1. 1. 1. 1. ارزیابی گزینه­ های موجود برای معیارها:

      ( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

هر روش صحیحی که برای تصمیم ­گیری مورد استفاده قرار می­گیرد، به عنوان ورودی، نیاز به ارزیابی گزینه­ های موجود در ازای هر معیار دارد. بسته به نوع معیار این ارزیابی ممکن است در برخی از موارد عینی( واقعی) بوده( با توجه به مقیاس­های مورد اندازه ­گیری رایج و قابل فهم) و برخی دیگر از ارزیابی­ها ممکن است ذهنی( قضاوتی) باشد، که منعکس کننده­ نوع ارزیابی ارزیاب است. پس از ارزیابی ابزار تصمیم ­گیری انتخاب شده، می­توان از آن برای رتبه ­بندی گزینه­ های مورد­نظر استفاده کرد و یا برای انتخاب زیرمجموعه­ای از مناسب­ترین گزینه­ ها بهره­گرفت.

• اعتبار دادن به راه­حل موجود برای مسئله­ مورد بحث:

گزینه­ های مورد استفاده توسط ابزار تصمیم ­گیری باید همیشه برای نیازمندی­ها و نیز اهداف تصمیم ­گیری دارای اعتبار باشد. در برخی از موارد ممکن است استفاده از ابزار تصمیم ­گیری به شکل صحیح خود صورت نگیرد. در مورد مسائل پیچیده ممکن است گزینه ­هایی مورد توجه تصمیم­ گیران و یا کارفرمایان باشد که مستلزم وجود اهداف و نیازمندی­های بالاتری است.
فرایند تصمیم ­گیری باید با شناسایی تصمیم­ گیران و نیز کارفرمایان همراه بوده و همچنین سبب کاهش تضادهای ممکن بر سر تعریف مشکل، نیازمندی­های آن و نیز اهداف و معیارها گردد. در دهه­های گذشته تلاش­ های بسیاری در زمینه­ روش­های چند­معیاره و استفاده از آن در مدیریت گزینه­ های پیچیده انجام شده است. از زمانی که مسئولیت­ تصمیم­ گیران افزایش یافت محققان دریافتند که در برخی موارد اختلافاتی میان تئوری­های منطقی و آنچه که در واقعیت دیده می شود وجود دارد. به عبارت دیگر، در همه­ موارد تصمیم­ گیران نمی ­توانند روشی را به عنوان بهترین گزینه­ ممکن انتخاب کنند. همچنین در این زمینه دیده شده که تصمیم­ گیران در ترکیب اطلاعات به بهترین نحو نیز دارای مشکل هستند( حاتمی- ماربینی، ۲۰۱۳). به دلیل محدودیت­های تصمیم­ گیران در فرایند تصمیم ­گیری، روش­های تحلیلی می ­تواند برای تعیین ارزش واقعی گزینه­ ها به کمک آن­ها آید. همچنین به دلیل تفاوت نظرهای عمده­ای که در بین گروه ­های مختلف( مانند شرکت­ها، آژانس­ها و غیره) وجود دارد، روش­های تصمیم ­گیری چند­معیاره می ­تواند به یکی از روش های ضروری برای مقایسه گزینه های موجود در حیطه تجارت، صنعت، دولت و …. تبدیل شود. این روش برای طبقه ­بندی گزینه­ ها و بر اساس وزن­دهی کاربر به معیارهای مختلف صورت می­گیرد. روش­های چند­معیاره همچنین روشی نسبی­ را برای تصمیم ­گیری در مواردی بر عهده دارد که با عدم قطعیت مواجه هستیم. این روش تصمیم­گیرنده را قادر می­سازد که از بین گزینه­ ها یکی را انتخاب کند. در واقع برای مسائل مختلف از روش­های چندمعیاره­ گوناگونی استفاده می شود و متاسفانه انتخاب نوع روش چند­معیاره برای هر مشکل مورد نظر بسیار لازم و حیاتی است( برانس و همکاران، ۱۹۸۶).انتخاب این روش معمولا برعهده تصمیم­گیرنده بوده و بر اساس میل وی صورت می­گیرد( نیکولیک و همکاران، ۲۰۰۹).
اخیراً روش­های تصمیم ­گیری چندمعیاره به منظور تصمیم­سازی مناسب، با در نظر گرفتن مجموعه معیارها، کاربرد زیادی در زمینه ­های مختلف علمی داشته است (خدابخشی و جعفری،۱۳۸۹). لحاظ کردن این تحقیق در یک محیط تصمیم ­گیری چند معیاره، روش­های قابل اجرایی را برای یک تصمیم ­گیری علمی برای مشکلاتی که دارای معیارهایی گوناگونی هستند در دسترس قرار می­دهد( کیکر و همکاران، ۲۰۰۵).
منطق فازی^[۹] و روش­های آن که توسط پروفسور عسگر لطفی زاده در سال ۱۹۶۵ ارائه شده، امروزه جای خود را در ارزیابی اثرات توسعه باز نموده است(ماهینی، ۱۳۹۰). نظریه مجموعه­های فازی، نظریه­ای برای اقدام در شرایط اطمینان می­باشد. این نظریه قادر است بسیاری از مفاهیم و متغیرها و سیستم­هایی را که مبهم و نادقیق هستند، چنانچه در عالم واقع اکثرا چنین است، صورت­بندی ریاضی ببخشد و زمینه را برای استدلال، استنتاج، کنترل و تصمیم ­گیری در شرایط عدم اطمینان فراهم آورد(طاهری، ۱۳۷۸). پژوهشگران زیادی از سال ۱۹۶۵ تاکنون در توسعه این مفهوم تلاش کرده و آن را در زمینه ­های مختلف به کار بسته­اند. که در این مورد ژاپنی­ها گوی سبقت را ربودند و از این علم در ساخت وسایل برقی مختلفی از قبیل تلوزیون، دوربین و یخچال استفاده کرده و سود سرشار اقتصادی بردند. از سال ۱۳۶۶ این موضوع علمی در دانشگاه شهید باهنر کرمان نیز به عنوان موضوعی برای پژوهش قرار گرفت و افرادی به مطالعه آن علاقمند شدند(ماشین­چی، ۱۳۷۹).

• ارزیابی اثرات توسط ماتریس فازی

ارزیابی اثرات توسعه شامل چندین مرحله برای محاسبه تمام اثرات بالقوه موجود در طرح­های توسعه می­باشد که عبارت است از: ۱- شناسایی فعالیت­های پروژه و خصوصیات محیط­زیست ۲- شناسایی و پیش ­بینی اثر ۳- محاسبه اهمیت اثر.
بر­این اساس ماتریس کنش متقابل در دو فاز احداث (ساختمانی) و بهره ­برداری پروژه جهت محاسبه اهمیت اثر تشکیل می­ شود. این ماتریس دارای چندین سطر و ستون است. در ستون­های این ماتریس فاکتور­های محیط­زیستی که در مرحله قبل شناسایی و وزن­دهی شده ­اند، آورده می­ شود و سطر­های آن فعالیت­های پروژه نوشته می­ شود. در روش ماتریس فازی در محل تلاقی اجزای فعالیت و پارامتر­های محیط­زیست در صورتی که اثری وجود داشته، اهمیت اثر^[۱۰] با استفاده۱۰ معیار و توسط منطق فازی محاسبه می­ شود. هدف استفاده از ماتریس فازی در این تحقیق، نشان دادن ویژگی و خصوصیات کیفی اثر بر اجزاء محیط­زیست با بهره گرفتن از منطق فازی می­باشد. استفاده از منطق فازی بدین سبب می­باشد که همیشه در ارزیابی اثرات ابهام و عدم­قطعیت در اطلاعات وجود دارد و امکان اندازه ­گیری دقیق اثرات در محیط­زیست وجود ندارد. تئوری مجموعه فازی^[۱۱] و منطق فازی، به عنوان نظریه­ای ریاضی برای مدل­سازی و صورت­بندی ریاضی ابهام و عدم­قطعیت موجود در ارزیابی اثرات بوده و ابزاری بسیار کارآمد و مفید برای این منظور به شمار می­رود(لوتسما، ۱۹۹۷).
در طراحی و هدایت مطالعات تعیین آثار محیط­زیستی می­توان از رویکردی انعطاف­پذیر که دارای فعالیت های زیر است استفاده کرد:
اول: تعیین جنبه­ های پروژه پیشنهادی، ضرورت پروژه و گزینه ­هایی که می­توان در نظر گرفت
و یا تعیین کرد. این فعالیت شامل موارد و اطلاعات زیر است:

• نوع پروژه و چگونگی کارکرد آن؛

• محل پیشنهادی؛

• مدت زمان لازم برای ساخت آن؛

• ستانده­های محیط­زیستی بالقوه در طی مرحله( فاز) عملیاتی؛

• تشخیص ضرورت انجام پروژه در مکان پیشنهادی؛

• گزینه­ های منظور شده؛

فعالیت دوم: منظور کردن مقررات ضروری و مناسب مقوله­ های محیط­زیستی که می ­تواند مربوط به ساخت و اجرای پروژه پیشنهادی باشد.تعیین فرصت و مجال مناسب برای تشخیص مسائل محیط­زیستی معنی­دار و آثار مرتبط با پروژه به این فعالیت کمک می­ کند.
فعالیت سوم: تشخیص آثار بالقوه پروژه مورد نظر. در این زمینه، مرور ادبیات موجود آثار عمومی پروژه­ های مشابه، کار مناسبی است. کار دیگر می تواند تشخیص آثار بالقوه از طریق تهیه ماتریس­های کنش متقابل باشد. ماتریس فهرستی است از عملیات پروژه که در مقابل آن فهرست عوامل محیط­زیستی قرار دارد، به نحوی که بتوان نقاط کنش متقابل را به طور منظم مورد مطالعه قرار دارد.
فعالیت چهارم: توصیف محیطی که تحت تاثیر پروژه قرار می­گیرد. این فعالیت امکان تشخیص عوامل محیط­زیستی مناسب برای مطالعه در جریان را فراهم می­سازد. برای این کار پایگاه­های اطلاعاتی کامپیوتری در خور توجهی درباره مسائلی مانند کیفیت هوا، آب، انواع بوم­ها در مناطق جغرافیایی، گونه­ های در معرض تهدید و خطر، ویژگی­های تاریخی و باستان­شناسی مناطق جغرافیایی، و انواع متعدد عوامل اقتصادی- اجتماعی مانند تراکم جمعیت، سطح درآمد و خصوصیات زیربناها و… وجود دارد.
فعالیت پنجم: پیش ­بینی آثار که از نظر فنی پرچالش­ترین فعالیت است. پیش ­بینی آثار( در صورت امکان) به کمی کردن و یا دست کم توصیف کیفی آثار مورد انتظار پروژه پیشنهادی بر روی عوامل گوناگون محیط­زیستی است. برای پیش ­بینی آثار، طیف وسیعی از فنون از جمله استفاده از قیاس­های تمثیلی از طریق مدل­های ریاضی پیشرفته وجود دارد. در یک مطالعه معین، بر حسب دسترس یا عدم دسترس به اطلاعات و الگوهای ریاضی خاص ممکن است از فنون متعددی استفاده شود.