۲-۲-۱۸-۳-۵- نظریه مدیریت متوازن دارایی و بدهی

بانک ها امروزه، برای رفع نیازهای نقدینگی، از مدیر یت هم زمان و متوازن دارایی ها و بدهی ها استفاده می‌کنند. از یک سو، اعتماد به نقدینگی استقراضی ذاتاً پرخطر است و از سوی دیگر، هزینه های نگهداری دارایی های با قابلیت نقدینگی بالا، زیاد است؛ از این رو،اغلب بانک ها در انتخاب راهبرد مدیریت نقدینگی موازنه ای انجام می‌دهند و از هر دو راهبرد استفاده می‌کنند.

در مدیریت نقدینگی متوازن، برخی از نیازهای نقدینگی مورد انتظار به صورت دارایی های با قابلیت نقدینگی بالا نگهداری می شود (معمولاً اوراق بهادار و سپرده های نزد سایر بانک ها)؛ بقیۀ نیازهای نقدینگی مورد انتظار نیز با نظمی از پیش تعیین شده در سقف اعتبارات، از طریق بانک های طرف معامله و دیگر تأمین کنندگان وجوه تأمین می شود. (یوسف فرجی پور، ۱۳۹۰، ۱۰)

۲-۲-۱۹- قوانین و مقررات بازل ۳ و ریسک های آن

قوانین و مقررات کمیته نظارتی بازل در ۳ با یک جهش رو به بالا همراه بوده که در حال حاضر شاهد عدم اجرای هماهنگ در نحوه عمل بر خلاف آنچه که مد نظر بال ۳ است، می باشیم. برای این منظور بال ۳ پیشنهاد اعمال آربیتراژ بین‌المللی در حوز ه های قضایی متفاوت و با توجه به روش های مختلف تحت بال ۳ را بیان می‌کند.اما در بال ۱و۲ با توجه به تفاوت های قانون گذاری در کشورها، اجرای قوانین منجر به مختل شدن سیستم مالی بین‌المللی می گردید. بر این اساس تغییرات قوانین و مقررات نظارتی جدید بال ۳ را می توان به صورت زیر طیقه بندی نمود:

• • افزایش کیفیت سرمایه: بر این اساس سرمایه جاری ‌و سود آوری باید بخش قالب در جزء اول سرمایه بجای ابزارهای بدهی و بالای ۵۰% درصد باشد، هماهنگی و ساده سازی در جزء دوم وجود داشته باشد، کاهش کلی برای اجزای سرمایه با حداقل توانایی جذب سود اقلیت، نگهداری ابزارهای مالی و مالیات معوق دارایی وجود داشته باشد و…

• • افزایش مقداری سرمایه: افزایش مقداری از ۲ به ۴٫۵ درصد، افزایش بافر حفاظتی از ۵٫۲درصد، رساندن کل ارزش سرمایه به ۷درصد، حداقل کل سرمایه افزایش سرمایه از ۸ درصد به ۱۰٫۵ درصد(شامل بافر حفاظتی)و…

• • کاهش اهرم ها از طریق معرفی نسبت های اهرمی جدید: تحت قوانین تا سال ۲۰۱۳نظارت از طریق نسبت های اهرمی و بررسی آن ها تا سال ۲۰۱۸ کلید می‌خورد، این نسبت ها معرفی کننده قوانین و روش های اندازه گیری سرمایه و ریسک متحمله آن هستند.

• • افزایش پوشش نقدینگی کوتاه مدت: معرفی نسبت پوشش نقدینگی کوتاه مدت به منظور بهبود پتانسیل نقدینگی کوتاه مدت و ارزیابی آن محاسبه می شود و به بانک ازسطح رضایت بالا از دارایی های نقد نسبت استرس و شوک های وارده تحت سناریو تامین مالی و البته به ناظران بانکی به منظور نظارت بر عملکرد بانک و ممانعت از ورشکستگی بدون هشدار کمک می‌کند. ‌بنابرین‏ نسبت پوشش نقدینگی، به سرمایه گذاری بانک در سهام با حداکثر کیفیت ودرجه نقدینگی و به منظور انعطاف پذیری مناسب در برابر استرس های بخش مالی کمک می‌کند.

• افزایش ثبات تامین مالی: شناسایی تامین مالی با ثبات ازطریق خالص تامین مالی پایدار(NSFR)^[10]1 و شناسایی تامین مالی با ثبات از طریق نسبت تعیین وزن های جدید به دارایی ها از ۰تا ۵ درصد برای وجوه نقد و اوراق دولتی، ۶۵درصدی برای اوراق رهنی، ۸۵ درصد برای وام های خرد و ۱۰۰درصد برای سایر دارایی ها انجام می شود

‌بنابرین‏ به طور کلی وظایف بال ۳ را می توان تحت سه سر فصل عمده، اصلاحات سرمایه شامل کیفیت افشا و شفافیت سرمایه، کنترل تمام ریسک های موجود، کنترل اهرم ها و بافرها؛ استانداردهای نقدینگی شامل کوتاه مدت و بلندمدت، نسبت پوشش نقدینگی و بلندمدت، نسبت تامین مالی پایدار و ریسک سیستماتیک شامل ایجاد انگیزه های سرمایه ای مناسب بااستفاده از تسویه معاملات بین بانکی در بازار فرابورس، حداکثر سرمایه برای ابزارهای مشتقه، حداکثر سرمایه برای فشارهای داخلی مالی، سرمایه احتمالی و حداکثر برای کنترل ریسک سیستماتیک بانکی در نظر گرفت. ( بیانیه کمیته بازل۳ ، ۲۰۱۱)^[۱۱]۲

۲-۲-۲۰- ریسک نقدینگی چگونه شکل می‌گیرد

شرایط و ملزومات نرخ نقدینگی پرداخت بدهی قرار است از تاریخ اول ژانویه سال ۲۰۱۵ به اجرا دربیاید. به شرایط نرخ خالص بودجه ثابت هم از تاریخ اول ژانویه سال ۲۰۱۸ عمل خواهد شد. مفاد جدید بازل ۳ برای اطمینان از این موضوع طراحی شده اند که بانک‌ها این کار را باید حتما انجام دهند. بازل ۳ شرایطی را اعلام کرد که در آن دو نرخ از نقدینگی وجود دارد که ‌به این دلیل در نظر گرفته شده‌اند تا ضمانتی باشد برای این‌که بانک‌ها شرایط فشار نقدینگی را به خوبی پشت سر بگذارند.

در روز ۱۳ماه سپتامبر سال ۲۰۰۷ خبری در بی بی سی منتشر شد، مبنی بر این که بانک نورثرن راک یکی از پنج بانکی که در انگلیس بالاترین نرخ دادن وام را دارد؛ از بانک انگلیس تقاضای حمایت فوری ‌کرده‌است روز بعد از آن (روز جمعه) اتفاق عجیبی برای بانک افتاد. هزاران نفر در بانک ساعت های متمادی صف کشیدند تا موجودی شان را برداشت کنند.

به عبارت دیگر هجوم بانکی برای خالی شدن صندوق بانک اتفاق افتاد این اولین هجوم بانکی به یک بانک انگلیسی در طول ۱۵۰ سال اخیر بود. بعضی از دارندگان حساب، موجودی شان را در حساب های صرفا اینترنتی و آنلاین نگه داشتند که به دلیل هجوم تعداد زیادی از مشتریان برای وارد شدن ‌به این سیستم، آن ها نیز قادر به دسترسی نشدند. روز دوشنبه آن هفته یعنی ۱۷ سپتامبر، دارندگان حساب که نگران پول شان بودند به برداشت موجوی شان ادامه دادند. و ‌به این ترتیب حدود دومیلیارد دلار خالص بین ۱۲ تا ۱۷ سپتامبر از بانک برداشت شد. داستان بانک نورثرن راک نشان می‌دهد مشکلات مربوط به نقدینگی چطور می‌تواند منجر به سقوط بانک آن هم با چنین سرعتی شود.

تمیز دادن بین نقدینگی و قدرت پرداخت دیون اهمیت زیادی دارد. قدرت پرداخت دیون یعنی داشتن دارایی بیش از میزان بدهی ها، که در آن قدر تساوی آن ها مثبت باشد. اما نقدینگی یعنی توانایی در پرداخت در موعد مقرر. بانک هایی که قادر به پرداخت دیون هستند ممکن است گاهی به دلیل مسائل مربوط به نقدینگی به مشکل برخورند و نتوانند از عهده پرداخت منابع صاحبان سپرده برآید. برای بانک ها مدیریت دقیق نقدینگی امری کاملا حیاتی است. در واقع ریسک نقدینگی برابر است با ریسک عدم توانایی یک بانک برای انجام تعهدات رو به رشد خود مانند تعهد به سرمایه گذاری بودجه به شکلی ایمن و برگشت پذیر.

۲-۲-۲۱- شاخص ها و نسبت های نقدینگی

به منظور شناسایی و برآورد نیازهای نقدینگی تحت شرایطی که بازار به سمت وضعیت بحرانی پیش می رود ، مدیریت ریسک نقدینگی به شاخص ها و نسبت های نیازمند است که بتواند اطلاعات لازم را ‌در مورد وضعیت نقدینگی بانک محاسبه و دراختیار مدیران ارشد بانک قرار دهد. نسبت های مختلف و متنوع نقدینگی برای دوره های زمانی متفاوت بر اساس اهداف بانک محاسبه می‌شوند. با توجه به موقعیت و اهداف و استراتژی های بانک برای هریک از شاخص ها و نسبت های نقدینگی می توان از نظر کمی و کیفی چهار سطح مشخص تعیین نمود.(مسعود پهلوان زاده ۱۳۹۰، ۴۴)

الف – سطح مطلوب (اطمینان بخش)