” به منظور ظرفیت‌سازی مورد نیاز کشور در زمینه‌های تولید نفت خام، گاز طبیعی و فرآورده‌های نفتی جهت اجرای طرح‌های توسعه میدان گازی پارس جنوبی، توسعه میدان گازی پارس شمالی و احداث پالایشگاه مایعات گازی عسلویه (نهم) و بازسازی پالایشگاه آبادان از محل فروش نفت کوره همان پالایشگاه، شرکت ملی نفت ایران اختیار خواهد داشت راساً حداکثر تا مبلغ سه میلیارد و پانصد دلار پس از تأیید هیات وزیران قراردادهای لازم را به صورت بای‌بک با شرکت‌های ذیصلاح خارجی منعقد نماید به نحوی که بازپرداخت اقساط سالیانه مساوی مربوط به سرمایه‌گذاری و هزینه های مرتبط هر یک بعد از شروع بهره‌برداری برای طرح عسلویه حداقل پنج ساله و برای طرح‌های میدان گازی پارس شمالی، جنوبی حداقل ده ساله و از محل فروش تولیدات این طرح‌ها به قیمت روز صورت پذیرد و هیچ گونه تعهدی برای دولت و بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران و دیگر بانک‌های کشور ایجاد نکند.

قراردادهای مذکور بایستی به نحوی منعقد گردد که شرکت‌های خارجی به انتقال دانش فنی و تکنولوژی و آموزش نیروی انسانی و استفاده حداکثر از توان موجود کشور در زمینه‌های طراحی و مهندسی، ساخت و نصب تجهیزات و ماشین آلات ملزم گردند.” (سامانه الکترونیکی مجلس شورای اسلامی)

در قانون تشویق و حمایت از سرمایه گذاری‌‌های خارجی در سال ۱۳۸۱ علاوه بر قراردادهای بای‌بک مجوز استفاده از قراردادهای “مشارکت مدنی” و “ساخت، بهره‌برداری و واگذاری” در بخش بالادستی صنعت نفت و گاز داده شده که این مجوز خود می‌تواند راه‌گشا در تکامل قراردادهای بای بک باشد. (اخلاقی، ۱۳۷۹: ۱۵)

گفتار چهارم: موضوع بای بک

بای بک قراردادی است که حسب مفاد آن پیمانکار در درآمدهای حاصل از تولیدات میدان به میزان تعیین شده در قرارداد، تا زمان تسویه کامل هزینه ها و اجرت انجام کار، با کارفرما سهیم می‌شود. بدین ترتیب که پیمانکار می‌پذیرد کلیه هزینه های تعهد و پرداخت شده در راستای اجرای عملیات نفتی را طی یک مدت زمان توافق شده در شکل اقساط مساوی از محل عایدات و درصد معینی از درآمدهای حاصل از تولیدات میدان بازیافت کند و در مقابل کلیه خطرات یا ریسک‌های متحمل شده حق‌الزحمه و سود سرمایه‌گذاری را حسب توافقات منظور شده در قرارداد، (طی دوره مذکور در اقساط مساوی) دریافت نماید.(صفایی، ۱۳۷۴: ۸۶)

گفتار پنجم: مصادیق قرارداد بای بک

مهم‌ترین مصادیق قرارداد بای‌بک به شرح زیر است:

1. 1. قرارداد ۱۰ میلیون دلاری شوروی و کنسرسیوم آمریکایی، ژاپنی، اروپایی با موضوع دریافت تجهیزات خط لوله، نصب و راه اندازی آن و دادن ۳۰ میلیارد مترمکعب گاز به کنسرسیوم.

1. قرارداد سال ۱۹۶۹ میان اتریش و آلمان از یک سو و شوروی با موضوع دادن گاز در برابر لوله‌های انتقال (صحفی، ۱۳۸۰: ۵۶)

گفتار ششم: انواع بای‌بک در کیفیت قرارداد

1. 1. مشخصه اصلی این نوع تعیین مبلغ قرارداد به صورت ثابت بوده و برای کارهای اکتشافی و یا توسعه میادین به کار رفته است.

1. 1. در این نوع، اکتشاف و توسعه میادین به صورت توأمان و یکجا به قرارداد می‌رود. پیمانکار اکتشافی حق دارد در صورت اکتشاف میدان هیدروکربوری مستقیماً و بدون قرارداد جدید با سقف مشخص و ثابت، عملیات توسعه را بعهده گیرد.

1. قراردادهای توأم اکتشاف و توسعه میادین بسته می‌شود. ویژگی مشخص این نوع آن است که سقف مبلغ قرارداد از طریق برگزاری مناقصات در زمانی معین پس از تنفیذ قرارداد مشخص خواهد شد. این نوع از قرارداد را اصطلاحاً Open Capex یا Open Tender می‌خوانند. بعد از مرحله مهندسی پایه(FEED) و برگزاری مناقصه سقف هزینه های سرمایه‌ای بسته می‌شود. (کشاورز، ۱۳۷۳: ۱۵۲)

ویژگی‌های این نوع قرارداد:

• • پیش‌بینی تولید زودهنگام در MDP (دارخوین)

• • Subcontracting پس از Effective Date و با تأیید NIOC

• • الزام به مسولیت اشتراکی و انفرادی پیمانکاران

• • توجه هزینه های تأسيس شرکت در خارج از کشور به پیمانکار

• • تبعیت از شیوه تولید صیانتی (Well Behaviour)

• • تبعیت از به کارگیری حداکثر امکانات و توان داخلی (Iranian Content)

• • انتقال دانش فنی به کار رفته «Proven و حقوق مالکانه Proprietary Rights»

• • اجازه دسترسی NIOC به کلیه حساب‌های پروژه و بازپرداخت حساب‌های قابل تأیید از سوی حسابرسان NIOC و الزام پیمانکار بر انتخاب پیمانکاران NIOC Long List

• Handover فاز اول و تعهد پیمانکار بر انجام DTAP جهت اجرای عملیات توسعه فاز بعد. (همان، ۱۴۳)

1. قراردادهای اکتشاف و توسعه میدان توأمان بسته می‌شود. به ازای تولید هر بشکه نفت به پیمانکار پاداش تولید داده می‌شود. حق ترجیحی فروش نفت به پیمانکاران توسعه‌دهنده اعطا می‌شود. مشکل تولید صیانتی قراردادهای بای بک تا حدودی در این نوع برطرف می‌شود. تنها در این نوع پیمانکار رسماً وارد فاز تولید می‌شود. و این به مفهوم جذابیت و صیانت است.(همان)

مبحث سوم: جایگاه قراردادهای بای‌بک در قوانین موضوعه

در این مبحث انعقاد قراردادهای موردنظر از لحاظ قانون اساسی و قوانین عادی و آیین نامه‌ها و مقررات به اجمال بررسی می‌شود. به بیان دیگر در این بخش بدواً شأن و جایگاه قراردادهای بای‌بک در قانون اساسی و سپس همین موقعیت در قوانین و آیین‌نامه‌ها و مقررات مرتبط مورد بررسی قرار می‌گیرد.

گفتار اول: قانون اساسی

ممنوعیت‌ها، تنگناها و محدودیت‌های زیادی در قانون اساسی برای سرمایه‌گذاری خارجی و البته به تصور و یا هدف مقدس صیانت از منافع ملی و عدم تسلط بیگانگان بر معادن و ذخایر ملی، به وجود آمده است. به موجب تفسیری که از ماده ۱۲ قانون نفت مصوب ۱۳۶۶ به عمل آمد، قراردادهای بای‌بک در زمینه سرمایه‌گذاری خارجی به ویژه در صنعت نفت و گاز ظهور و بروز یافت و امکان سرمایه‌گذاری خارجی در این صنعت با سایر روش‌ها به ویژه قراردادهای مشارکت عملاً منتفی شد. در قراردادهای بای‌بک حاکمیت، مالکیت و تصدی‌گری بر منابع نفت و گاز، متعلق به کشور میزبان و سرمایه‌پذیر است و به علاوه بر قراردادهای مذبور، قوانین مالی، پولی و حقوقی کشور حاکم است.اصولی از قانون اساسی که همواره در رابطه با سرمایه‌گذاری‌های اقتصادی و طبعاً محدودیت‌ها و ممنوعیت‌های ایجاد شده از این اصول، مورد توجه صاحب نظران و منتقدین و موضوع اظهارنظرهای مختلف قرار گرفته، اصول ۴۴، ۷۷، ۸۱، ۱۲۵ و ۱۳۹ قانون اساسی است که ضرورت دارد برخی از اصول یاد شده به اختصار مورد بررسی قرار گیرند.

1. اصل ۸۱ قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران:

«دادن امتیاز تشکیل شرکت‌ها و مؤسسات در امور تجارتی و صنعتی و کشاورزی و معادن و خدمات و خارجیان مطلقاً ممنوع است.»

فصل پنجم: در فصل پنجم ابتدا خلاصه ای از پژوهش ارائه می شود. در ادامه نتایج پژوهش تشریح و تفسیر می‌گردد. پس از نتیجه گیری و ارائه پیشنهادات پژوهش، در پایان زمینه هایی برای تحقیقات آتی و محدودیت های تحقیق ارائه می شود

فصل دوم

ادبیات نظری و پیشینه تحقیق

مقدمه

یکی از ‌جذاب‌ترین اجزاء مدیریت مالی، سرمایه گذاری در دارایی هایی با ریسک بالا و دست یابی به بازدهی بالا است. به هر حال اتخاذ ریسک باید مبنای قابل قبولی داشته باشد، همان گونه که به گفته بریگام و دیویس(۲۰۰۴،ص.۲۹) سرمایه گذاران به میزان ریسک اتخاذ شده باید مورد پاداش قرار گیرند،در غیر این صورت سرمایه گذاری نباید انجام شود. بر اساس این رویکرد، مدل قیمت گذاری دارایی های سرمایه ای(CAPM^[5])و مدل سه عاملی فاما و فرنچ(۱۹۹۳) جهت تحلیل ریسک برقرار شدند. در مدل CAPMفقط ریسک بازار مورد محاسبه قرار گرفت و در مدل سه عاملی فاما و فرنچ علاوه بر ریسک بازار، اندازه و رشد شرکت نیز مورد محاسبه قرار گرفت.اگر مدل های گفته شده به درستی برقرار گردند، سهام‌داران قادر به کاهش نوسانات غیرسیستماتیک و تعدیل بازدهی خود در سطوح قابل قبول ریسک خواهند بود. اما وجود عواملی نظیر اطلاعات ناقص، محدودیت فروش استقراضی، عدم نقدشوندگی و سایر عوامل بازدارنده از جمله دلایلی است که مانع حذف کامل نوسانات غیر سیستماتیک در پرتفولیو سرمایه گذاران می شود. بنا به دلایل فوق ، سرمایه گذاران به ناچار هر دو نوسانات سیستماتیک و نوسانات غیرسیستماتیک را در پرتفولیو خود خواهند داشت. شناسایی یک رابطه میان نوسانات غیرسیستماتیک و بازده به موضوع با اهمیتی برای سرمایه گذاران مبدل گشته است. ‌به این ترتیب، بررسی آثار وجود نوسانات غیرسیستماتیک بر قیمت گذاری دارایی، اهمیت یافته و در شمار تحقیقات جدید و رو به توسعه محسوب می شود. در نتیجه شناسایی عوامل اثر گذار براین رابطه جهت تفسیر آن مورد بررسی قرار گرفته است.

۲-۱- مبانی نظری

مدل قیمت گذاری دارایی های سرمایه ای پیش‌بینی می‌کند که در یک محیط تعادلی تنها نوسانات بازار باید قیمت گذاری شود و با توجه به تنوع بخشی پرتفوی هیچ نقشی برای نوسانات غیرسیستماتیک در نظر گرفته نمی شود. در دنیای واقع ممکن است سرمایه گذاران به امید کسب بازده بیشتر و یا به دلایل عواملی مانند: هزینه های نقل و انتقال سهام، عدم کارایی اطلاعاتی، مالیات و ریسک نقدشوندگی، پرتفوی بازار را نگهداری نکنند. در نتیجه سایر سرمایه گذاران نیز نخواهند توانست چنین پرتفویی تشکیل دهند، چرا که بازار از هر دو گروه تشکیل شده است. ‌بنابرین‏ نوسانات غیرسیستماتیک می باید قیمت گذاری شود تا زیان سرمایه گذاران عقلایی را که نتوانستند پرتفوی بازار را نگهداری کنند، جبران کند (لیمن، ۱۹۹۰).

رویکرد دیگری را در رابطه با تنوع بخشی می توان در نظر گرفت. فرض کنید که پرتفوی بازار تنها شامل اوراق بهادار قابل معامله باشد، به عبارت دیگر پرتفوی بازار هم قابل مشاهده و هم قابل اندازه گیری می شود. چنانچه بعضی از سرمایه گذاران به دلایل مختلف نتوانند این پرتفوی را نگهداری کنند، آنگاه به جای پرتفوی واقعی بازار از یک پرتفوی در دسترس جهت قیمت گذاری دارایی ها استفاده می‌کنند.: لذا صرف ریسک مربوط بزرگتر از صرف ریسکی خواهد بود که در مدل مدل قیمت گذاری دارایی های سرمایه ای پیش‌بینی شده است. ‌بنابرین‏ بسته به بازاری که انتخاب می شود، بتا بخشی از ریسک سیستماتیک را توضیح می‌دهد و مابقی آن باید به عنوان نوسانات غیرسیستماتیک (توضیح داده نشده) در نظر گرفته و قیمت گذاری شود (لیمن، ۱۹۹۰: ۹۷-۷۱).

۲-۱-۱ مدل قیمت گذاری دارایی های سرمایه ای^[۶](CAPM)

نظریه بازار سرمایه با بسط و تعمیم نظریه پرتفوی مدلی را برای قیمت گذاری دارایی‌های ریسک دار استخراج می‌کند. خروجی نهایی این نظریه، به نام CAPM این امکان را فراهم می‌سازد تا نرخ بازده هر دارایی ریسک دار تعیین شود. عامل اصلی که منجر به بسط نظریه بازار سرمایه می شود، مفهوم دارایی بدون ریسک است. همچنان که نشان خواهیم داد چنین دارایی ای همبستگی صفر با سایر دارایی‌های ریسک دار خواهد داشت و نرخ بازده آن بدون ریسک خواهد بود(برون و ریلی^[۷]، ۲۰۰۰،ص ۲۲۸).

به عبارت کلی تر می توان گفت که ‌بر اساس نظریه بازار سرمایه مدل قیمت گذاری دارایی های سرمایه ای شکل گرفت. در حالی که مدل مارکوئیتز یک مدل هنجاری است نظریه بازار سرمایه اثباتی است. در حقیقت نظریه های تعادل عمومی، همانند نظریه بازار سرمایه^[۸] (CMT) همراه با مدل های خط بازار سرمایه^[۹] (CML) ، خط بازار ورقه بهادار^[۱۰] (SML) ما را در فهم و درک رفتار بازار یاری می‌دهند.

CMT, CAPM به ماابه مدل‌های تعادلی دارای مزایای عملی در تهیه:

1. 1. مقیاسی از ریسک سیستماتیک

1. 1. ارزشیابی اوراق بهادار

1. استانداردی برای سنجش عملکرد می‌باشند (فارل^[۱۱]، ۱۹۹۷،ص ۹۱).

مدل قیمت گذاری دارایی سرمایه ای، از نتایج نظریه بازار سرمایه برای استخراج روابط بین بازدهی مورد انتظار و ریسک سیستماتیک تک تک سهام موجود پرتفوی استفاده می کند (فیشر و جردن^[۱۲]،۱۹۹۱، ص ۷۰۷).

در واقع CAPM مجموعه پیش‌بینی های درباره بازدهی مورد انتظار تعادلی دارایی های ریسک دار است )مارکوس، کان و بودی^[۱۳] ، ۱۹۹۶،ص (۲۸۶ که ۱۲ سال بعد از مارکوئیز به طور همزمان و مستقل توسط شارپ (۱۹۶۴)، لینتنر (۱۹۶۵) و ماسین (۱۹۶۶) توسعه یافت( فیشر و جردن، ۱۹۹۱، ص۱۹۶).

۲-۱-۲- نظریه قیمت گذاری آربیتراژ^[۱۴](APT)

نظریه قیمت گذاری آربیتراژ (APT) از زمان شروع آن در اواسط دهه ۱۹۷۰، برای پژوهشگران و متخصصان چارچوب قابل درک و انعطاف پذیری را ایجاد ‌کرده‌است که از طریق آن موضوعات مهم مدیریت سرمایه گذاری مشخص گردیده است. برخلاف مدل قیمت گذاری دارایی سرمایه ای(CAPM) ، با مفروضات خاص خود درباره ترجیحات سرمایه گذاران به همراه نقش کلیدی که سبد سرمایه گذاری بازار در آن بازی می‌کند، APT بر اساس مفروضات ضعیف تری کار می‌کند.

به دلیل تأکید آن بر روی منابع چندگانه ریسک سیستماتیک، APT به عنوان وسیله ای برای تشریح بهتر نتایج سرمایه گذاری و اثر بخش بیشتر کنترل ریسک سبد سرمایه گذاری توجه زیادی را به خود جلب ‌کرده‌است )شریعت پناهی، ۱۳۸۸ ،ص ۴۵۵).

۲-۱-۳- مدل‌های عاملی

۲ – ۱ – ۲ – الف . اخلاقیات کار

امروزه بحث اخلاقیات در کار توجه زیادی را به خود جلب نموده است. اخلاقیات کار یکی از جنبه‌های مهم فرهنگ سازمان است و به سمتی پیش می‌رود که بخشی از استراتژی یک سازمان گردد. درک مفهوم اخلاقیات به طور کلی و در معنای خاص آن در کسب وکار، زیر‌بنای ایجاد و حفظ یک نظام اخلاقی در جامعه و به تبع آن در سازمان‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌هاست. اخلاقیات مفهومی بسیارگسترده می‌باشد. رفتار اخلاقی در عمق باورها و ارزش‌های مورد قبول فرد ریشه دارد .‌بنابرین‏ درک مفهوم اخلاقیات کار مستلزم توجه به ارزش‌های بنیادین افراد، شناخت همه جانبه علل بروز رفتارهای اخلاقی و غیر‌اخلاقی و نیز اتخاذ تدابیری جهت استقرار و حفظ نظام اخلاقیات در سازمان‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌هاست .

«کوناک و جونز» اخلاقیات را اینگونه تعریف می‌کنند: اخلاقیات به انصاف، راستی و درستی مربوط می‌گردد، به تصمیم‌گیری در خصوص این که چه چیز خوب است و چه چیز بد و به فعالیت‌ها و قواعدی که رفتار پاسخگویانه را بین افراد و گروه‌ها پی ریزی می‌کند (Conaock & Johns,1995) .

« آشتون و اُرم»، اخلاقیات را بدین صورت توصیف می نمایند : اخلاقی بودن و اخلاقی عمل کردن شامل انجام دادن اقداماتی است در جهت کسب اطمینان از اینکه رفتار اخلاقی همواره و در همه شرایط اعمال گردد ( Ashton & Orme , 2003, p: 185) .

اخلاقیات مسئله ای بنیادین در وجود هر فرد می‌باشد و با مفهومی که از ارزش‌ها استنباط می‌گردد، شدیداً پیوند می‌خورد ( Orwig , 2002 , p: 88) . سازمان مجموعه ای متشکل از افراد می‌باشد از این رو موضوع اخلاقیات در سازمان اهمیت زیادی دارد( افقهی فریمانی ، ۱۳۸۸) . اهم دلایلی که موجب می‌شوند سازمان‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها اخلاقیات را مورد تأکید قرار دهند عبارتند از :

*نقش اخلاقیات به عنوان بخشی از استراتژی سازمانی و مدیریت سازمان

*تأثیر رعایت اخلاقیات در ایجاد یک تصویر مناسب از سازمان

*الزام قوانین و مقررات

*نقش اخلاقیات به عنوان یک دانش ویژه برای کاهش ناراحتی‌های اجتماعی

*نیاز سازمان‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها به شناسایی هزینه ها و مخارج اجتماعی فعالیت‌ها

*اثرات تبلیغاتی رعایت مسایل اخلاقی

*فشار دولت‌ها

*تأثیر رعایت اخلاقیات روی عملکرد سازمان و قیمت سهام سازمان

*مسئولیت قانونی مدیران و سازمان‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها جهت رعایت اصول اخلاقی

*استانداردها

*تأثیر تعهد به مسائل اخلاقی روی کیفیت

*فراگیر شدن بحث اخلاقیات و فشار ذی نفعان مختلف ( Vinten , 1998, p: 91) .

۲ – ۱ – ۲ – ب . مفهوم مسئولیت اجتماعی سازمان

مسئولیت اجتماعی سازمان یکی از مباحثی است که در سال‌های اخیر توجه بسیاری از پژوهشگران کشور ما را به خود جلب ‌کرده‌است. پای‌بندی به مسئولیت‌های اجتماعی سازمان، فراتر رفتن از چارچوب حداقل الزامات قانونی است که سازمان در آن فعالیت می‌کند و در حقیقت تلاشی است که به منظور درک و ‌پاسخ‌گویی‌ به انتظارات ذی نفعان سازمان در جامعه صورت می‌گیرد (بختیاری و مشبکی ، ۱۳۹۰) .

زمانی تصور بر این بود که سازمان‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها و تولیدکنندگان صرفاً در مقابل سهام‌داران و کارکنان مسئولند و یا اینکه باید بهترین محصول مصرفی را با قیمت پایین‌تر و کیفیت بالاتر بدون توجه به آثار و عواقب ثانویه محصول به دست مشتری برسانند .رقابت شدید، افزایش جمعیت وکمیابی منابع و آلودگی محیط باعث به وجود آمدن رویکرد‌های نوین به سازمان و مدیریت شد که تعهد و مسئولیت اجتماعی نیز نتیجه آن تحولات بود، در واقع شاید بتوان گفت: مطرح شدن این مسئولیت پاسخی بود به نیازها و چالش‌های محیطی (دعایی و دیگران ، ۱۳۸۵) .

چنانچه مأموریت‌ و سیاست‌های سازمانی در راستای انتظارات و ارزش‌های جامعه تعریف شود و به نیازهای فردی و شخصی نیز درحد مقبولیت و مشروعیت توجه شود، هدف‌های بعدی برای فرد، دستیابی به هدف‌های اجتماعی است. توجه به نیازهای اجتماعی و نیازهای برتر از آنجا نشأت می‌گیرد که انسان ضمن اینکه از نیروی تعقل برخوردار است، موجودی اجتماعی است و در کنار یک گروه کوچک یا بزرگ در مجموعه ای بزرگتر به نام اجتماع زندگی می‌کند. این اجتماع دارای حرمت و احترام زیادی است به طوری که همه افرادی که در این اجتماع زندگی می‌کنند، باید رفتار و کردار خود را با مصالح جامعه هماهنگ سازند. در حقیقت اندیشه برابری و همسانی ذاتی و زیستی در ذهن انسان‌ها، اصل مسئولیت اجتماعی را به وجود می‌آورد ( بزرگی ، ۱۳۸۴) .

متفکران رشته مدیریت از دهه۱۹۵۰ ، توجه خود را بیشتر به مسئولیت‌های اجتماعی سازمان‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها معطوف کرده‌اند. تمام سازمان‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌هایی که فقط سود و زیان خود را وزن می‌کردند تحت فشار مردم و سازمان‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های مشابه، دید خود را اندکی به فراتر از منافع صرف سازمان اندوختند. دیگر به وضوح مشخص است که اعمال سازمان‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها بر محیط بیرونی تأثیر بسزایی خواهد داشت و نمی‌توان سود و زیان ناشی از سازمان‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها بر جامعه را نادیده گرفت. جهت مسئولیت اجتماعی به سمتی است که فواید اجتماع در آن امتداد است. لذا تلاش بر این بوده است که سود و زیان سازمان‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها به گونه ای باشد که مردم هزینه اضافی متحمل نشوند. منظور از مسئولیت اجتماعی این است که سازمان‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها تاثیر عمده ای بر سیستم اجتماعی دارند و لذا چگونگی فعالیت‌های آن ها باید به گونه ای باشد که در اثر آن زیانی به جامعه نرسد و در صورت رسیدن زیان، سازمان‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های مربوط ملزم به جبران آن باشند. به عبارت دیگر، سازمان‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها نباید به اصطلاح خود را مستقل یا «تافته جدا بافته» از محیط بیرونی خود بدانند بلکه باید خود را جزئی از یک کل یعنی محیط بیرونی و اجتماع بدانند و باید اهداف و فعالیت‌های آن ها در راستای آرمان‌های اجتماعی و رفاه و آسایش جامعه باشد. امروزه همه مدیران باید به کارهایی دست بزنند که مورد قبول جامعه و منطبق با ارزش‌های آن باشد . سازمان‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌هایی که نمی‌توانند خود را با این مهم تطبیق دهند، موفق نخواهند بود. «پیتر دراکر^[۱۰]» یکی از برجسته ترین صاحب‌نظران مدیریت در این باره می‌گوید که: «سازمان‌های خصوصی به منظور حفظ مشروعیت خود و بقا در محیط، باید قبول کنند که نقش و وظیفه عمومی و اجتماعی نیز دارند. این نقش اجتماعی از این اصل پذیرفته شده نشأت می‌گیرد که هر فردی مسئول رفتار خود است و چنانچه از طرف وی، خواه به طور عمد و یا غیر عمد، صدمه ای به دیگران وارد شود، باید پاسخگو باشد . سازمان‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها نیز از این مقوله مستثنی نیستند و باید پاسخگوی تأثیرات اجتماعی نامطلوب خود باشند» (شجاعی، مشبکی ،۱۳۸۹).

۲ – ۱ – ۲ – ج . تعاریف مسئولیت پذیری اجتماعی

جانسون در سال ۱۹۸۸ دو نسخه آزمون تشخیصی بازی نقش^[۲۲۸] (DRPT) را تألیف کرد. در DRPT1 به مراجع پنج نقش پیشنهاد می شد: مادربزرگ/پدربزرگ، گدا، سیاستمدار، معلم و عاشق. سپس از وی خواسته می شد یکی از نقش ها را انتخاب و بازی کند. در DRPT2دستورالعمل زیر به آزمودنی داده می شد: “از شما می خواهم سه صحنه را با سه نقش متفاوت اجرا کنید، سپس یک صحنه را با حضور سه شخصیت بازی کنید . کدام یک از این سه شخصیت یا چیزی در آن ها شبیه شما است؟” بعد از اجرا و طرح سوال های مربوط، جانسون ‌بر اساس مؤلفه های از پیش تعیین شده، پاسخ های آزمودنی ها را تفسیر می کرد (ملدرام^[۲۲۹]، ۱۹۹۵).

۳-۳-۲ ابزار نمایش درمانی

ابزارها و فنونی که در نمایش درمانی به کار برده می‌شوند، دامنه بسیار گسترده ای دارند و به طور کلی این ابزارها و فنون می‌توانند شامل قصه گویی، استفاده از اسطوره و آیین، تحقق نقش، بازی نقش، حرکت، تجربه حسی، خیال پردازی، نقاشی، کلاژ، کار با صدا، عروسک ها و نقاب ها و بازی‌های تئاتری و نمایشی باشند. فنون مختلف به مراجع در کشف جهان خود به شیوه ای خلاق و ایمن کمک می‌کنند و به وی اجازه می‌دهند تا برای بازگشت از دنیای نمایش درمانی به جهان خارج، با حمایت درمانگر به راهبردهایی دست یابد (NADT، ۲۰۰۴).

فرایندهای اصلی که در همه درمان های نمایش درمانی به وقوع می پیوندند و به بروز تغییرات در مراجع منجر می‌شوند به شرح زیر است:

1. 1. فرافکنی نمایشی^[۲۳۰]: فرافنکی نمایشی در نمایش درمانی فرایندی است که بیماران از طریق آن، جنبه هایی از خود یا تجربه های خود را در موضوع های نمایشی یا اجرای نمایش فرافکنی می‌کنند و بدین ترتیب تعارض های درون خود را می شناسند. فرافکنی نمایشی، ارتباطی بین مسئله درونی با نمایش بیرونی آن است، مسئله ای که بیمار توان اظهار آن را ندارد، مدت‌ها آن را درون خود نگاه داشته است. فرافکنی به بیمار فرصت کشف و بینش بیشتری می‌دهد و مراجع بعد از کشف مسئله خود و بیان آن، رابطه جدیدی را با مشکل خود برقرار می‌سازد.

1. 1. اجرا: جزئیات این فرایند با توجه به روی آورد انتخاب شده، تفاوت های زیادی دارد. در برخی از موارد و با توجه به دیدگاه های خاص، در جلسه های درمانگری به شیوه تئاتر های سنتی از متن استفاده می شود و سپس حفظ کردن متن و صحنه پردازی انجام می‌گیرد. بالعکس، در برخی از دیدگاه ها، کار به صورت بداهه و بدون ساختار با بهره گرفتن از عروسک و نقاب به اجرا درمی آید. باید توجه داشت، فرایند اجرای نمایش می‌تواند به خودی خود، بدون توجه به محتوای موضوعی که توسط مراجع بیان می شود، جنبه درمانگری داشته باشد.

1. 1. همدلی و فاصله گذاری^[۲۳۱]: در نمایش درمانی هر دو عامل جهت تاثیر گذاری و درگیری عاطفی، تجسم ذهنیت ها و درگیرهای عاطفی و تجسم ذهنیت های مراجعان، الزامی است. همدلی باعث تشدید عواطف و درگیری شدید عاطفی با هر موضوعی می شود؛ در حالی که فاصله گذاری سبب می شود که بازیگر درباره هر موضوعی بیاندیشد و واکنش آگاهانه تری نشان دهد. گاهی می توان با بهره گرفتن از فاصله گذاری، دیدگاه مراجع را نسبت به مسئله اش تغییر داد و در نتیجه نمایش به خودی خود جنبه درمانی پیدا می‌کند. برای رسیدن به پویایی لازم در جهت تغییر، غالباً حرکت بین همدلی و فاصله گذاری ضرورت دارد.

1. 1. شخصیت بخشی و هویت سازی^[۲۳۲]: شخصیت بخشی در نمایش، نشان دادن کیفیت یا جنبه ای از شخصیت فرد با شخصیت دادن به اشیا به شیوه ای نمایشی است. در حالی که هویت سازی فرو رفتن در نقش یک شخصیت تخیلی یا فردی است که در زندگی واقعی مراجع وجود دارد، درنهایت در این جهان ساختگی، مراجع موضوع هایی را که در زندگی واقعی سانسور یا انکار می‌کند، آشکار می‌سازد.

1. 1. تماشاگر و تماشای تعاملی: وجود تماشاگر در گروه نمایش درمانی، عامل بسیار مهمی است، که به طرق مختلف ایفای نقش می‌کند. در اینجا، مراجع هم نقش تماشاگر و هم بازیگر را به طور متوالی ایفا می‌کند و این جابجا شدن نقش مراجع از تماشاگر به بازیگر و بالعکس می‌تواند به گسترش دیدگاه و ایجاد بینش در او منجر شود.

1. 1. ارتباط بین زندگی و نمایش: در نمایش درمانی کار نمایش تنها ارائه مستقیم واقعیت هاست و امکان دارد که بیمار بتواند ارتباط بین زندگی و نمایش را به طور آگاهانه درک کند و گاهی هم فعالیت نمایشی می‌تواند شیوه ‌پاسخ‌گویی‌ بیمار به شرایط یا مسئله اش را تغییر دهد، بدون آنکه بیمار در طول نمایش، حتی هشیارانه به مسئله اش پی ببرد.

1. 1. انتقال^[۲۳۳]: انتقال به معنای تغییرات مراجع در طول نمایش درمانی است و جنبه درمانی دارد (جونز، ۱۹۹۶).

1. 1. بازتاب دادن^[۲۳۴]:نمایش درمانی با بهره گرفتن از شیوه های درمانگری کلامی جهت انعکاس پویایی گروه و دریافت پسخوراند تأکید دارد؛ زیرا احتمال تغییر از طریق افزایش بینش و خودآگاهی بسیار زیاد است (انجمن نمایش درمانگران بریتانیا،۲۰۰۵).

1. 1. بازی^[۲۳۵] و بداهه پردازی^[۲۳۶]: افراد برای به دست آوردن ادراک منسجم تری از خود باید وارد مرحله بازی و بداهه پردازی شوند تا به تجربه های جدیدی دست یابند (آقا عباسی، ۱۳۸۵). تجربه درگیری در بداهه پردازی –بدون توجه به موقعیت و مشکلات فردی- در فرایند تسهیل احساسات فردی و گروهی بسیار مؤثر است. خلق نمایش بدون توجه به متن و به صورت بداهه، خود به تنهایی اثر درمانی دارد (انجمن نمایش درمانگران بریتانیا، ۲۰۰۵).

1. نقاب^[۲۳۷]: نقاب از عناصری است که قدمت آن به دوران باستان می‌رسد و اساساً وسیله و ابزاری برای استحاله و دگردیسی است. اقوام برهنه، بزرگترین آفرینندگان نقاب هستند. می توان گفت؛ نقاب به معنای مرحله نهفتگی از تاریخ تکامل خودآگاهی مطابقت دارد. نقاب، در فرهنگ های بدوی ابزار کمابیش کاملی است که انسان با توسل بدان می کوشد از واقعیت زمینی اش فراتر رفته و به قدرت عظیمی دست یابد (ستاری، ۱۳۸۵).

در نمایش درمانی، نقاب بر ماهیت موضوعی که توسط بیمار فرافکنی می شود، تاثیر می‌گذارد. مراجع می‌تواند با بهره گرفتن از نقاب، بخشی از وجود خود را به نمایش بگذارد. همچنین نقاب به مراجع امکان می‌دهد موضوع هایی را که به ناهشیار پس رانده است، بیان کند و در نهایت می توان گفت با نقاب می توان جنبه ای از وجود خود را که پیوسته انکار می شده است، بیان کرد (جونز، ۱۹۹۶).

با توجه به اینکه برای نخستین بار است که در جامعه مورد پژوهش، این موضوع بررسی می­ شود، محقق به دنبال پاسخ به سوال اصلی تحقیق است و با بررسی تحقیقات انجام گرفته در این رابطه، مدل تحقیق به شکل زیر طراحی شد. در مدل تحقیق، متغیر­های مستقل شامل اعتماد، ارتباطات، تعهد و مدیریت تعارض، متغیر وابسته ارتباطات دهان به دهان و متغیر میانجی وفاداری مشتری است. به طور کلی هدف این مدل بررسی تاثیر بازاریابی رابطه مند بر ارتباطات دهان به دهان مشتریان با میانجی گری وفاداری مشتری شعب بانک ملی شهرستان رودسر است.

بازاریابی رابطه مند

شکل۲-۲: مدل مفهومی تحقیق برگرفته از (Ndubisi, 2013,101)

فصل سوم

روش اجرای تحقیق

۳-۱) مقدمه

تحقیق عبارت است از مجموعه فعالیت­های منظم، منسجم و هدفمند که در پی دستیابی به یکی از خواسته ­ها به صورت فردی و گروهی صورت می­پذیرد. در طی فرایند تحقیق با به کار گیری ابزار جمع‌ آوری داده ­ها به طور عینی و معتبر، مشاهده، بررسی و استخراج می­شوند و نتیجه ­گیری نهائی صورت ‌می‌گیرد(خاکی،۸۸:۱۳۸۸). روش تحقیق را ‌می‌توان به عنوان مجموعه ­ای از قواعد، ابزارها و راه­های معتبر و نظام یافته برای بررسی واقعیت ها، کشف مجهولات و دستیابی به راه حل مشکلات دانست. اتخاذ روش تحقیق علمی تنها راه دستیابی به دستاوردهای قابل قبول و علمی ‌می‌باشد(خاکی،۲۰۱:۱۳۸۸). به طور کلی هر تحقیق در ابتدا در پی طرح مسأله ای مطرح می­ شود، مسأله است که سئوالات زیادی را در ذهن محقق ایجاد می­ نماید و در برخی موقع موجب پیدایش فرضیه­ هایی می­ شود. در این حالت محقق با جمع ­آوری اطلاعات و آمار مورد نیاز و تجزیه و تحلیل آن ها به پاسخ سئوالات تحقیق، تأیید یا رد فرضیه های مطرح شده، می ­پردازد. مباحث مطرح شده در این فصل عبارتند از : فرایند اجرای تحقیق، روش های اجرای تحقیق، جامعه و نمونه آماری، روش­ها و ابزار جمع‌ آوری داده ها و اطلاعات و همین طور روش تجزیه و تحلیل داده ها و اطلاعات .

۳-۲) روش اجرای تحقیق

این تحقیق به لحاظ هدف کاربردی بوده و به لحاظ اجرای روش اجرا از نوع تحقیق‌های توصیفی^[۴۴] با تأکید بر روش همبستگی ^[۴۵]می‌باشد.از لحاظ جمع‌ آوری اطلاعات از نوع می‌دانی می‌باشد.

تحقیق توصیفی که گاهی به عنوان تحقیق غیرتجربی ( غیر آزمایشی) نیز نامیده می‌شود، با روابط بین متغیرها^[۴۶]،‌ آزمودن فرضیه‌ها، ‏پروراندن مفاهیم و قوانین کلی، اصول و یا ‌نظریه‌هایی که دارای روائی است، سروکار دارد و شامل مجموعه روش­هایی است که هدف آن­ها توصیف کردن شرایط یا پدیده‌های مورد بررسی است. اجرای تحقیق توصیفی می ­تواند صرفاً برای شناخت بیشتر شرایط موجود یا یاری دادن به فرایند تصمیم گیری باشد و شامل مجموعه روش­هایی است که هدف آن­ها توصیف کردن شرایط یا پدیده‌های مورد بررسی است. اجرای تحقیق توصیفی می ­تواند صرفاً برای شناخت بیشتر شرایط موجود یا یاری دادن به فرایند تصمیم ­گیری باشد.

۳-۳) جامعه آماری

جامعه آماری عبارت است از مجموعه ­ای از افراد یا ‌واحدهایی که دارای حداقل یک صفت مشترک باشند (مقیمی، ۲۹۴:۱۳۸۹). نمونه بخشی از جامعه ‌می‌باشد که معرف آن است. به­عبارت دیگر نمونه عبارت است از تعداد محدودی از آحاد جامعه آماری که بیان کننده ویژگی­های اصلی جامعه آماری باشد (آذر و مومنی، ۱۸۲:۱۳۸۷) و نمونه گیری یعنی انتخاب تعدادی از افراد، حوادث و اشیاء از یک جامعه تعریف شده به عنوان نماینده آن جامعه (دلاور،۱۲۰:۱۳۷۶). جامعه آماری تحقیق حاضر مشتریان شعب بانک ملی شهرستان رودسر است.

۳-۴) روش نمونه گیری و برآورد حجم نمونه

برای انتخاب نمونه ­های آماری جهت استفاده از روش­های تحلیلی آمار استنباطی، از روش نمونه گیری غیر احتمالی در دسترس استفاده می­ شود. در این روش از نمونه گیری افراد نمونه فقط به دلیل سهولت، سادگی و دردسترس بودن انتخاب می­شوند و با توجه به نامحدود بودن تعداد افراد جامعه با بهره گرفتن از فرمول نمونه گیری جامعه نامحدود حجم نمونه برآورد گردید:

n حجم نمونه

سطح خطا

میزان خطای برآورد

واریانس نمونه

در فرمول فوق، نمونه گیری در سطح اطمینان ۹۵ درصد و با لحاظ نمودن ۵ درصد خطا انجام شده است. به دلیل اینکه تعداد قابل قبولی از پرسشنامه‌ها تکمیل شده به دست بیاید ۴۶۰ پرسشنامه بین مشتریان شعب بانک ملی توزیع گردید و در نهایت تعداد ۴۲۳ پرسشنامه قابل قبول جهت تجزیه و تحلیل جمع ­آوری شد.

۳-۵)روش­ و ابزار جمع ­آوری داده ­ها

روش جمع ­آوری اطلاعات می‌دانی است و از ابزار پرسش­نامه به شرح زیر استفاده شد:

۳-۵-۱)پرسش­نامه بازاریابی رابطه­مند

بازاریابی رابطه­مند در این تحقیق دارای چهار مؤلفه‌ است و برای سنجش آن از پرسشنامه ۱۷ آیتمی اِندوبیسی (۲۰۱۳) و از روش پنج درجه­ای لیکرت (از کاملاً مخالف تا کاملاً موافق) استفاده شده است.

۳-۵-۲)پرسش­نامه وفاداری مشتری

جهت سنجش وفاداری مشتری همانند متغیر بازاریابی رابطه مند از پرسشنامه ۲ آیتمی اِندوبیسی (۲۰۱۳) و از روش پنج درجه­ای لیکرت (از کاملاً مخالف تا کاملاً موافق) استفاده شده است.

۳-۵-۳)پرسش­نامه دهان به دهان

جهت سنجش متغیر دهان به دهان از پرسشنامه ۵ آیتمی پاراسورامان و از روش پنج درجه­ای لیکرت (از کاملاً مخالف تا کاملاً موافق) استفاده شده است.

۳-۶) روایی و پایائی ابزار اندازه گیری

پیش از اطمینان نهائی به ابزارهای اندازه ­گیری و به کارگیری آن­ها در مرحله اصلی جمع‌ آوری داده ­ها، ضرورت دارد که محقق ازطریق فنون تاکتیکی و علمی، اطمینان لازم را نسبت به روا بودن به کارگیری ابزار مورد نظر و معتبر بودن آن پیدا کند. در واقع روایی و پایائی ویژگی­هائی هستند که هر ابزار سنجش از جمله پرسشنامه و نیز مصاحبه باید دارا باشد. بررسی روایی و پایایی ابزار اندازه‌گیری بسیار مهم می‌باشد که در زیر به شرح آن پرداخته می‌شود.

۳-۶-۱) روایی پرسشنامه

1. 1. Ntale ↑

1. 1. Berry ↑

1. 1. Porter ↑

1. 1. Gronroos ↑

1. 1. Cotler ↑

1. 1. Dwyer ↑

1. 1. Beatty ↑

1. 1. Palmatier ↑

1. 1. Morgan & Hunt ↑

1. 1. Yien ↑

1. 1. Morgan & Hunt ↑

1. 1. Sin et al ↑

1. 1. Waith ↑

1. 1. Arndt ↑

1. 1. Hansen & Riggle ↑

1. 1. Talker ↑

1. 1. Topic ↑

1. 1. Tool ↑

1. 1. Taking Part ↑

1. 1. Tracking ↑

1. 1. Copland ↑

1. 1. Churchill ↑

1. 1. Day ↑

1. 1. Chestnat ↑

1. 1. Czepiel ↑

1. 1. Glimore ↑

1. 1. Dick & Basu ↑

1. 1. Jacoby & Kyner ↑

1. 1. Oliver ↑

1. 1. Majumdar ↑

1. 1. Castro Barrvsu & Martin Rmaryu ↑

1. 1. Jacob & Kamyz ↑

1. 1. Larson & Sullana ↑

1. 1. Asayl ↑