یکی از فنون آموزشی در آموزش رسمی بر خط درخواست از دانش آموزان برای فرستادن نظراتشان برای ارزیابی شدن توسط ارزیابان (یا معلمان) است. این نوع از تمرین (practic) در فهرست بحث های مربوط به یادگیری بر خط مورد تردید قرار گرفته است. جیانگ و تیاگ (۲۰۰۰) با توجه به تحقیقی که ‌در مورد دانشجویان مشغول به تحصیل در نظام یادگیری بر خط انجام دادند، ‌به این نکته اشاره کرده‌اند که با آموخته های دانش جویان به طور معنی داری با درصد نمره ای مشارکتشان در انجام تکالیف و نتایج مشارکت در بحث ، ارتباط داشته است. با این وجود، از منظر عده ای، انجام عمل نمره دادن بر اساس مشارکت فقط به درد به خاطر آوردن مجدد حجم کمی و کیفی فعالیت‌های مشارکتی مربوط به انجام تکالیف می‌خورد. (کامبل ۲۰۰۲) و از منظر عده ای دیگر اگر ‌به این مشارکت نمره ای داده نشود، تشکل جمعی از دانشجویان شکل نمی گیرد. پالوف و پرات (۱۹۹۹) با تأکید بر فرایند یادگیری در محیط جمعی از این نکته بحث به میان آورده اند که طراحی یادگیری ساختار دهی شده و متنی بر فرایند مشارکتی باید به نحو مناسب ارزیابی شده و از آن تقدیر شود.

• حضور در عرصه جمعی و تسهیل فرایند مباحثه

دومین نقشی که برای معلم در نظام یادگیری بر خط تعریف می شود، نقش مهم تسهیل فرایند بحث و مباحثه و یادگیری از طریق فرایند مباحثه است. اصطلاح مباحثه به جای اصلاح بحث از برتری برخوردار است زیرا مباحثه به معنی وجود «فرایند یا توانمندی استدلال» است (نقل از دایره المعارف – امریکا ۲۰۰۰) و این ‌نکته‌ای فراتر از تعاملات سادۀ اجتماعی است. در مباحثه ایجاد یک محیط یادگیری و تحقیق جمعی ضروریست، ضمن اینکه فراگیران از این طریق، و با تکیه بر ضرورت تشریح و در میان گذاشتن دانسته های خود با دیگران ، جویان فکری منحصر به فردی را بهبود می بخشند.

فراگیران از طریق مباحثه، نواقص مربوط به درک اشتباه خود از مفاهیم یا توافق نداشتن با معلمان و سایر فراگیران را اصلاح می نمایند. چنین تعارضی فرصت رویارویی با ناهنجاری شناختی که در رویکرد پیاژه به رشد ذهنی مورد توجه قرار گرفته را به فراگیران می‌دهد.

با حضور معلم در این عرصه از تدریس، معلم متناوباً آموخته های فراگیران را مرور نموده و به آنان پاسخ می‌دهد که این پاسخی است به مشارکت و نگرانی های فراگیران و ضمناً معلم دائماً به دنبال راه ها نیست که از آموخته های فردی فراگیران و همچنین توسعۀ این آموخته ها در محیط جمعی یادگیری حمایت نماید.

وظیفه اصلی معلم در نظام یادگیری بر خط توسعه درک و احساس اعتماد و امنیت در محیط یادگیری جمعی الکترونیکی است. در صورت فقدان این اعتماد، فراگیران از احساس رضامندی و اعتماد برای اینکه بتوانند عقاید ‌و تفکّرات خود را ‌به این محیط ارسال کنند، برخوردار نخواهند شد. در مُدل یادگیری همزمان ( sync ) این احس اعتماد و امنیت از طریق فراهم نمودن تسهیلات مربوط به مشارکت دانشجویان و دانش آموزان در مباحثه فراهم شده است.

همانطوریکه متذکر شدیم، یکی دیگر از عرصه های حضور معلم در نظام آموزشی بر خط بر اساس نظریه آرچر، گارسون و اندرسون، حضور در عرصه شناختی است، از منظر ایشان حضور معلم در این عرصه به معنای فراهم نمودن محیطی برای حمایت از توسعه و رشد مهارت‌های تفکر انتقادی است .

وسایل کمک­آموزشی و رسانه­های آموزشی

در نظام آموزش سنتی استاد و دانشجو به طور مستمر با یکدیگر تماس مستقیم دارند در حالی­که در نظام آموزش از راه دور، استاد به امر تهیه کتاب و جزوات درسی خودآموز مشغول است و تماس چهره به چهره کمتری با دانشجویان دارد. چرا که یک کتاب خودآموز ایده­­آل باید یک کتاب ایده­آل و یک معلم ایده­آل باشد (عطائی و علی­محمدی، ۱۳۷۱).

در نظام آموزش از راه دور، برنامه ­های رادیو – تلویزیون جایگزین مناسبی برای کلاس­های حضوری، کارگاه و آزمایشگاه می­باشند. افزون بر رسانه­های دیداری، شنیداری، رسانه­های صوتی – تصویری نظیر فیلم، نوارکاست، فیلم­استریپ، پروژکتور، اسلاید، دستگاه اوپک وغیره نیز هستند که در هنگام ضرورت از آن ها استفاده می­ شود.

ورود کامپیوتر به نظام آموزش از راه دور نقطه عطفی در تاریخ این نظام به شمار می ­آید. نظام آموزش از راهه دور به علت خصلت نوگرایانه خود توجه خاصی به کامپیوتر داشته­است. به­نظر می­رسد کامپیوتر با توانمندی زیادی که دارد، به­تدریج در آموزش از راه دور نقش عمده­ای را به­عهده گیرد (سیلور و دیگران، ترجمه خویی­­نژاد، ۱۳۷۲).

به­ طور کلی ‌می‌توان موارد زیر را به­عنوان عوامل مورد استفاده در آموزش از راه دور برشمرد:

1. 1. مطالعه کتب خودآموز، کمک آموزشی و مقاله­ های علمی.

1. 1. شرکت در کلاس­های رفع اشکال گروهی و فردی.

1. 1. استفاده از رسانه­های دیداری و شنیداری و نوارهای صوتی و تصویری.

1. 1. استفاده از آموزشگرهای کامپیوتری.

1. 1. استفاده از برنامه ­های رادیویی و تلویزیونی.

1. 1. استفاده از برنامه ­های تلویزیونی دو طرفه.

1. 1. استفاده تعاملی از کامپیوتر و کنفرا­نس­های کامپیوتری.

1. 1. استفاده از شبکه­ های کانپیوتری و پست­الکترونیک.

1. 1. استفاده از پست تصویری و پست معمولی.

1. 1. استفاده از تلفن و کنفرانس­های تلفنی.

1. 1. بانک­های اطلاعات و پایگاه ­های داده ­ها.

1. 1. بسته­های آموزشی و آزمایشگاهی.

1. 1. شرکت در آزمایشگاه در مراکز آموزشی دانشگاه، مجتمع­های آزمایشگاهی و یا سایر دانشگاه ها.

1. 1. انجام کارورزی و کارآموزی.

1. 1. انجام اموری مثل پروژه و رساله.

1. استفاده از سایر رسانه­های اموزشی (خادمی، ۱۳۸۱).

رسانه­های نوین و نقش آن ها در آموزش از راه دور

هدف نظام آموزش از راه دور تنها افزایش کمی تعداد فراگیران نیست، بلکه به افرایش کیفیت آموزش نیز باید توجه داشته باشد، در همین راستا می­بایست تلاش شود تا بر محدودیت ارتباط بین معلم و فراگیر چیره شود. تکنولوژی اطلاعات و رسانه­های جدید آموزشی در این زمینه راهگشا هستند. رسانه­های ارتباطی شبکه­ های کامپیوتری دیسک­های تعاملی^[۳۱]، ویدیوکنفرانس^[۳۲] و یا سیستم VOD^[33] کمک می­ کند که بر موانع چیره شویم. سیستمVOD به دانش ­آموزان امکان می­دهد که خودشان بتوانند یاد بگیرند. از آن استفاده کنند. مزیت عمده این سیستم علاوه بر تعاملی بودن آن، در این است که برنامه­ ها قابل ذخیره شدن هستند، در حالی­که در سیستم تلویزیونی چنین امری امکان­ پذیر نیست و در هر زمان فقط از یک کانال ‌می‌توان استفاده نمود و از دیدن سایر برنامه­ ها محروم می­شویم. در سال‌های پایانی قرن بیستم، تکنولوژی ارتباطات رشد شگفت­انگیزی داشت و رسانه­های نوینی به بازار آمده­اند که بویژه برای آموزش از راه دور نوید بخش هستند که به برخی از آن ها اشاره می­ شود.

1. 1. بزرگراه اطلاعاتی ^[۳۴]: از طریق این بزرگراه، داده به سرعت در شبکه قرار ‌می‌گیرد.