۲-۴-۸-۲ دخالت‏کنندگان در فرایند خرید

سئوال این است که برای سازمان­ های عمده‏فروشی و خرده‏فروشی، چه کسانی تصمیم به خرید می‏ گیرند. مرکز خرید این قبیل سازمان­ها می‏تواند از یک نفر یا چند نفر تشکیل شده باشد. در بعضی موارد، صاحب مؤسسه تصمیم‏گیرنده است، مانند خرده­فروشان در سطح شهر کرمانشاه که اغلب خود تصمیم ‌در مورد خرید را می‏ گیرند. ولی در سازمان­ها خرده‏فروشی بزرگ نظیر فروشگاه­های رفاه و اتکا گروهی متخصص مسئولیت خرید، اضافه کردن محصولات جدید و تماس با فروشندگان را به عهده دارند.

۲-۴-۸-۳ نحوه تصمیم خریداران خرده‏فروش به خرید محصولات

برای محصولاتی که جا افتاده و پرفروش است، به محض روبه اتمام گذاشتن محصولات، سفارش جدید را به فروشنده می­دهد و تا وقتی که کالا و خدمات و شرایط فروش رضایت‏بخش باشد، با همان فروشندگان قدیمی خود کار می ‏کند. خرده‏فروشان معمولاً سعی می‏ کنند با اضافه شدن هزینه­ های عملیاتی، حاشیه سود خویش را تغییر دهند تا سود خالص آن ها تغییر نکند. عواملی که خرده‏فروشان برای خرید در نظر می‏ گیرند عبارت است از:

– قیمت محصول و حاشیه سود آن؛

– جدید بودن محصول و قابلیت ­های آن؛

– برنامه بازاریابی فروشنده برای محصول خودش؛

– شواهد بازار از مقبولیت کالا برای مشتری؛

– تبلیغات فروشنده؛

– شهرت شرکت فروشنده.

‌بنابرین‏ چنانچه کالا مقبولیت عام داشته و تبلیغات خوبی برای آن انجام شود و قیمت و حاشیه سود آن خوب باشد، خرده‏فروش تمایل به خرید کالا خواهد داشت. در شکل زیر، لیست ابزارهای مختلف بازاریابی که توسط فروشندگان برای جذب واسطه‏ها به کار گرفته می‏ شود، آمده است (محب علی، ۱۳۷۷: ۹۶).

-مشارکت در تبلیغات: فروشنده تقبل می ‏کند که بخشی از هزینه‏ های تبلیغاتی خرده‏فروشان را بپذیرد.

–نصب اتیکت روی کالا: که در آن، قیمت کالا، تولیدکننده، اندازه و شماره رمز کالا و رنگ آن نوشته شده باشد. بدین ترتیب سفارش مجدد برای خرید آسان می‏ شود.

-تحویل سریع کالا: به محض اطلاع خرده فروش، کالا به او تحویل می‏ شود، تا موجودی خرده‏فروشی صفر نشود.

-جایزه برای عرضه خوب در فروشگاه

-ارائه هدیه‏های تبلیغاتی

-تخفیف­های ویژه به مناسبت­های مختلف

-برگشت دادن کالاهای معیوب

شکل(۲-۲) ابزار بازاریابی فروشندگان برای جذب خرده‏فروشان (محب علی، ۱۳۷۷: ۹۶)

۲-۴-۹ عواملی که بر خریدهای تجاری اثر می‏ گذارند

خریداران تجاری به هنگام تصمیم‏ گیری برای خریدن تحت تأثیر و اعمال نفوذ افراد و عوامل زیادی قرار می‏ گیرند. برخی از بازاریاب‏ها اساس فرض خود را بر این می‏ گذارند که تنها عوامل اقتصادی می ‏توانند بر تصمیمات آنان اثر بگذارند. آن ها چنین می‏اندیشند که خریدار باید به عرضه‏کنندگانی بیندیشد که بهترین محصول یا بیشترین خدمت را با پایین‏ترین قیمت عرضه می‏ کنند.

آن ها به هنگام خرید بر جنبه­ های اقتصادی تأکید ‌می‌کنند. ولی معمولاً خریداران تجاری به هر دو عامل شخصی و اقتصادی توجه می‏ کنند و در برابر آن ها واکنش نشان می ‏دهند. تردیدی نیست که خریداران تجاری افراد و اعضای جامعه هستند و نمی‏توانند همانند ماشین حساب باشند و جنبه­ های انسانی را رعایت نکنند. آن ها در برابر عقل، منطق، استدلال و احساسات از خود واکنش نشان می ‏دهند. امروزه بیشتر بازاریاب­های تجاری که درصدد جذب خریداران تجاری برمی‏آیند ‌به این واقعیت پی برده ­اند که در خرید تجاری عواطف و احساسات نقش مهمی ایفا می‏ کنند. در شکل زیر فهرستی از عوامل که بر خریدار تجاری اعمال نفوذ دارند ارائه شده است (کاتلر، ۱۳۸۰).

۲-۴-۹-۱عوامل محیطی

در محیط کنونی و مورد انتظار اقتصادی خریداران تجاری تحت تأثیر عوامل متعددی قرار می‏ گیرند. برخی از آن ها عبارتند از: تقاضای اولیه، چشم‏انداز اقتصادی و ارزش پول. اگر وضع اقتصادی نامطمئن باشد، خریداران تجاری سعی می‏ کنند، سرمایه‏گذاری‏های جدید نکنند و تلاش می‏ نمایند سطح موجودی‏های خود را کاهش دهند.

عوامل محیطی

عوامل سازمانی

روابط بین افراد

فردی

سطح تقاضای اولیه

چشم انداز اقتصادی

هزینه تهیه پول

شرایط عرضه

میزان تغییرات فناوری

رویدادهای سیاسی و قانونی

هدف‏های بلند مدت

سیاست‏ها

رویه‏ ها

ساختار سازمانی

سیستم‏ها

مقاوم سازمانی

مردم مداری

تبلیغ و تشویق

سن

خریداران

تحصیلات

پست

شخصیت

ریسک‏پذیری

شکل(۲-۳) عواملی که بر خریدهای تجاری اثر می‏ گذارند

کمبود مواد اولیه یکی از عوامل بسیار مهم محیطی است. این که بسیاری از شرکت‏ها علاقه‏مندند مقدار زیادی از مواد کمیاب خریداری کنند تا نسبت به داشتن موجودی مناسب اطمینان حاصل نمایند. همچنین خریداران تجاری تحت تأثیر عوامل سیاسی و رقابتی موجود در محیط قرار می‏ گیرند.

فرهنگ و عادت­ها می ‏توانند بر خریداران تجاری اثر بگذارند و آن ها بر همین اساس در برابر استراتژی‏های بازاریاب­ها واکنش نشان خواهند داد.

۲-۴-۹-۲عوامل سازمانی

هر سازمان خریداری دارای هدف، سیاست­ها، رویه‏ ها، ساختار و سیستم­های مخصوص به خود است که بازاریاب تجاری باید به آن ها توجه نماید. معمولاً چنین پرسش­هایی مطرح می‏ شود، چند نفر برای خرید تصمیم می‏ گیرند؟ این افراد چه کسانی هستند؟ از چه شاخص‏هایی استفاده می‏ کنند؟ سیاست‏ها و محدودیتی را که سازمان بر خریداران اعمال می ‏کند، کدامند؟

خریداران تجاری به صورت فزاینده­ای درصدد بستن قراردادهای بلندمدت با شرکت‏های عرضه ‏کننده محصولات و خدمات برآمده‏اند. برای مثال، جنرال موتور می‏ خواهد ملزومات و محصولات مورد نیاز خود را از شرکت­هایی بخرد که در مناطق نزدیک کارخانه­ یا شرکت قرار دارند و محصولاتی با کیفیت بالا تولید ‌می‌کنند (برکمان^[۵]،۱۹۹۵ ).

۲-۴-۹-۳ عوامل شخصی

معمولاً چندین نفر در مرکز خرید ایفای نقش می‏ کنند و می ‏توانند بر یکدیگر اعمال نفوذ نمایند. اغلب، بازاریاب تجاری نمی‏تواند به راحتی مشخص کند کدام دسته از عوامل شخصی یا پویای گروه در فرایند خرید دخالت می‏ کنند. افرادی که در مراکز خرید مشارکت دارند، به علت­های زیر می ‏توانند بر تصمیمات مربوطه اعمال نفوذ نمایند، می ‏توانند افراد را پادش دهند یا آن ها را تنبیه کنند، مورد احترام دیگران هستند، تخصص ویژه دارند یا با افراد مهم رابطه­ای ویژه دارند (برکمان، ۱۹۹۵).

۲-۴-۹-۴ عوامل فردی

انواع اعتبار از قبیل اعتبار محتوا، ملاک، همزمان، پیش‌بینی، سازه، همگرا و واگرا می‌باشد که برای سنجش اعتبار پرسشنامه طرح حاضر پس از اصلاح و جرح و تعدیل گویه ها و برخی پرسش‌های داخل پرسشنامه، در نهایت پرسشنامه ای که شامل ۲۸ سؤال بود آماده گردید. برای اینکه روایی این آزمون (پرسشنامه) به صورت علمی مشخص شود با روش ضریب آلفای کرونباخ مورد سنجش قرار گرفته است. لی کرونباخ برآورد همسانی درونی این نوع مقیاس ها که پاسخ درست یا غلط ندارد را بر اساس روش کودر ریچاردسون حساب می‌کند.

فرمول آلفای کرونباخ

با محاسبه واریانس تک تک گویه ها و مجموع واریانس کل گویه ها ‌به این نتیجه رسیدیم که آزمون فوق به روایی بالای ۹۱/۰ آنچه را که می سنجد، دقیق می سنجد.

در جدول ۱ – ۳ تعداد سؤالات پرسشنامه و پایایی هر سؤال به تفکیک نشان داده شده است .

1. 1. – Stewart and Carson ↑

1. 1. – Conscientiousness ↑

1. 1. – Auh ↑

1. 1. – Noble ↑

1. 1. – Gatignon ↑

1. 1. ۱ – Noble ↑

1. 1. ۲- Doyle & Wong ↑

1. 1. ۳ – Consumerism ↑

1. 1. – Cole & Johnson ↑

1. 1. – Adams ↑

1. 1. – Herzberg ↑

1. 1. – Simon ↑

1. 1. – Wilkinson ↑

1. 1. – Chandan ↑

1. 1. – Allen & Meyar ↑

1. 1. – Meyer ↑

1. 1. – Beer ↑

1. 1. – Bennis ↑

1. 1. – Boxell ↑

1. 1. – Conger ↑

1. 1. – Doherty ↑

1. 1. – Empowerment ↑

1. 1. – Moral ↑

1. 1. – Mc Gregor ↑

1. 1. – Andrews & Baird ↑

1. 1. – Delegation ↑

1. 1. – Grove ↑

1. 1. – Gandes ↑

1. 1. – Zimmerman ↑

1. 1. – Helplessness ↑

1. 1. – Powerlessness ↑

1. 1. – Estrangement ↑

1. 1. – Lee ↑

1. 1. – Rapilli ↑

1. 1. – Quinn & Spreitzer ↑

1. 1. – Terlakson ↑

1. 1. – Conger & Kanungo ↑

1. 1. – Savich ↑

1. 1. – Gretchen ↑

1. 1. – Lawer ↑

1. 1. – Noe & Et al ↑

1. 1. – Pearce ↑

1. 1. – Parker ↑

1. 1. – Randolf ↑

1. 1. – Seen ↑

1. 1. – Spreitzer ↑

1. 1. – Mishra ↑

1. 1. – Self – Efficacy ↑

1. 1. – Bennis ↑

1. 1. – Productivity ↑

1. 1. – Quality ↑

1. 1. – Kanter ↑

1. 1. – Edward Lawler ↑

1. 1. – Fortune Magazine ↑

1. 1. – James Belasco ↑

1. 1. – Tom Peters ↑

1. 1. – Kanter ↑

1. 1. – Mc Clland ↑

1. 1. – Conger & Kanugo ↑

1. 1. – Dunnette ↑

1. 1. – Katz ↑

1. 1. – Hershey ↑

1. 1. – Schein ↑

1. 1. – Spreitzer & et al ↑

1. 1. – Mathieu ↑

1. 1. – Meaning ↑

1. 1. – Ugboro and Beng ↑

1. 1. – Spreitzer & et at ↑

1. 1. – Personal Significance ↑

1. 1. – Sense of Competence ↑

1. 1. – Singler & Pearson ↑

1. 1. – Self – efficacy ↑

1. 1. – Breeding ↑

1. 1. – Spreitzer & et al ↑

1. 1. – Self – Determination ↑

1. 1. – Hancer & George ↑

1. 1. – Breeding ↑

1. 1. – Self-Starter ↑

1. 1. – Breeding ↑

1. 1. – Gebbs & et al ↑

1. 1. – Impect ↑

1. 1. – Spreitzer & et al ↑

1. 1. – Woroum ↑

1. 1. – Madhavan ↑

1. 1. – Spector ↑

1. 1. – Adams ↑

1. 1. – Herzberg ↑

1. 1. – Simon ↑

1. 1. – Withdrawal behavior ↑

1. 1. – absenteeism ↑

1. 1. – burnout ↑

1. 1. – Ingham ↑

1. 1. – Smith ↑

1. 1. – Kendall ↑

1. 1. – Hallin ↑

1. 1. – Satisfaction of work ↑

1. 1. – Satisfaction of boss ↑

1. 1. – Satisfaction of CO-workers ↑

1. 1. – Satisfaction of promotion ↑

1. 1. – Satisfaction of salary ↑

1. 1. – conceptualization ↑

1. 1. – Teraz ↑

1. 1. – porter & Lawler ↑

1. 1. – Employee Unrest ↑

1. 1. – Absenteeism ↑

1. 1. – Tardiness ↑

1. 1. – Turn Over ↑

1. 1. – Arnold and Feldman ↑

1. 1. – Union Activity ↑

1. 1. – Early Retirement ↑

1. 1. – Schmit & Mclane ↑

1. 1. – Robbins ↑

1. 1. – Yilmaz ↑

1. 1. – Meyar & Allen ↑

1. 1. – Affective commitment ↑

1. 1. – Continuance commitment ↑

1. 1. – Normative commitment ↑

1. 1. – porter ↑

1. 1. – Becher ↑

1. 1. – Behavioral commitment ↑

1. 1. – attitudinal commitment ↑

1. 1. – Bhatnagar ↑

1. 1. – Janssen ↑

1. 1. – Customer Orientation ↑

1. 1. – Sexe and Weitz ↑

1. 1. – Selling Orientation – Customer Orientation (SOCO) Scale ↑

1. 1. – Michaels & Day ↑

1. 1. – Howe , Hoffiman , Hardigree ↑

1. 1. – Tadepalli ↑

1. 1. – Auh ↑

1. 1. – Narver ↑

1. 1. – Noble ↑

1. 1. – Deshpande ↑

1. 1. – Gatignon ↑

1. 1. – Kohli ↑

1. 1. – Noble ↑

1. 1. – Ambler ↑

1. 1. – Doyle ↑

1. 1. – Narver ↑

1. 1. – Deshpand ↑

1. 1. – Gatignon ↑

1. 1. – Strong ↑

1. 1. – Purcell ↑

1. 1. – Klidas ↑

1. 1. – macky ↑

1. 1. – Davidson ↑

1. 1. – Stock & Hoyer ↑

1. 1. – George ↑

1. 1. – attraction-selection-attrition (ASA) ↑

1. 1. – Schneider ↑

1. 1. . همان منبع، صفحه ۳۰٫ ↑

1. 1. . کریمی فرد، علیار، حق مالکیت فکری، مجله علوم تربیتی، ۱۳۸۵ مرداد ماه، شماره ۵۳، صفحه ۷٫ ↑

1. 1. . نصیری، مصطفی، حقوق مالکیت فکری، مجله دادرسی، مهر و آبان ۱۳۸۷، شماره ۷۰، صفحه ۲۴٫ ↑

1. 1. . کریمی فرد، علیار، حق مالکیت فکری، مجله علوم تربیتی، ۱۳۸۵ مرداد ماه، شماره ۵۳، صفحه ۹٫ ↑

1. 1. . نصیری، مصطفی، حقوق مالکیت فکری، مجله دادرسی، مهر و آبان ۱۳۸۷، شماره ۷۰، صفحه ۲۵٫ ↑

1. 1. . Paris Convention for the Protection of Industrial Property 1883. ↑

1. 1. . Berne Convention on the Protection of Literary and Artistic works 1886. ↑

1. 1. . لونفلد، آندریاس اف، حقوق بین الملل اقتصادی، ترجمه محمد حبیبی مجنده، انتشارات جنگل، ۱۳۹۰، صفحه ۳۴۹٫ ↑

   

1. 1. . BIRPI ↑

1. 1. . World Intellectual property organization ↑

1. 1. http://www.wipo.int ↑

1. 1. . زرکلام، ستار، حقوق مالکیت ادبی و هنری، انتشارات سمت، ۱۳۸۸، صفحه ۴۰۰٫ ↑

1. 1. . شیخی، مریم، ضمانت اجراهای حقوق، مالکیت ادبی و هنری در حقوق ایران و موافقت نامه های بین‌المللی، مجله حقوقی دادگستری، شماره های ۵۰ و ۵۱، ۱۳۸۴، صفحه ۱۸۱٫ ↑

1. 1. . حاجی ده آبادی، محمد علی، عالمی طاعه، محمد مهدی، جرایم علیه مالکیت فکری درقوانین ایران ومقررات بین‌المللی، مجله فقه و حقوق، بهار ۱۳۸۸، شماره ۲۰، صفحه ۶۰٫ ↑

1. 1. . Intellectual century ↑

1. 1. . حاجی ده آبادی، محمد علی، عالمی طاعه، محمد مهدی، جرایم علیه مالکیت فکری درقوانین ایران ومقررات بین‌المللی، مجله فقه و حقوق، بهار ۱۳۸۸، شماره ۲۰، صفحه ۶۱٫ ↑

1. 1. . Custom, Scientific Deviance, in Encyclopedia of Criminology 2002, page 22. ↑

1. 1. . فتحی زاده، امیر هوشنگ، و بزرگی، وحید، بایسته های الحاق به سازمان جهانی تجارت در زمینه حقوق مالکیت های فکری، چاپ و نشر بازرگانی، ۱۳۸۳، صفحه ۲۶۰٫ ↑

1. 1. . حاجی ده آبادی، محمد علی، عالمی طاعه، محمد مهدی، جرایم علیه مالکیت فکری درقوانین ایران ومقررات بین‌المللی، مجله فقه و حقوق، بهار ۱۳۸۸، شماره ۲۰، صفحه ۶۷٫ ↑

1. 1. . الستی، ساناز، حقوق کیفری، مالکیت ادبی و هنری، نشر میزان، ۱۳۸۶، صفحه ۷۶٫ ↑

1. 1. . فتحی زاده، امیر هوشنگ، و بزرگی، وحید، بایسته های الحاق به سازمان جهانی تجارت در زمینه حقوق مالکیت های فکری، چاپ و نشر بازرگانی، ۱۳۸۳، صفحه ۲۶۰٫ ↑

1. 1. . Geneva Convention for the protection of producers of phonograms against unauthorized Duplication of their phonogram 1971. ↑

1. 1. Phonograph ↑

1. 1. . حاجی ده آبادی، محمد علی، عالمی طاعه، محمد مهدی، جرایم علیه مالکیت فکری درقوانین ایران ومقررات بین‌المللی، مجله فقه و حقوق، بهار ۱۳۸۸، شماره ۲۰، صفحه ۶۸٫ ↑

1. 1. 1. کنوانسیون برن برای حمایت از آثار ادبی و هنری که معمولاً به اختصار کنوانسیون برن شناخته می‌شود، یک معاهده بین‌المللی در خصوص حق تکثیر و حق مؤلف است که اولین بار در شهر برن در سوئیس در سپتامبر سال ۱۸۸۶ (شهریور ۱۲۶۵ شمسی) تصویب شد. ↑

   

1. 1. زر کلام، ستار، حقوق ملاکیت ادبی و هنری، انتشارات سمت، ۱۳۸۸، صفحه ۴۱۴٫ ↑

1. 1. . آیتی، حمید، حقوق آفرینش های فکری، نشر حقوق دان، ۱۳۷۵، صفحه ۶۲٫ ↑

1. 1. . Industrial property ↑

1. 1. . artistic property ↑

1. 1. . literary and Artistic Property law ↑

1. 1. . Colston, chaherine & Kristy Middelton, Modern Intellectual Property law, second edition, Cavendish, 2005.p80 ↑

1. 1. حق مؤلف یکی از انواع مالکیت فکری است که به حقوق مادی و معنوی پدیدآورندگان آثار ادبی و هنری گفته می‌شود. معادل این حق در نظام حقوق کامن‌لا، حق تکثیر است. اصطلاح حق مؤلف برگرفته از واژه فرانسوی droit d’auteur است و عموماً در کشورهای پیرو نظام حقوقی حقوق مدون، از جمله در قوانین حق مؤلف اتحادیه اروپا از آن استفاده شده‌است. حقوق مؤلف در جهان به وسیله کنوانسیون برن برای حمایت از آثار ادبی و هنری و دیگر ‌معاهده‌های مشابه بین‌المللی محافظت می‌شود. مؤلف معنای بسیار گسترده‌ای دارد و شامل آهنگسازان، هنرمندان، مجسمه سازان و معماران نیز می‌شود، به طور کلی مؤلف شخصی است که با خلاقیت اثری قابل محافظت پدید می‌آورد، البته تعریف دقیق آن در کشورهای مختلف متفاوت است. ↑

1. 1. . Copyright ↑

1. 1. . ساکت، محمد حسین، حقوق مالکیت فکری، تاریخچه و مبانی، مجله حقوق دادگستری، شماره ۵۰ و ۵۱، ۱۳۸۴٫ ↑

1. 1. . اسلامی، شیرزاد، مجموعه قوانین مالکیت های فکری، مجد، صفحه ۴۸۳، ۱۳۸۸٫ ↑

1. 1. شاخه ای از حقوق مالکیت فکری است که به حمایت از مجریان ، سازمان های پخش رادیو و تلویزیونی و تولید کنندگان حامل های صوتی می پردازد. ↑

1. 1. . Neighboring Right ↑

1. 1. . امامی، نور الدین، حقوق مالکیت های فکری، ‌فصل‌نامه رهنمون، شماره ۲ و۳، قم، مدرسه عالی شهید مطهری، ۱۳۷۱، صفحه ۵۵٫ ↑

1. 1. حق نشر حقّ تکثیر یا کپی رایت به انگلیسی Copyright مجموعه‌ای از حقوق انحصاری است که به ناشر یا پدیدآورنده یک اثر اصل و منحصربه‌فرد تعلق می‌گیرد و حقوقی از قبیل نشر، تکثیر و الگوبرداری از اثر را شامل می‌شود. معادل این حق در نظام‌های حقوقی پیرو حقوق مدون حق مؤلف است. ↑

1. 1. Colston, chaherine & Kristy Middelton, Modern Intellectual Property law, second edition, Cavendish, 2005,p39 ↑

1. 1. http://hbadvi.farsedu.ir/portal/show.aspx?page=10744 ↑

1. 1. Pamela, Samuelson, Intellectual Property Arbitrage, How foreign Rules can Affect Domestic Protection, 2002,p95 ↑

1. 1. اختراع در لغت به معنی نوآوری می‌باشد.(معین، محمد، فرهنگ فارسی، ص۱۶۵)درعلم حقوق اختراع محصول یا فرایندی است که در نتیجه سعی و تلاش از تراوشهای فکری مخترع حاصل می‌شود قانونگذاران کشورهای مختلف برای حمایت از مخترعان و مبتکرین و تشویق آن ها برای ایجاد محصولات و فرایندهای جدید مبادرت به حمایت از اشخاص مذکور می‌نمایند؛ این حمایت تحت عنوان حق اختراع صورت می‌گیرد. ↑

1. 1. حق اختراع حقی است که مخترع و سازنده اثر اختراعی در اثر ثبت اختراع و به صورت انحصاری و موقت و مشروط به رعایت تکالیف مقرر در قوانین مربوط در جهت استعمال، انتقال، فروش، عرضه، واردات و اعطای مجوز بهره‌برداری به دست می‌آورد. در قانون ثبت علایم و اختراعات ایران مصوب ۱/۴/۱۳۱۰ تعریفی از حق اختراع به عمل نیامده‌است.در پیش نویس لایحه ثبت اختراع ایران نیز تعریفی از حق اختراع وجود ندارد؛ لیکن اختراع را تعریف نموده‌است. طبق جزء الف بند ۲ ماده یک این لایحه «اختراع به معنای فکر یک مخترع است که در زمینه فناوری راه حل عملی برای یک مسئله خاص ارائه می‌کند.»برای اینکه قانون از حق اختراع حمایت‌های لازم را به عمل آورد، مخترع باید اختراع خود را به ثبت برساند. ↑

1. 1. Patent ↑

1. 1. Trade Marks ↑

۲-۹ مبحث نهم: انحلال قرارداد استفاده از رحم جایگزین

قرارداد استفاده از رحم جایگزین ممکن است به یکی از دلایل زیر منحل شود:

۲-۹-۱ بطلان قرارداد استفاده از رحم جایگزین

۲-۹-۱-۱ سقط جنین

سقط جنین در دو صورت موجب انفساخ قرارداد خواهد شد؛ ۱- چنان‌چه به تشخیص پزشک سقط جنین به منظور نجات جان مادرجانشین لازم باشد ۲- سقط جنین در اثر فعل عمدی مادرجانشین در اثر عدم توجه به توصیه های پزشکی صورت پذیرد.

۲-۹-۱-۲ عدم قابلیت مادرجانشین در حمل و بارداری

چنان‌چه پزشک معالج پس از بررسی و انجام آزمایشات پزشکی اعلام نماید که مادرجانشین قابلیت بارداری و حمل جنین را ندارد یا به تشخیص پزشک مشخص گردد که مادر جانشین کاندیدای مناسبی برای اجرای قرارداد نیست، قرارداد اجاره رحم منفسخ می‌گردد.

۲-۹-۱-۳ فقدان یکی از شرایط اساسی صحّت معامله

با توجه ‌به این‌که قرارداد استفاده از رحم جایگزین همانند سایر عقود در اثر توافق اراده اشخاص به وجود می‌آید، جهت اعتبار بخشیدن ‌به این قرارداد، بایستی شرایط اساسی صحّت قراردادها که در ماده ۱۹۰ قانون مدنی ذکر گردیده است، فراهم گردد. فقدان یکی از شرایط صحّت معامله موجب بطلان قرارداد خواهد شد، از جمله عدم رضایت شوهر مادر جانشین به انعقاد قرارداد.

۲-۹-۱-۴ فوت طرفین قرارداد

چنان‌چه در اثنای مدّت قرارداد، مادرجانشین فوت کند، با توجه ‌به این‌که در قرارداد مذکور شخصیّت مادر جانشین علّت عمده عقد بوده و مباشرت وی در قرارداد شرط شده است، فوت وی باعث انفساخ قرارداد خواهد شد. امّا، در صورتی که در اثنای مدّت قرارداد یکی از والدین یا هر دوی آن‌ ها فوت نمایند، با توجه ‌به این‌که قرارداد اجاره رحم عقدی لازم است، قرارداد مذکور به قوّت خود باقی است.

۲-۹-۲ فسخ قرارداد استفاده از رحم جایگزین

هرچند قرارداد مذکور در زمره عقود لازم به شمار می‌آید؛ لکن، می‌توان در مواردی برای طرفین حقّ فسخ قائل شد. چنان‌چه به تشخیص پزشک مسؤل جنین ناقص الخلقه و در سه ماهه بارداری قرار داشته باشد، می‌توان حقّ فسخ را برای والدین متقاضی به رسمیت شناخت و جنین را قبل از ولوج روح سقط نمود. لکن، مادر جانشین تا اتمام مدّت قرارداد و تولّد طفل حق فسخ قرارداد را نخواهد داشت.

۲-۹-۳ پایان مدّت قرارداد

مدّت قرارداد در عقد اجاره اشخاص بایستی صریحاً مشخص و تاریخ شروع و پایان آن قید گردد. با توجه به مطالب پیشین در زمینه قرارداد استفاده از رحم جایگزین و تعهدات ناشی از آن، می‌توان گفت قرارداد اجاره رحم از تاریخ کاشت نطفه زوجین نابارور در رحم مادر جانشین شروع و با تولّد کودک و استرداد آن به والدین متقاضی پایان می‌پذیرد.

فصل سوّم

احکام وضعی طفل متولّد از رحم جایگزین

در مباحث پیشین حکم تکلیفی، جواز، حرمت و ماهیت قرارداد استفاده از رحم جایگزین مورد بررسی قرار گرفت. از آنجایی‌که مسأله تولید مثل و انتساب کودک متولّد شده از رحم جایگزین از جمله افعالی است که می‌بایست حکم وضعی آن نیز مشخص گردد؛ لذا، در این فصل احکام وضعی از جمله وضعیت نسب، توارث، حضانت و….کودکان متولّد از رحم جایگزین بررسی و راهکارهایی ارائه می‌گردد. مبحث اوّل تا سوّم این فصل به بررسی نسب طفل متولّد از رحم جایگزین اختصاص یافته است. آن چه در بحث انتساب اینگونه اطفال بررسی آن قبل از هر چیز متقدّم می‌کند، بحث ماهیت نسب می‌باشد؛ چرا که، با تبیین ماهیت نسب است که امکان تصمیم‌گیری دقیق و روشن ‌در مورد نسب کودک متولّد شده از رحم جایگزین به وجود می‌آید. در مباحث بعدی به ترتیب به بررسی دیگر آثار حقوقی ناشی از نسب از قبیل محرمیّت، نفقه، ارث، حضانت و ولایت خواهیم پرداخت.

۳-۱ مبحث اوّل: مفهوم و ماهیت نسب

۳-۱-۱ مفهوم نسب

«نسب در لغت به معنی قرابت، خویشاوندی، علاقه و رابطه میان دو شیء است» (احمد ابن فارس، ۱۴۰۴، ج۵: ۴۲۳) و در زبان فارسی به آن نژاد گویند (دهخدا، ۱۳۷۷، ج۱۴: ۲۲۴۵۲). عنوان نسب از مفاهیمی است که به رابطه طبیعی بین دو انسان مربوط می‌شود. علی‌رغم این‌‌که قانون‌گذار در باب اوّل از کتاب هشتم قانون مدنی ایران به احکام نسب پرداخته است؛ لکن، تعریفی از نسب ارائه نداده است. ‌بنابرین‏، به منظور دستیابی به تعریف جامعی از نسب لازم است به مفهوم عرفی و لغوی و همچنین تعاریفی که در این زمینه از سوی فقها و حقوق ‌دانان ارائه شده است پرداخته، سپس چگونگی انتساب طفل به والدین در نسب پدری و مادری مورد بررسی قرار ‌گیرد.

علوی قزوینی (۱۳۷۲: ۱۹۲) معتقد است، فرزندی که از رابطه جنسی زن و مرد به وجود آید، بین او و والدینش رابطه‌ای برقرار می‌شود که عرف از آن به «نسب» نام می‌برد. بروجردی عبدی (۱۳۳۹: ۲۸) در تعریف نسب آورده‌ است: «نسب علاقه‌ای بین دو نفر است که به سبب تولّد یکی از آن‌ ها از دیگری یا تولّدشان از شخص ثالثی حادث می‌شود». جعفری لنگرودی (۱۳۷۶: ۵۷۲) نیز نسب را رابطۀ شخص با دیگری از طریق ولادت می‌داند، خواه به او منتهی شود مانند منتهی شدن پسر به پدر یا به شخص ثالثی منتهی شود مانند دو برادر که به پدر و مادر منتهی می‌شود. شیخ انصاری (۱۴۱۵: ۱۷۷) نیز معتقد است: «المراد بالنسب علاقه بین شخصین، تحدث من تولّد احدهما من الاخر أو تولدهما من ثالث^[۱۷]». برخی از حقوق ‌دانان نسب را این‌گونه تعریف کرده‌اند: «نسب به معنی قرابت و خویشاوندی است و امری است که به واسطه انعقاد نطفه از نزدیکی زن و مرد به وجود می‌آید و از این امر رابطه طبیعی خونی بین طفل و آن دو نفر که یکی پدر و دیگری مادر باشد موجود می‌گردد» (امامی،۱۳۷۴، ج۵: ۱۵۱). برخی دیگر معتقدند: «نسب عبارت است از رابطه خویشاوندی بین دو نفر که یکی از نسل دیگری یا هر دو از نسل شخص ثالث باشند، که ‌به این معنی مترادف با قرابت نسبی است که یک رابطه طبیعی و خونی بین خویشاوندان نسبی خطّ مستقیم یا خطّ اطراف است» (امامی و دیگران، ۱۳۷۴، ج۲: ۳۹).

۳-۱-۲ ماهیت نسب

در خصوص ماهیت نسب چهار نظریه مطرح شده است که در ذیل به آن‌ ها اشاره می‌گردد:

الف) نسب، یک امر واقعی، تکوینی و طبیعی است که از طریق ژنتیکی یا انتقال اجزای سلولی یک شخص قابل تحقّق است؛ اگرچه، نحوه انتقال این اجزا، مشروع نباشد (شهیدی، ۱۳۷۵: ۱۶۴).

ب) نسب، یک حقیقت شرعیه است که صرفاً قانون یا شرع آن‌را جعل می‌کند؛ بدین معنا که هر نسبی را که مقنّن آن‌را مشروع و قانونی بداند، نسب مشروع و قانونی است (صفار،۱۳۸۳: ۲۴۳).

ج) نسب، یک حقیقت عرفیه است؛ یعنی، هر رابطه و نسبتی را که عرف قابل تحقّق بداند قانون نیز همان را می‌پذیرد کما این‌که حقوق اسلام نیز نسب خونی قبل از اسلام را که عرف پذیرفته بود، تنفیذ نموده است (شهیدی، همان).

د) نسب، صرفاً یک رابطه اعتباری است که از راه قانون یا عرف یا اراده طرفین قابل تحقّق است؛ اعمّ از این‌که رابطه خونی بین طرفین وجود داشته باشد یا خیر(همان).

ایفای این مسئولیت بزرگ توسط زن در مدت زمانی طولانی انجام ‌می‌گیرد؛ اگر چه نیازمندی کودک به علت ضعف جسمانی در مقایسه با جانداران دیگر تداوم دارد و تا موقعی که نتواند به تنهایی به زندگی ادامه دهد، نیازمند مساعدت است.

قرآن کریم زمان طبیعی برای این دو مقطع- بارداری و شیرده- را سی ماه بیان می­ کند: «و انسان را نسبت به پدر و مادرش به احسان سفارش کردیم. مادرش با تحمل رنج به او باردار شد و با تحمل رنج او را به دنیا آورده و بار برداشتن و از شیر گرفتن او سی ماه است…»^[۱۱۲] چنانچه آیه شریفه می­فرماید: و ما خود در زندگی روزمره می­یابیم، انجام این مسئولیت با مشکلات بسیاری همراه است.

نکته اساسی آن است که انجام این وظیفه از طرف جنس زن، چه نوع عواطف و احساس­هایی طلب می­ کند؟ واقعیت این است که زن در انجام این مسئولیت به طور پیوسته، مستقیم و تنگاتنگی با یک دنیا ظرافت حساسیت و ناتوانی، یعنی جنین و نوزاد روبه رو ‌می‌باشد. با موجودی مواجه است که به رغم هر گونه ضعف و ناتوانی، احساسش و درکش قابل انکار نیست.

چنین به نظر می­رسد که پرورش­دهنده این موجود ظریف، حساس و ضعیف به روحی لبریز از عواطف مثبت، بخشش و ایثار نیازمند است تا بتواند اعتماد نوزاد را به خود جلب کرده و با او به تعامل برخیزد. زن باید از قدرت ارتباطی قوی­تر برخوردار باشد تا بتواند با موجودی که از زبان، منطق و استدلال بهره­ای ندارد و چیزی غیر از عواطف و احساسات از خود بروز نمی­دهد، رابطه برقرار کند و به نیازهای او پاسخ دهد.

نقش مادر، تنها پاسخ به نیازهای فیزیکی جنین و نوزاد نیست، بلکه در ورای همین تعامل، پایه­ های شخصیتی نوزاد شکل ‌می‌گیرد و اگر نیازهای نوزاد بی­پاسخ بماند یا نادرست پاسخ داده شود،
ناهنجاری­هایی پدید می ­آید که برای نسل بشر تهدید کننده است.

نتیجه آن­که فردی که می­خواهد این مرحله از مسئولیت تکثیر نسل را بر عهده بگیرد، باید دارای شخصیتی آرام و آرامش­بخش باشد. اگر بخواهیم مقصود خویش را در قالب تمثیل بیان کنیم، باید به کلام گهربار مولی­الموحدین امیرمؤمنان، علی علیه­السلام تمثل جوییم که فرمود: «زن گلی بهاری است نه پهلوانی سخت کوش».^[۱۱۳]

زن در این مرحله از هستی خویش، باید مظهر خلاقیت خداوند، ‌تجلی‌گاه اوصاف دل­انگیز خداوندی چون رحمت، عطوفت و … باشد، چراکه پروردن چیزی بدون این اوصاف به سامان نمی­رسد. اگر نیازمندی‌های درونی ایفای این مسئولیت بزرگ و سنگین در نهاد زن تعبیه نشده باشد، چگونه ‌می‌توان پذیرفت که تکثیر نسل تحقق پذیرد؟ این موضوع حتی در بین حیوانات نیز بدون پشتوانه درونی تحقق نمی­پذیرد چه برسد به انسان.^[۱۱۴]

نتیجه آنکه طبیعت باید زن را به گونه ­ای تجهیز کند که دوران بارداری، شیرده و نگهداری از طفل را از بهترین دوره ­های زندگی خویش بداند و بتواند نظر مساعد زن در انجام این کار مهم و طاقت­فرسا را به خود جلب کند و اگر زن به طور طبیعی از زمینه مساعد روانی با آنچه اندامش برای آن پی­ریزی شده است برخوردار نباشد، نمی­تواند از عهده این مسئولیت برآید.

بی­شک، برای این­که زن بتواند از عهده مسئولیت­های خویش در تولیدمثل و پرورش آن برآید تا تکثیر نسل محقق شود، باید نیازمندی‌های اولیه و اساسی حیات وی، چون امنیت، مسکن، پوشاک، خوراک، سلامت، بهداشت و مانند آن تأمین شود. در واقع این امور، تأمین نیازمندی‌های مرحله دوم تکثیر نسل- تداوم یافتن نسل- ‌می‌باشد.

۴-۸- تأمین نیازمندی‌های اولیه زن با کیست؟

با عنایت به تأثیر مهم و گستره وسیع این نیازمندیها، تأمین آن ها بر عهده کدامیک از همسران ‌می‌باشد؟ به عبارت بهتر، خداوند دانا و توانا که ‌به این نیازهای ضروری انسانی توجه داشت، ابزار تأمین آن ها را نزد کدامیک از زوج­ها به ودیعه نهاده است؟ نیز، ابزارهای لازم برای رسیدن ‌به این هدف کدامند؟ مناسب است ابتدا در یک ارزیابی کوتاه، ابزار لازم برای نیل ‌به این هدف را شناسایی کنیم:

الف) قدرت: تردیدی نیست که یکی از ابزارهای لازم برای تأمین نیازمندی‌های مذکور، نیروی بدنی و توان­مندی جسمانی است. این ابزار در تأمین همه نیازمندی‌های فردی و اجتماعی، کارکردی مهم و اساسی دارد. به رغم پیشرفت صنعت و تکنولوژی و ماشینی شدن بسیاری از امور که انسان را در تأمین احتیاج­های زندگی کمک شایانی می­ کند، نقش قدرت جسمانی در بهره ­برداری بهینه از ماشین­آلات قابل کتمان نیست، گرچه لزوم آن کمتر شده است.

ب) چاره­اندیشی و مدیریت احساسات: چیره شدن بر مشکلات، خطرها و هموار کردن راه زندگی، به ویژه در آنجا که طرف درگیری انسان‌ها باشند و مسئله از امور اجتماعی باشد، محتاج تدبیر، چاره­اندیشی، کنترل و گاه چشم­پوشی از عواطف و احساسات است تا شخص با بهره­ گیری از ابزار لازم و مناسب برای تأمین نیازمندیها اقدام کند.

خلاصه آنکه برای تأمین احتیاج­ها به دو چیز نیازمندیم: قدرت و تدبیر؛ البته هر کدام از همسران به مقتضای انسان بودن و برخورداری از نعمت عقل، اراده و اختیار، دارای دو عطیه قدرت و تدبیر هستند؛ اما آنچه مسلم است این است که متولی تأمین نیازمندی‌های اولیه حیات به علت مسئولیت مضاعف باید از این دو نعمت «قدرت و تدبیر» بهره بیشتری داشته باشد.^[۱۱۵]

۴-۹- این ابزارها در اختیار کیست؟ زن یا مرد؟

حال به همان سؤال اول برمی­گردیم که این ابزار در اختیار کدامیک از همسران ‌می‌باشد؟ آیا هر دو، این وسایل را به طور یکسان دارن؟

صلابت اندام مرد و ظرافت و لطافت اندام زن که یکی از تفاوت‌های تکوینی و چشم­گیر آنان ‌می‌باشد و علوم تجربی هم بر آن صحه گذاشته، حاکی از آن است که یکی از دو ابزار لازم برای تأمین آن نیازمندیها نزد مردان یافت می­ شود؛ از این رو ‌می‌توان گفت آفرینش، تأمین احتیاج­های زنان و کودکان را بر عهده مردان گذاشته است؛ چه این­که در ابزار دوم (تدبیر و مدیریت احساسات) نیز زنان مقدم یا با آن ها مساوی باشند [و فرضهای موجود از این دو حال خارج نیست که یا زنان از لحاظ تدبیر و مدیریت عواطف و احساسات مساوی با مردان، یا ضعیف­تر هستند] که باید آن را در بخشی جداگانه مورد بحث و بررسی قرار داد. اما آنچه به طور اجمال در این جا ‌می‌توان گفت این­که: تفاوت زن و مرد در قوه تدبیر ثابت است؛ زیرا اگر بپذیریم این وظیفه- تأمین نیازمندیها- متوجه زنان نیست، چه ضرورتی ممکن است لزوم درایت مضاعف را برای آنان توجیه کند تا اعطای آن از بیهودگی و عبث خارج و با اتقان صنع هماهنگ گردد.

همان‌ طور که زنان برای ایفای رسالت مادری و همسری به برخورداری بیشتر از رفتارهای مطبوعی مانند ایثار، مهربانی، شفقت و مانند آن نیازمند هستند؛ البته این امر ارتباطی با شخصیت انسانی آنان ندارد، بلکه مقتضای اتقان صنع است.

اگر مردان در تدبیر- عقل عملی- نیز برتر از زنان باشند در این صورت مسئله روشن است و اگر مساوی هم باشند؛ نیز وظیفه- تأمین نیازمندیها- به عهده مردان است؛ زیرا افزون بر برتری مردان در نیروی بدنی، این نقش مقتضی حالت­ها و لوازمی ‌می‌باشد که متعارض، بلکه متضاد با حالت­ها و لوازمی است که زنان برای انجام نقش مادری و همسری به آن احتیاج دارند. در غیر این صورت، موازنه منفی عجیبی بین کارکردهای زنان و مردان رخ می­دهد که با عدالت حاکم بر جهان هستی منافات دارد.^[۱۱۶]