۵-۳ محدودیتهای پژوهش…………………….………………………………….………………………………..۱۲۵
۵-۴ نظرات و پیشنهادات….……………………………………………………………………………………………..۱۲۵
فهرست منابع……………………………………………………………………………………………..….…………………۱۲۷
پیوست……………………………………………………………………………………………………………………………۱۳۵

فصـل اول

کلیّـات پــژوهش

۱-۱ مقدمه
«لکنت نوعی اختلال گفتاری است که منجر به ناروانی و در نهایت نارسایی گفتاری در فرد میشود و زمانی که فرد دچار لکنت میشود وقفهای غیر ارادی به صورت تکرار صداها و هجاها یا گیر کردن کلمات، بروز میکند و در نهایت مشکلاتی را در برقراری ارتباط به علت سرعت نامناسب گفتار ایجاد میکند.» (فرهمند پور،۱۳۸۹: ۱۸۴)
«توجه به لکنت و شناخت عوامل مرتبط با آن از اهمیت خاصی برخوردار است. یکی از این عوامل مرتبط اضطراب است که به نظر میرسد به نوعی در بروز آن بیتأثیر نباشد. شناخت خصوصیاتی از جمله اضطراب و توجه به آن، جهت درمان لکنت بسیار ضروری است و بدون توجه به آن هرگونه اقدام درمانی میتواند با شکست مواجه شود. دکتر بوم^[۱]معتقد است که افراد دچار لکنت، اعم از کودک و بزرگسال معمولاً درونگرا و فاقد اعتماد به نفس هستند و از احساس بیکفایتی رنج میبرند. آنها مانند سایر افراد عصبی مستعد رنجبردن از ترسها، نگرانیها و اضطرابها هستند. بیمار ممکن است از ترسی که باعث لکنت شده، آگاه نباشد، اما در وجود خویش درگیری گستردهای با آن دارد که در تنش سراسری بدن او آشکار است. »(دهقانی هشتجین،۱۳۷۴: ۴۴)
یکی از روش های غیر دارویی در کاهش استرس روش آرام سازی و موسیقی است. موسیقی درمانی یک حرفه حمایتی است و بیماران با انواع گوناگون مشکلات جسمـی و روانـی و یا مشکلات و اختلالات عاطفی - اجتماعی میتوانند از خدمات موسیقی درمانی بهرمند شوند برای استفاده از خدمات موسیقی درمانی شرایط سنی وجود ندارد و نوزادان تا سالخوردگان میتوانند تحت درمان قرار بگیرند. موسیقی امروزه در درمان بسیاری از مسائل فیزیکی، عاطفی و روانی در افراد مختلف کاربرد دارد. مهمترین این مشکلات شامل درد، اضطراب، اندوه، مشکلات اجتماعی و غیره میباشد. (ربیعی، کاظمیملک محمودی، کاظمیملکمحمودی، ۱۳۸۶).

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

مغز آدمی با موسیقی پیوندی دیرینه دارد؛ بهطوری که تأثیر موسیقی و ضربآهنگها بر مغز و قوای شناختی انسان را نمیتوان انکار کرد.خاطراتی را که بزرگسالان از زمان کودکی خود به یاد میآورند اغلب همراه با ریتم وآهنگ هستند. اشتغال هیجانی کلید یادگیری مؤثر است و موسیقی درمانی هیجانات را در فرد بر میانگیزاند؛ بنابراین مغز را گشاده و برای یادگیری آماده میسازد. حداقل هفت حیطه متمایز و مشخص هوشی در هر انسانی وجود دارد که یکی از این حیطه های هوشی مربوط به موسیقی است. افرد دارای نیازهای خاص همواره با موسیقی قدرت فراگیری بهتری از خود نشان
میدهند. زیرا بخش پسین مغز که در رابطه با موسیقی عمل می نماید کمتر مورد آسیبهای زمان تولد، سوانح و غیره قرار میگیرد(پرسون و دولینگر، ۲۰۰۴).
«شواهد نشان میدهد افرادی که در ارتباط کلامی دچار مشکل هستند با خواندن آواز و سرودهای مخصوص و با شمرده تلفظ کردن اصوات و ممارست مداوم در این زمینه میتوانند به کسب مهارت در حیطه تشخیص لغات دست یافته و به مرور زمان مسیر تکاملی و رو به جلویی را طی خواهند کرد. مسأله دیگر این که موسیقی برای تمرین در کسب مهارتها ایجاد انگیزه میکند. ریتم و صدای موسیقی همچنین میتواند تقویت جریان تکلم را در اختلالات گفتاری ـ از جمله لکنت ـ آسان سازد. برخلاف باور عموم آواز خواندن نه تنها موجب لکنت نمیشود بلکه محرکهای ریتمیک بهطور برجستهای باعث تخفیف آن نیز میشود. هنگامی که آهنگها و جملات آوازها با دقت ساخته شوند، به طوری که آهنگ و ریتم اشعار با ریتم و صرف کردن گفتار منطبق باشد، میتواند در یادگیری و تمرین درست ریتم و صرف کلمات، عبارات و جملات کمک کند»(اشمییت پترز،۱۳۸۹،ص ۱۰۴).
۱-۲ بیان مسأله
لکنت نوعی اختلال حرکتی در جریان سیال و روانگفتار است که با علائمی مانند تکرار کلمات و اصوات، کشیدهتر ادا کردن برخی آواها و یا قفل شدگی اندامهای گویایی بر روی تلفظ برخی صداها همراه است و فردی که دچار لکنت است ممکن است برای پنهان کردن یا اجتناب از این عارضه دست به اعمالی بزند که باعث تلاش و تقلای اضافی در حین صحبت در وی گردد(زمانی، ۱۳۹۰).
«لکنت از جمله مشکلات بیشماری است که انسان از دیرباز با آن درگیر بوده است و علی رغم قدمت تاریخی آن هنوز ناشناختههای زیادی در مورد آن وجود دارد و در این زمینه ایدهها و نظریات متفاوتی وجود دارد. از یک سو گروهی علت لکنت را عصب شناختی و ناشی از نقص گفتار میدانند وعدهای تأخیر در ارسال امواج صدا از زبان به گوش را عامل لکنت میدانند. گروهی دیگر نیز عدم برتر طرفی، ترس، تنبیه و تقلید را عامل لکنت میدانند. اما عواملی نظیر اضطراب، عوامل ارثی و استعداد ذاتی نیز در بروز لکنت دخیل هستند. از سوی دیگر استرس و اضطراب آرامش درونی فرد را به مخاطره انداخته و توانایی ذهن را برای تمرکز بر روی عواملی که سبب شادی ونشاط در زندگی فرد میشوند کاهش میدهد. استرس خود شدت و ضعف دارد، زمانی که شدت آن به اندازهای برسد که از کنترل فرد خارج شود موجب آسیب جسمی و روحی فرد خواهد شد و اینجاست که موسیقی در صورتی که به شکل صحیح و درست استفاده شود میتواند با کاهش استرس واضطراب در فرد به کمک او بیاید. زمانی که استرس بر انسان غالب میشود، گوش کردن به موسیقی آرام و ملایم،ذهن را از منبع استرس منحرف کرده و باعث کاهش آن میشود»(اشمیت پترز، ۱۳۸۹؛ص، ۱۰۲).
با توجه به این موضوع یکی از روش های غیردارویی که میتواند در کاهش استرس و اضطراب مؤثر باشد موسیقی درمانی است. موسیقی همواره در زندگی بشر نقش آرامبخش و نشاط بخش داشته و ضمن ایجاد سرزندگی و تقویت احساس همدردی به کاهش ضربان قلب، عمیقتر شدن تنفس، کاهش اضطراب و افسردگی و تسکین درد منجر میشود(شیبانی،۱۳۸۹).
موسیقی درمانی از شیوه های نوینی است که در دهه های اخیر مورد توجه قرارگرفته است، زیرا ثابت شده است که سیستم عصبی انسان به محرکهای موسیقی پاسخ مثبت میدهد و در تغییر حالت بیماران بسیار مؤثر میباشد(طباطبایی فر،۱۳۸۹)
برای درمان لکنت روش های زیادی وجود دارد که هر یک بر اساس دیدگاهی خاص تدوین شده است در بعضی پژوهشهای علمی اثربخشی موسیقی در درمان اختلال شناختی و همچنین مشکلات جسمانی به اثبات رسیدهاست. پژوهشهای انجام شده نشان میدهد که غده تالاموس به عنوان مهم ترین غده در انسان محرکهای صوتی را به وسیله سیستمهای عصبی دریافت و در کنار حافظه و تخیل به آنها پاسخ میدهد و موجب بروز ترشحاتی میشود که نتیجه آن آزادسازی ماده آندروفین خواهدبود. با توجه به اینکه مهم ترین اثر این ماده تسکین درد در انسان میباشد، به سادگی میتوان به ارزش موسیقی درمانی پی برد. وهابی(۱۳۸۱) به این نتیجه رسید که گوش کردن به موسیقی و نوار تن آرامی باعث کاهش اضطراب بیماران میشود و همچنین طبق نتایج تحقیقات معلوم گردید که موسیقی درمانی بهعنوان یک شیوه غیر تهاجمی در کاهش درد میتواند نتایج چشمگیری به همراه داشته باشد. بهعلاوه تأثیر موسیقی بر کاهش شدت درد مرحله اول زایمان در زنان با اولین حاملگی انتخاب گردید. تأثیر آوای قرآن کریم در کاهش سطح اضطراب قبل و بعد از انجام اقدامات تشخیصی و درمانی مؤثر بوده است (نجفی، خیری، طاووسی، عرفان، ۱۳۸۹). حال با توجه به نقش مهم و غیر قابل انکار موسیقی در درمان اکثر بیماریها و نیز با توجه به نقش اساسی اضطراب در بروز لکنت، از یک سو و نقش موسیقی درسلامتی و کاهش اضطراب و لکنت از سوی دیگر، ( که متأسفانه تاکنون در زمینه درمان لکنت با کمک موسیقی کار پژوهشی قابل ملاحظهای انجام نگرفته است) از این رو بر آن شدیم تا اثر موسیقی ( آواز- ملودیک^[۲]) را بر درمان لکنت و اضطراب کودکان دبستانی بررسی نمائیم .
۱-۳ اهمیت و ضرورت انجام تحقیق
موسیقی روشی است که چنانچه به صورت علمی و تجربی تأثیر آن شناخته شود میتواند بر بهداشت روانی جامعه و کاهش برخی اختلالات روانشناسی به طرز چشمگیر و مؤثری مورد استفاده قرار گیرد.
موسیقی به واسطه داشتن ساختار مطبوع ریتمیک و سیالیت، در جریان ملودیک به راحتی با وزن کلمات، آوا و بیان جملات هماهنگ میشود و فراینــدی را برای تسهیل و روانـی کلمات به وجود میآورد و میتوان ریتم موسیقی را با ریتم زبان هماهنگ کرد و اختلال زبانی مانند لکنت را کاهش داد. از سوی دیگر میتوان اصوات واجهای موسیقیایی را با حروف و کلام از نظر ارتعاش و طنین هماهنگ کرد و مشکلات کلامی و لکنت را کاهش داد. موسیقی میتواند روش بسیار سودمند، آسان و در دسترس برای کودکانی که از لکنت رنج میبرند باشد.
تکنیکهای محدود گفتار درمانی در درمان لکنت کودکان، بیش از پیش ضرورت ایجاد شیوه ها و روش های جدیدی به منظور درمان این کودکان ایجاب مینماید. موسیقی درمانی از جمله روش های مکمل است که میتواند با ویژگیهای صوتی موزون، شرایط مناسبی را برای درمان این کودکان فراهم نماید. ضمناً استفاده از موسیقی نسبت به روش های دیگر بسیار آسان و قابل کنترل میباشد. همچنین این روش از جمله درمانهای غیردارویی است که اثرات جانبی منفی آن اندک میباشد.
و از بین تکنیکهای موسیقی درمانی آواز- ملودیک^[۳](MIT) از جمله تکنیکهای است که تاکنون صرفاً جهت درمان بیماری زبانپریشی مورد استفاده قرار گرفته است. در واقع( MIT)دیدگاه درمانی فشردهای است که به جهت افزایش برونداد کلامی در بزرگسان زبانپریش توسعه یافته است. این دیدگاه ترکیبی است از ضربه زدن ریتمیک با لحن آهنگین که بهمنظور تولید اصطلاحات ساده در جهت افزایش ارتباطات ایجاد میشود. MIT بر این فرض استوار است که استفاده از نیمکره راست برای جنبه آهنگین گفتار ممکن است نقش این نیمکره را در کنترل زبان افزایش دهد. تحریک افزایش یافته نیمکره راست همچنین ممکن است غلبه نیمکره چپ آسیب دیده را بر برونداد زبانی کم کند که نهایتاً این امر به کاهش فشار بر نیمکره چپ بهمنظور کمک به تولید گفتار (حداقل در طی دوره بازیابی اولیه پس از صدمه) منجر میشود بدون در نظر گرفتن این مسأله که آیا اصطلاحات خوانده یا گفته میشوند(هاف^[۴]،۲۰۱۰).
در پژوهش حاضر هدف برآن بوده است تا از تکنیک MIT به منظور کاهش لکنت و اضطراب استفاده شود. لذا چنانچه مطالعات تجربی نظاممند قادر باشد اثر این روش را در کاهش مشکلات نشان دهد میتواند به صورت حرفهای در مراکز مختلف از جمله محیطهای مدارس مورد استفاده قرر گیرد.
با توجه به این که تاکنون مطالعاتی که پیرامون این امر (تأثیر موسیقی درمانی بر لکنت ) در کشور و خارج کشور صورت گرفته باشد یا صورت نگرفته است و یا محدود و مختصر بوده پرداختن به این موضوع بیش از پیش ضرورت مییابد. و از طرفی این روش را میتواند به عنوان یک الگوی ساده و راحت در اختیار مراکز توان بخشی و حتی مدارس قرار گیرد.
۱-۴ اهداف تحقیق
هدف کلی این پژوهش بررسی درمان آواز ـ ملودیک برکاهش لکنت و اضطراب در کودکان دبستانی است.
و اهداف جزئی یا ویژه عبارتند از:
تعیین تأثیر درمانی آواز- ملودیک بر کاهش لکنت کودکان پسر مقطع ابتدایی.
تعیین تأثیر درمانی آواز- ملودیک بر کاهش اضطراب کودکان پسر مقطع ابتدایی دارای لکنت.
۱-۵ پرسشهای تحقیق
۱- آیا آواز- ملودیک بر کاهش لکنت کودکان تاثیر دارد؟
۲-آیا آواز- ملودیک بر کاهش اضطراب کودکان دارای لکنت تاثیر دارد؟
۱-۶ متغیرهای مورد بررسی
متغیر مستقل: آواز- ملودیک
متغیر وابسته اول: لکنت
متغیر وابسته دوم: اضطراب
متغیر کنترل: جنسیت، مقطع تحصیلی
۱-۷ تعریف مفاهیم
۱-۷-۱ تعاریف نظری
لکنت: براساس DSM-IV-TR(2001)، اختلال سیالی بهنجار و آهنگ سخن گفتن که با سن فرد نامتناسب است ویژگی اصلی لکنت را تشکیل میدهد. این اختلال با تکرارهای و تطویلهای صوتها و هجاها و همچنین دیگر اختلالهای سیالی گفتار همراه است.
اضطراب: «معمولاً به احساس ترس، تشویش فراگیر، مبهم و بسیار ناخوشایند اطلاق میشود. فرد مضطرب، خصوصاً در مورد خطرات ناشناخته بسیار نگران است. افزون بر آن فرد مضطرب عموماً ترکیبی از نشانه های زیر را نشان میدهد: تپش سریع قلب، تنگی نفس، اسهال،
بیاشتهایی، سستی، سرگیجه، بیخوابی، تکرار ادرار، لرزش، همه این نشانه های جسمانی با ترس و اضطراب همراهند»(ساراسون؛ ۱۳۹۰: ۳۰۴).
آواز- ملودیک: «تکنیک شناخته شده درمان آواز- ملودیک^[۵] (MIT) در دهه هفتاد میلادی به عنوان یک روش ترمیمی برای بخشی از مسایل گفتاری بزرگسالان زبان پریش به وجود آمده است در روش(MIT) عبارات و جملات کوتاه در نمونه های ساده آهنگین با آواز خوانده میشود. به موازاتی که بیماران عبارات و جملات را یاد میگیرند آهنگها کمرنگتر و محو میشوند. روش (MIT)بر پایه این نظریه قرار گرفته است که وقتی نیمکره سمت چپ مغز آسیب میبیند میتوان به وسیلۀ اغراق در آواز (ریتم، با مؤکد بیان کردن جملات ملودیک) با کمک نیمکره راست، تکلم را تحریک کرده وآن را بهبود بخشید»(به نقل از اشمیت پترز،۱۳۸۹: ۱۰۵).
۱-۷-۲ تعاریف عملیاتی
لکنت: در این پژوهش لکنت، میزان نمره کسب شده از طریق پرسشنامه آزمون شدت لکنت۳^[۶] (SSI) یک مقیاسی که بر مبنای آن دفعات بروز لکنت، مدت زمان گرفتگیهای کلامی و دفعات بروز حرکات اضافه در سایر اندامها هنگام گفتار، فرد را حین خواندن و همچنین گفتار شفاهی اندازه گیری میکند.