۳-۶- مراحل و فرایند اجرای پژوهش

برای انجام این پژوهش مراحل زیر طی شده است:

شکل ۳- ۱: مراحل کلی پژوهش

۳-۷- ابزار گردآوری داده ها

در این پژوهش از چهار پرسشنامه استفاده شده که در جدول زیر آورده شده است:

جدول ۳- ۴: پرسشنامه‌ها

ردیف

نوع پرسشنامه

۱

پرسشنامه دلفی

۲

پرسشنامه بررسی اهمیت روابط برای به دست آوردن نقشه ارتباط درونی

۳

پرسشنامه مقایسه زوجی فرایند تحلیل شبکه

۴

پرسشنامه ویکور برای رتبه بندی کارخانه ها

(منبع : یافته های پژوهشگر)

همان‌ طور که در جدول بالا اشاره شده، پرسشنامه های دلفی و دیماتل و فرایند تحلیل شبکه و ویکور نیاز به پایایی ندارد ‌به این معنی که تأیید (روایی صوری) که توسط اساتید انجام شده، کفایت می‌کند.

۳-۸- روش های تجزیه و تحلیل داده ها

برای تجزیه و تحلیل نظرات خبرگان، از روش دلفی و برای ارزیابی ریسک زنجیره تامین در صنعت لوازم خانگی از روش ترکیبی ^[۱۰۲]DANP و VIKOR استفاده گردید.

۳-۸-۱- روش دلفی

روش دلفی، در اوایل دهه ۱۹۵۰، توسط اُلاف هِلمر^[۱۰۳] و همکارانش در شرکت رند^[۱۰۴]، هنگامی که بر روی یک پروژه دفاعی کار می‌کردند، ایجاد شد (یوسف^[۱۰۵]، ۲۰۰۷: ۱). نام دلفی، از نام پیشگویی در یونان باستان گرفته شده که می توانسته آینده را پیش‌بینی کند. این روش، شامل گردآوری نظرات خبرگان می شود که ابتدا توسط ارتش برای پیش‌بینی تأثیرهای احتمالی جنگ اتمی به کار گرفته شد (تنگاراتینام و رِدمن^[۱۰۶]، ۲۰۰۷: ۱۲۰). هر جا که به کارگیری قضاوت ها و نظرات خبرگان و شاغلان حرفه ای^[۱۰۷] [در حوزه مورد نظر] ضروری باشد، استفاده از دلفی مفید خواهد بود. دلفی، یک فرایند گروهی است که شامل ارتباط متقابل میان پژوهشگر و گروهی از خبرگان شناسایی شده، در ارتباط با موضوعی مشخص است که معمولاً از راه پرسشنامه اجرا می شود (یوسف، ۲۰۰۷: ۱). دلفی روشی است برای ساختاردهی فرایندِ ارتباط گروهی، به گونه ای که فرایند مورد نظر به افراد گروه اجازه دهد که با یک مشکل پیچیده روبرو شوند و به آن بپردازند. دستیابی ‌به این “ارتباط ساختار یافته”، زمانی امکان پذیر است که شرایط زیر وجود داشته باشند (لینستون و تِراف^[۱۰۸]، ۲۰۰۲: ۳):

1. 1. روشی برای ارائه بازخور درباره اطلاعات و دانش دریافت شده از خبرگان، وجود داشته باشد

1. 1. روشی برای ارزیابی نظر خبرگان وجود داشته باشد

1. 1. خبرگان فرصت داشته باشند تا دیدگاه خود را تغییر دهند

1. ناشناس ماندن خبرگان

گرچه عده‌ای، دلفی را به علت کاربرد چشمگیری که در حوزه پیش‌بینی دارد، رویه ای برای پیش‌بینی [پدیده ها] می دانند، اما دلفی در حوزه های دیگر چون ؛گردآوری داده های به روز یا داده های تاریخی که یا به درستی شناخته شده نیستند یا در دسترس نمی باشند؛ و ؛شفاف سازی و ایجاد تمایز میان انگیزه های واقعی و انگیزه های ادراک شده انسان ها؛ می‌باشد (لینستون و تِراف، ۲۰۰۲: ۴)

معمولاً یک یا تعداد بیشتری از ویژگی های زیر، نیاز به به کارگیری دلفی را آشکار می‌کند (لینستون، تِراف و هِلمر، ۲۰۰۲: ۴):

1. 1. مسأله مورد بررسی، به سادگی با تکنیک های تحلیلیِ دقیق، قابل سازگاری نیست اما می‌تواند از قضاوت نظری جمعی، بهره مند شود

1. 1. افرادی که قرار است در آزمودن این مسأله پیچیده و جامع، نقش داشته باشند، در گذشته ارتباط چندانی با یکدیگر نداشته باشند تا بتوانند طیف متنوعی از تجربه ها و مهارت های را ارئه نمایند.

1. 1. تعداد افراد مورد نیاز، بیش از تعداد معمول باشد که نتوان به صورت رو در رو با آن ها ارتباط برقرار کرد

1. 1. زمان و هزینه سبب شود که نتوان به صورت مرتب و منظم، جلسه های گروهی را برگزار کرد

1. 1. با کمک فرایند ارتباط گروهی، بتوان اثربخشی جلسه های رو در رو را افزایش داد

1. 1. مخالت میان [دیدگاه های] اعضا چنان شدید باشد که ناشناس بودن افراد باید تضمین شود

1. ناهمگونی اعضای گروه دلفی باید حفظ شود تا از تسلط “یک شخصیت خاص” یا “اکثریت” بر جمع جلوگیری شود

۳-۸-۱-۱- شیوه به کارگیری دلفی

روش دلفی معمولاً حداقل در ۲ دور انجام می شود. معمولاً هدف دور نخست، شناسایی موضوعات مرتبط با مسأله پژوهش است (تنگاراتینام و رِدمن، ۲۰۰۷: ۱۲۰). در بسیاری از پژوهش هایی که با روش دلفی انجام شده، پرسشنامه دور نخست توسط خود پژوهشگر و بر اساس مرور گسترده و فراگیر ادبیات یا از طریق زیرگروهی از خبرگان^[۱۰۹] یا استفاده از تیم سرپرستی^[۱۱۰] انجام شده است (مُلِن، ۲۰۰۳: ۴۴). پس از پایان دور نخست، پاسخ های دریافتی ویرایش شده و پرسشنامه دوم در اختیار خبرگان قرار می‌گیرد. دور دوم و دورهای پس از آن، تخصصی تر می‌باشند و هدف از آن ها، رتبه بندی عوامل گوناگون، بر اساس میزان اهمیتشان می‌باشد و به صورت کمی تحلیل می‌شوند (تنگاراتینام و رِدمن، ۲۰۰۷: ۱۲۰). هدف از اجرای دلفی این است که بر سر میزان اهمیت و اولویت عوامل یا پرسش های مطرح شده، توافق^[۱۱۱] به دست آید. هَنافین^[۱۱۲] (۲۰۰۴: ۳۹) در بخشی از مقاله خود، جدولی درباره شرایط توافق میان خبرگان ارائه ‌کرده‌است که در پژوهش های گوناگون به کار رفته اند. بخشی از آن جدول در زیر ارائه شده است:

جول ۳- ۵: برخی از روش های تعیین توافق میان خبرگان

نام پژوهشگر

شرط توافق / عدم توافق

(منبع: هَنافین، ۲۰۰۴: ۳۹)

کمبِل و دیگران^[۱۱۳] (۲۰۰۰)

عدم توافق زمانی رخ می‌دهد که ۳۰% یا بیشتر، از نظرات خبرگان، در یک سوم بالای طیف لیکرت ۹ نقطه ای (۷ تا ۹) یا یک سوم پایین طیف (۱ تا ۳) قرار گیرد.

راجرز و لوپز^[۱۱۴] (۲۰۰۲)

میزان توافق در دور دوم، از درصدِ تعداد خبرگانی که نظرات آن ها در فاصله ۶۴/۱ از میانگین قرار گرفته باشد، تعیین می شود.

وَن زلینگِن و کلاسِن^[۱۱۵] (۲۰۰۳)

توافق کیفی، ‌به این معنی که ((نظرات خبرگان در موارد زیادی با هم تفاوت نداشته باشند)).

میلِر^[۱۱۶] (۲۰۰۱)

توافق کیفی: استفاده از واژگانی چون ((توافق عمومی))، ((ناهماهنگی میان نظرات))، ((پراکندگی نظرات)) و …

میلر^[۱۱۷] (۲۰۰۶)

معمولاً توافق زمانی به دست می‌آید که درصد مشخصی از نظرات، در بازه از پیش تعیین شده ای، قرار گیرد.

(منبع: هِسو و استنفورد، ۲۰۰۷: ۴)

اُلشَک^[۱۱۸] (۱۹۸۳)

هنگامی که ۸۰% نظرات، در دو نقطه از مقیاس ۷- نقطه ای [لیکرت] قرار گیرد.

گرین^[۱۱۹] (۱۹۸۲)

هنگامی که ۷۰% خبرگان، در مقیاس ۴- نقطه ای لیکرت، عدد ۳ یا ۴ را به گزینه ای بدهند و میانه^[۱۲۰] پاسخ ها، ۳٫۲۵ باشد.