شناخت محیط به‌عنوان عرصه پیدایش و حضور پدیده ­های جغرافیایی یکی از گام­های نخستین در جهت دستیابی به شناخت در هرگونه مطالعه­ ای است،­که موضوع آن در رابطه با مکان هست. به گفته بومن در رابطه بامطالعه طبیعی ناحیه،­ هدف جغرافیدان آن است که اوضاع محدودکننده را در ارتباط با محدوده مطالعه کند و دریافت خود را از یک‌سو به بررسی­های طبیعی و از سویی دیگر بر واکنش­ها یا مناسبات انسانی استوار سازد (مهدوی، ۱۳۸۳ :۲ ). بر این اساس در این فصل به بررسی ویژگی­های جغرافیایی منطقه موردمطالعه پرداخته می­ شود.
محیط جغرافیایی پهنه و بستری است که شهر و مجموعه زیستی‌اش نقش حیاتی خود را در آن ایفا می­ کنند. درواقع شهر تبلور نوع ویژه­ای از رابطه انسان در محیط طبیعی و بستر جغرافیایی آن است. محیط طبیعی به‌تناسب تنوع خود، محیط اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی متفاوتی به وجود می ­آورد. منظور از محیط طبیعی آن ساختی از پیکربندی فضا است که ویژگی­هایش تحت تأثیر دخل و تصرف انسان به وجود نیامده باشد. تفاوت­های موجود در محیط عواملی نظیر موقعیت جغرافیایی، موقع ریاضی، ارتفاع از سطح دریا، شرایط آب و هوایی جهت و جریان آب، جنس خاک و رویش پوشش گیاهی است (شفقی، ۱۳۸۱ : ۵ ).
برخی از ویژگی های طبیعی محدوده­ موردمطالعه:
موقعیت، حدود و وسعت:
استان اصفهان، با مساحتی بالغ‌بر ۱/۱۰۷۰۹۰ کیلومترمربع(حدود ۳۵/۶ درصد از مساحت کل کشور) در مرکز فلات ایران قرار دارد. موقعیت جغرافیایی این استان بین۳۱ درجه و ۲۶ دقیقه تا ۳۴ درجه و ۳۰ دقیقه عرض شمالی و ۴۹ درجه و ۳۰ دقیقه تا ۵۵ درجه و۵۰ دقیقه طول شرقی از نصف‌النهار گرینویچ واقع‌شده است. بر اساس آخرین تقسیمات کشوری در سال ۱۳۹۰ استان اصفهان دارای۲۳ شهرستان، ۴۸ بخش،۱۰۶ شهر، ۱۲۶دهستان و ۱۸۳۱ آبادی دارای سکنه هست(نقشه شماره ۱) (سال نامه آماری استان اصفهان، ۱۳۹۰ : ۵۵-۵۶). شهرستان اصفهان در جنوب شرقی استان اصفهان واقع و شهر اصفهان، مرکز استان در این شهرستان قرار دارد. حدود این شهرستان از شمال به شهرستان­های اردستان، برخوان و میمه و از جنوب به شهرستان شهرضا و استان فارس و از سمت شرق به شهرستان­های نائین و استان یزد و از غرب به شهرستان­های خمینی‌شهر، فلاورجان و مبارکه و شهرضا محدود است. (سازمان برنامه‌وبودجه استان اصفهان،۱۳۷۵ : ۱).
نقشه شماره ۱ : موقعیت نسبی استان و شهرستان اصفهان ۱۳۹۰
منبع:سالنامه آماری استان اصفهان،۱۳۹۰ :۵۶
توپوگرافی:
شهرستان اصفهان از دشت و جلگه رسوبی تشکیل‌شده است. جلگه مزبور از حاصلخیزترین جلگه­های فلات مرکزی ایران محسوب می­ شود که در دوران چهارم زمین‌شناسی درنتیجه رسوب‌گذاری رودخانه زاینده­رود به وجود آمده و در یک فرورفتگی طویل و ممتدی که از اصفهان تا سیرجان ادامه دارد، قرارگرفته است. این محل پست و فرورفته جهت شمال غربی، جنوب شرقی دارد که در شمالی‌ترین نقطه این محل شهر اصفهان و در جنوبی­ترین آن شهر سیرجان واقع‌شده است. جلگه اصفهان فقط از جنوب شرقی به مناطق پست جلگه­ای راه دارد و در تمام جهات دیگر به‌وسیله ارتفاعات نسبتاً زیادی احاطه‌شده است( شفقی، ۱۳۸۱: ۱۰۰ ).
شهرستان اصفهان در بخش وسیعی از جلگه زاینده­رود واقع‌شده است. ارتفاع متوسط این شهرستان از سطح دریا حدود ۱۵۷۰ متر می­باشد. بخش دشتی شهرستان اصفهان از آبرفت رودخانه زاینده­رود تشکیل یافته و با شیب ملایمی به باتلاق گاوخونی در جنوب خاوری استان اصفهان پایان می­یابد. از سوی جنوب باختری فاصله چندانی با دامنه کوه­های زاگرس ندارد ولی از سوی شمال خاوری در فاصله دورتری از کوه­های مرکزی قرارگرفته است (افشار سیستانی،۱۳۷۸ :۱۹۳).­کوه کلاه قاضی در این شهرستان در ۲۸ کیلومتری جنوب خاوری، کنار گردنه لاشتر به بلندی ۲۰۰۰ متر قرار دارد (همان: ۴۹). در جنوب شهرستان اصفهان کوه صفه با ارتفاع ۲۲۳۲ متر و شاه کوه با ارتفاع حدود ۲۴۰۰ متر واقع‌شده است ازجمله کوه­های غربی این شهرستان کوه آتشگاه با ارتفاع ۱۶۷۰متر، کوه دمبه با ارتفاع ۱۸۰۰متر و سفیدکوه است ( نقشه شماره ۲). پایین‌ترین نقطه این شهرستان نیز باتلاق گاوخونی با ۱۵۰۰ متر ارتفاع می­باشد (سازمان برنامه‌وبودجه استان اصفهان،۱۳۷۵ : ۱). رودخانه زاینده­رود یکی از بزرگ‌ترین رودخانه­های فلات مرکزی ایران است که از ارتفاعات زرد کوه بختیاری واقع در جنوب غربی اصفهان سرچشمه می­گیرد و پس از طی ۳۶۰ کیلومتر از مغرب به مشرق دشت­ها و زمین­های زراعی اصفهان را آبیاری می­ کند و درنهایت به باتلاق گاوخونی در ۱۴۰ کیلومتری جنوب شرق شهر اصفهان واقع‌شده فرومی‌ریزد. وسعت حوزه آبگیر زاینده­رود حدود ۲۷۵۷۰کیلومترمربع (معادل۷/۱ درصد کل وسعت ایران)برآورد شده است (شفقی،۱۳۸۱ :۱۱۳).
نقشه شماره ۲: توپوگرافی استان و شهرستان اصفهان
زمین‌شناسی:
دیرین­ترین سنگ­هایی که می­توان در شهرستان اصفهان یافت، از دوران ژوراسیک پایین یالیاس می­باشد. این تشکیلات از ماسه‌سنگ و شیست ساخته‌شده است. شیست­های سیاه‌رنگ و گاهی سبزرنگ، در بسیاری از نقاط زیر فشار شدید تکتونیکی، دچار دگرگونی شده و به سریستوشیست^[۵۳] تبدیل‌شده‌اند که بیشتر دره­ها و نواحی پست شهرستان را تشکیل می­ دهند. در شهرستان اصفهان؛ از دوران ژوراسیک میانی^[۵۴] و ژوراسیک بالایی^[۵۵] نیز چینه­شناسی بزرگی وجود دارد، ماسه‌سنگ‌های قرمزرنگ تودرتوی بدون فسیل که در چینه­بندی، یکدیگر را بریده­اند در این چینه­ها دیده می­ شود. این چینه­ها را می­توان در خوارسگان، کوه­های لاشتر و صفه، شاه کوه و کوه سید محمد اصفهان دید. بر روی ماسه‌سنگ‌های سرخ، در بیشتر نقاط چینه­های دولومیتی قرار دارد. آهک­های کرتاسه زیرین نیز در تمامی نقاط شهرستان اصفهان دیده می­ شود. در برخی نقاط، کرتاسه زیرین به شیل­های سبزرنگ پایان می­یابد، در کوه­های لاشتر ضخامت آن حدود ۵۰ متر است. در بخش کلاه قاضی اصفهان نیز جدیدترین رسوب­های دوران کرتاسه را می­توان دید. (افشار سیستانی،۱۳۷۸ :۲۹ - ۳۱).
تکتونیک:
در شهرستان اصفهان فقط می­توان از حرکات کوه­زایی آلپی صحبت به میان آورد. این حرکات قبل از رسوب‌گذاری کرتاسه به سبب چین­خوردگی و شکستگی­هایی در تشکیلات قدیمی­تر ازجمله شیست­ها و ماسه‌سنگ‌های ژوراسیک شده ­اند،­که بعداً رسوبات کرتاسه با دگرشیبی زاویه­ای روی شیست­های ژوراسیک در اثر نیروهای تکتونیکی به‌شدت چین­خورده و شکسته شده ­اند درصورتی‌که آهک­های کرتاسه خیلی ملایم­تر چین‌خورده و کمتر شکسته شده ­اند. محور چین‌خوردگی‌ها شمال غربی جنوب شرقی است و جبهه چین­ها رو به جنوب غربی می­باشد(همان :۳۴-۳۵ ).
خاک­های شهرستان اصفهان:
شهرستان اصفهان دارای ۱۲۰۰۳۰ هکتار قابلیت زراعت­ و ۱۱۳۴۳۶۵ هکتار قابلیت مرتع و ۸۱۴۸۱۰ هکتار زمین به‌صورت شهری، سکونتی، حفاظتی و تفرجگاهی می­باشد. قسمت اصلی دشت اصفهان از مواد رسوبی پرشده است. لایه­ های رسی دوره پلیوسن^[۵۶]­بر روی گراول^[۵۷]­ها قرارگرفته است. ضخامت این لایه­ های رسی به ۲۰۰ تا ۳۰۰ متر می­رسد.­ خاک اصفهان بیشتر از نوع خاک­هایی است که تغییر شکل زیاد نمی­دهد و در بعضی نواحی زاینده­رود از نوع رسی و آهکی بوده که بر روی قشر­های ضخیمی از شن قرارگرفته است. خاک اصفهان بیشتر شور و قلیایی بوده و این مسئله سبب کمبود و نقصان گیاه و یا تنوع آن می­ شود. هر چه به منطقه کویری نزدیک­تر شویم، از پوشش نباتی کاسته می­ شود. در نقاطی که در مسیر رودخانه قرارگرفته و خاک آن سخت و در معرض فرسایش و یا خاک سازی است گیاهان رشد بیشتری دارند. در چند سال اخیر با اقدامات سر جنگلی استان، مناطق وسیعی زیر کشت جنگل­های مصنوعی و نهالستان­های مختلف قرارگرفته است (شفقی،۱۳۸۱ :۲۰۱).
۳-۱-۶ وضعیت آب و هوایی:
به‌طورکلی شهرستان اصفهان در جلگه­ای با زمین­های رسی و آب‌وهوای نیمه بیابانی معتدل واقع‌شده است که فصول چهارگانه آن کاملاً محسوس است. بیشترین درجه حرارت در اصفهان ۴۲ درجه سانتی‌گراد و کمترین درجه حرارت ۱۶- درجه سانتی‌گراد ثبت‌شده است. بارندگی سالانه شهرستان حدود ۱۰۰ میلی‌متر و متوسط دمای سالانه آن حدود ۱۶ درجه سانتی‌گراد است. به‌طورکلی به تبعیت از کاهش ارتفاع و افزایش فاصله از غرب، میزان بارندگی در مناطق کاهش می­یابد به‌طوری‌که میانگین بارندگی از ۱۲۰ میلی‌متر در غرب شهرستان به حدود ۸۰ میلی‌متر در نواحی شرق و جنوب شرق آن کاهش می­یابد ازنظر شرایط اقلیمی شهرستان اصفهان در اقلیم خشک و نیمه‌ خشک واقع‌شده است (نقشه شماره۳). درصد بارش فصلی در شهرستان اصفهان به ترتیب فراوانی برابر با ۷/۴۵، ۵/۲۹، ۹/۲۳، ۳/۰ درصد می­باشد که به ترتیب منطبق با فصل­های زمستان، پاییز، بهار و تابستان است (سازمان برنامه‌وبودجه استان اصفهان،۱۳۷۵ :۲ ).
بر اساس اطلاعات موجود در سالنامه آماری سال ۱۳۹۰ استان اصفهان، متوسط بیشینه و کمینه ماهانه دما در ایستگاه سینوپتیک شهرستان اصفهان بین۹/۳۵ تا ۲/۲- درجه سانتی‌گراد متغیر بوده است.
توده­های هوایی که بیشتر ایران را ازنظر بارندگی تحت تأثیر قرار می­ دهند جریان­های هوای مرطوبی هستند که از روی دریای مدیترانه و جنوب اقیانوس اطلس به ایران کشیده شده و از شمال و شمال غربی وارد کشور می­شوند.­ این توده­های هوا بارندگی فراوانی را به همراه دارند (شیخ بیگلو،محمدی،۱۳۸۹ :۶۴). آمار بارندگی ایستگاه سینوپتیک شهرستان اصفهان حاکی از آن است که بیشترین میزان بارندگی در فصل پاییز و زمستان اتفاق افتاده و در فصل تابستان بسیار ناچیز است. بیشترین میزان بارندگی در این شهرستان در آذرماه حدود ۶/۶۱ میلی‌متر بوده است و کمترین میزان بارش در ماه­های تیر، مرداد و شهریور بوده که بارندگی رخ نداده است(سال نامه آماری استان اصفهان، ۱۳۹۰ :۷۰). قرار گرفتن شهرستان اصفهان در شرایط اقلیمی گرم و خشک و کمبود ریزش‌های جوی در آن، این شهرستان را با مشکل جدی کمبود آب مواجه کرده است. استفاده از آب‌های زیرزمینی نیز به دلیل وجود رسوبات نمکی و شدت تبخیر بالا شور بوده و بیشتر صرف مصارف کشاورزی می‌شود. درنتیجه این شهرستان در پاسخگویی به نیاز ساکنین خود دچار مشکل شده است.
نقشه شماره ۳: وضعیت اقلیمی استان و شهرستان اصفهان
باد از عوامل مهم هواشناسی است که در پروژه­ های عمرانی به دلیل تأثیر میزان، جهت باد و نیروهای ناشی از آن در ساختمان­های مختلف کاربرد دارد. در ایستگاه سینوپتیک شهرستان اصفهان سرعت باد در هشت جهت، تعداد هوای آرام، توزیع سرعت باد، سمت و سرعت، روز و ساعت و سریع‌ترین باد ثبت‌شده است. تحلیل­های صورت گرفته پیرامون داده ­های این ایستگاه نشان می­دهد که به‌غیراز ماه­های تیر، مرداد و شهریور که جهت باد غالب، شرقی، و آبان که جهت باد غالب، جنوب غربی است (شکل شماره ۱)، در سایر ماه­­های سال جهت باد غالب از غرب است و متوسط سرعت باد غالب ۵/۴متر بر ثانیه است. متلاطم‌ترین ماه سال، فروردین و آرام‌ترین ماه سال، آذرماه است (شکل شماره ۲) (شیخ بیگلو،محمدی،۱۳۸۹ :۶۶).
شکل شماره ۱: گلبادهای ماهیانه ایستگاه سینوپتیک شهرستان اصفهان(سال­های ۱۳۵۰-۱۳۸۳ )

منبع: شیخ بیگلو ؛ محمدی،۱۳۸۹ :۶۷
شکل شماره ۲:گلبادهای فصلی و سالیانه ایستگاه سینوپتیک شهرستان اصفهان(سال­های ۱۳۵۰-۱۳۸۳ )

منبع: شیخ بیگلو ؛ محمدی،۱۳۸۹ :۶۸
منابع آب:
تأمین آب در شهرستان اصفهان از طریق آب­های سطحی، چاه­های عمیق و نیمه عمیق و قنات­های موجود در منطقه انجام می­ شود. حجم کل منابع آب ۳۷۳۳۱۹ میلیون مترمکعب می­باشد که بیشترین برداشت به‌وسیله چاه­های نیمه عمیق، عمیق و آب­های سطحی صورت می‌گیرد حدود ۷۱ درصد از منابع آب شهرستان به چاه­های نیمه عمیق اختصاص دارد (سال نامه آماری استان اصفهان، ۱۳۹۰ :۳۹۶).
آب­های سطحی:
از منابع آب­های سطحی شهرستان اصفهان می­توان به زاینده­رود، مهم‌ترین رودخانه حوضه اصفهان و سیرجان اشاره کرد. این رود در آبیاری بخش مرکزی ایران اهمیت زیادی دارد و تمامی زمین­های کشاورزی آبادی­های پیرامون اصفهان از آبرفت­های این رود پدید آمده و آبیاری می­شوند. وسعت حوزه زاینده­رود حدود ۲۷۵۷۰کیلومترمربع می­باشد (افشار سیستانی،۱۳۸۷ :۵۰). سد بتونی شاه‌عباس بزرگ یا سد زاینده­رود در ۱۱۷ کیلومتری باختر شهر اصفهان بر روی زاینده­رود بناشده است. با ایجاد این سد آب مصرفی کارخانه ذوب‌آهن تأمین گردیده و اراضی بیشتری به زیر کشت درآمده و نیروی برق نیز تولید می­ شود. گنجایش کل مخزن آن­۴۵۰­میلیون مترمکعب است. سایر سدها و شبکه ­های آب‌رسانی عبارت‌اند از: سد انحرافی نکو آباد، سد انحرافی آبشار و شبکه آبیاری و زهکشی سوی چپ سد انحرافی نکو آباد. از چشمه­های شهرستان اصفهان می­توان به چشمه­های هفتون، خوارسگان و راهروان اشاره کرد(همان: ۶۳ ).
آب­های زیرزمینی:
حوزه گاوخونی- شهربابک: به دلیل وجود چاه، قنات و چشمه در آن دارای بیشترین تراکم آب است.تنها حوزه آبگیر زاینده­رود و مسیر اصلی آن است که از آب­های زیرزمینی قابل‌توجه برخوردار می­باشد، ولی بقیه با کمبود شدید آب­های زیرزمینی روبه‌رو است، به‌طوری‌که همه‌ساله مقادیر بسیاری از ذخایر آن‌ها مورد بهره ­برداری قرار می­گیرد و گاهی به خشکیدن سفره آب­های زیرزمینی منجر می­گردد (شفقی،۱۳۸۱ :۱۶۶).
آب­های زیرزمینی شمال شهرستان اصفهان: آب­های زیرزمینی این منطقه در عمق کمی قرار دارند اما وجود رسوبات نمکی و بالا بودن قدرت تبخیر موجب شوری این آب­ها شده است. با نزدیک شدن به دره زاینده­رود و شهر اصفهان سطح این آب­ها در عمق کمتری قرار می­گیرد در مناطق شمال غربی، سطح آب­های زیرزمینی به‌واسطه رسوبات آبرفتی و ارتفاع گرفتن زمین، با افت شدیدی روبه‌رو است. منطقه برخور ازنظر بهره ­برداری و تخلیه آب­های زیرزمینی از درجه اهمیت بالاتری برخوردار است. معروف است که این منطقه دارای عمیق‌ترین چاه­های شهرستان اصفهان است(همان :۱۷۳ ).
آب­های زیرزمینی جنوب شهرستان اصفهان: مناطق جنوبی شهرستان اصفهان علاوه بر آن‌که موانعی ازنظر دشواری حفر چاه­ها در طول تاریخ داشته، بالا بودن درجه شوری نیز عامل مهمی در عدم بهره ­برداری از آب­های زیرزمینی منطقه بوده است. تا سال ۱۳۴۵ آب این حوزه فرورفته از چند رشته قنات و چند چاه کم‌عمق تأمین می­شده است ولی کم­کم با حفر چاه­های نیمه عمیق سطح چاه­های زیر­زمینی به‌شدت پایین رفته، علاوه بر آن برداشت­های نامعقول و کمی بارندگی موجب پایین رفتن آب­های زیرزمینی گردیده است(همان :۱۷۶ ).
آب­های زیرزمینی شرق شهرستان اصفهان: آب­های زیر­زمینی در این منطقه در عمق بسیار کمی قرار دارند، مخصوصاً در حوزه آبیاری زاینده­رود به ۴ تا۵ متر می­رسد. تراکم چاه­های سطحی در منطقه بسیار زیاد است و در حقیقت نوع آب­­های زیرزمینی از سفره آب­های سطحی است، تعداد قنات­های منطقه بسیار کم اما تعداد چاه­های عمیق و نیمه عمیق بسیار چشمگیر­تر است درجه شوری آب­های این منطقه بسیار بالاست و هرقدر از بستر زاینده­رود و پای کوه‌ها دورتر می­رویم به درجه شوری آن اضافه می­ شود(همان :۱۷۷-۱۷۸ ).
آب­های زیر­زمینی غرب شهرستان اصفهان: این منطقه ازنظر آب­های زیر­زمینی غنی است. عمق کم ایستایی آب­های زیرزمینی که در حدود ۱۵ متری سطح زمین قرار دارد باغداری را در این منطقه رونق داده است، آب قنات­ها برای توسعه چاه­های عمیق و نیمه عمیق با افت بزرگی روبه‌رو شده است (همان :۱۷۷ ).

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

یکی از عواملی که محیط بوم‌شناختی شهرستان اصفهان را تهدید می‌کند سطح آب‌های زیرزمینی است. در بخش‌هایی از این شهرستان که سطح آب‌های زیرزمینی بالا است (شمال، شرق و غرب). احتمال روانگرایی خاک بسیار بالا است.بیشتر باغ‌ها و اراضی کشاورزی این شهرستان در این بخش‌ها واقع‌شده است. از طرف دیگر در قسمت جنوبی این شهرستان کاهش سطح آب‌های زیرزمینی، زمینه فرونشستگی زمین را در این قسمت از شهرستان فراهم کرده است. این در حالی است که هرروزه میزان ساخت‌وساز در این شهرستان افزایش‌یافته و منافذ شهر با مصالح سنگین و غیرقابل نفوذ پوشانده می‌شود و باعث بالا رفتن میزان آسیب‌پذیری بوم‌شناختی این شهرستان می‌شود. وقوع اتفاقاتی نظیر تخریب ساختمان‌ها به دلیل عدم توان بوم‌شناختی خاک، گندیدگی خاک، براثر فاضلاب و مصرف بیش‌ازحد آب مبین چنین امری است.
پوشش گیاهی:
شهرستان اصفهان ازنظر پوشش گیاهی در ردیف نواحی فقیر ایران به شمار می­رود، از دره زاینده­رود که به دلیل مساعد بودن شرایط لازم، دارای پوشش گیاهی کافی است، بگذریم، نقاط دیگر شهرستان به دلیل وجود آب‌وهوای بیابانی و نیمه بیابانی،کم باران و تبخیر شدید، دارای پوشش گیاهی ناچیز است. از گونه­ های گیاهی این شهرستان می­توان به درمنه، یال اسبی، خارگویی، جاز، گون، شوره، پیچک، هزار فاره،گاو پونه اشاره کرد (افشار سیستانی،۱۳۸۷ : ۱۹۴).
برخی از ویژگی­های اجتماعی- اقتصادی شهرستان اصفهان:
وسعت شهرستان اصفهان ۱۵۷۰۶ کیلومترمربع می‌باشد. و دارای ۶بخش، ۱۴شهر، ۱۹دهستان و ۳۸۳ آبادی دارای سکنه می­باشد. این شهرستان حدود ۷/۱۴ درصد از مساحت کل استان را به خود اختصاص داده است. در سرشماری ۱۳۹۰ این شهرستان دارای۶۵۸۰۵۲ خانوار و۲۱۷۴۱۷۲ نفر جمعیت بوده است، به این معنا که این شهرستان درمجموع ۶/۴۴ درصد از جمعیت کل استان را در خود جای‌داده است. از این میزان خانوارهای ساکن در شهرستان اصفهان، ۶۰۱۰۳۵ تعداد خانوار در نقاط شهری و۵۷۰۱۷ تعداد خانوار در نقاط روستایی ساکن هستند و بعد خانوار۳/۳ می­باشد. نرخ رشد جمعیت این شهرستان بین سال ۱۳۸۵ تا ۱۳۹۰ ۸۲/۱ درصد و نسبت جنسی آن ۱۰۲ بوده است و تراکم جمعیت این شهرستان ۱۳۸ نفر در هر کیلومترمربع بوده است (سالنامه آماری شهرستان اصفهان ۱۳۹۰: ۱۷-۲۰ ). بر اساس اولین سرشماری رسمی کشور در سال ۱۳۳۵ این شهرستان ۲۵۴۷۰۸ نفر جمعیت داشته و پس‌ازآن جمعیت آن رو به افزایش گذاشته است به‌طوری‌که در سال ۱۳۴۵ این شهرستان دارای ۸۶۲۳۲۳ نفر جمعیت و در سال ۱۳۵۵ دارای۱۰۳۳۱۷۹نفر جمعیت و در سال ۱۳۶۵ دارای ۱۴۲۰۴۹۲ نفر جمعیت و در سال ۱۳۷۵ دارای ۱۶۰۹۹۸۳ نفر جمعیت و در سال ۱۳۸۵ دارای ۱۹۸۶۵۴۲ نفر جمعیت بوده است. بیشترین نرخ رشد جمعیت را این شهرستان بین سال­های ۱۳۵۵ تا ۱۳۶۵ دارا بوده که این میزان ۲۶/۴ درصد می­باشد. از عوامل مؤثر در افزایش جمعیت در این دوره به افزایش باروری، کاهش نسبی مرگ‌ومیر مخصوصاً مرگ‌ومیر نوزادان، مهاجرپذیری شهرستان اصفهان، به‌ویژه شهر اصفهان می­توان اشاره کرد. همچنین مهاجرت اتباع بیگانه (افغان‌ها و معاندین عراقی) به شهرستان اصفهان، رشد جمعیت این شهرستان را طی این دوره افزایش داده است. شهرستان اصفهان در سال ۱۳۹۰ دارای ۶۹۱۲۱۷ نفر جمعیت فعال بوده است که از این تعداد ۶۲۷۸۴۰ نفر شاغل و ۶۳۳۷۷ نفر بیکار بوده ­اند بنابراین نرخ بیکاری در این شهرستان۱/۹ درصد می­باشد. از میان جمعیت شاغل شهرستان اصفهان حدود ۱۴۷۷۰۳ نفر در بخش تولیدات صنعتی مشغول به فعالیت می­باشند که این تعداد بیشترین تعداد سهم شاغلین نسبت به دیگر فعالیت­ها را دارا می­باشد درنتیجه نقش قالب این شهرستان تولیدی و صنعتی می­باشد و تمرکز فعالیت­های صنعتی استان اصفهان بیشتر در شهرستان اصفهان می­باشد زیرا این شهرستان با دارا بودن ۶۱۳ تعداد کارگاه صنعتی بیشترین میزان فعالیت­های صنعتی را در کل استان به خود اختصاص داده است(سالنامه آماری استان اصفهان،۱۳۹۰ :۱۵۷).
برخی از ویژگی­های کالبدی شهرستان اصفهان
حمل‌ونقل:
یکی از موضوعات و نیازهای اساسی در قالب سکونتگاه­های انسانی، به‌ویژه با شکل تبلوریافته‌تر آن در شهرها، بحث دسترسی و یا آمدوشد می­باشد که شکل فضایی آن در حوزه­ مسائل شهری بحث ترافیک و حمل­و­نقل شهری است (سقایی و دیگران،۱۳۹۳: ۱۹). موضوع حمل­و­نقل و ترافیک از موضوعاتی است که در شهرستان اصفهان به موضوع روز بدل شده است. کمبود شبکه­ معابر به علت عدم امکان تعریض و توسعه، هزینه­ های فراوان آزاد­سازی و همچنین وجود بافت تاریخی و ارزشمند، عدم توسعه متوازن شهرسازی و عدم گسترش ساختارها و بسترهای ترافیکی در سالیان گذشته، ورود روزانه ۵۰۰ دستگاه خودروی جدید به این شهرستان ازجمله مواردی است که مشکلات ترافیکی این شهرستان را تشدید نموده است، این در حالی است که طبق اطلاعات موجود در جدول شماره یک مساحتی حدود ۵۷۶.۶۳ هکتار از شهرستان اصفهان به بخش حمل­و­نقل اختصاص داده‌شده است. به دلیل وجود کمبود­ها و کاستی­های موجود درزمینه ترافیک و حمل­و­نقل شهرستان اصفهان، این مسئله به‌عنوان یکی از مشکلات اساسی این شهرستان و به یکی از اولویت­های برنامه­ ریزی­های عمرانی قرارگرفته است(همان). افزایش جمعیت این شهرستان و افزایش و تمرکز صنایع و کارگاه‌های صنعتی و تردد بیش‌ازحد وسایل نقلیه در شهرستان اصفهان زمینه اینورژن (وارونگی حرارتی) و آلودگی هوا و آلودگی‌های صوتی را برای سکنه این شهرستان فراهم نموده.
کاربری اراضی شهرستان اصفهان:
یکی از مطالعات اساسی در جهت شناخت شهر و نحوه پراکندگی فعالیت­های شهری در بررسی فیزیکی، مطالعه نحوه استفاده از اراضی شهری است (رضویان،۱۳۸۱ :۳۱). برنامه­ ریزی کاربری اراضی شهری، ساماندهی مکانی و فضایی فعالیت­ها و عملکردهای شهری بر اساس خواسته ­ها و نیازهای جامعه شهری هسته اصلی برنامه­ ریزی شهری را تشکیل می­دهد(پورمحمدی،۱۳۸۲: ۳).
بر اساس اطلاعات موجود در طرح جامع شهرستان اصفهان در زمینه کاربری اراضی این شهرستان (جدول شماره۱) بیشترین مقدار زمین، مانند اکثر شهرهای ایران به کاربری مسکونی اختصاص داده‌شده است.
جدول شماره ۱ : مساحت اختصاص داده‌شده به هرکدام از بخش­های مصرفی شهرستان اصفهان