۴- ۲ - مطالعات کتابخانه‌ای
در این روش اطلاعات لازم از منابع مختلف زیر حاصل شده است:
۱- مطالعه نظریات کارشناسان در زمینه گردشگری، تصمیم‌گیری­های چند شاخصه، مدل TOPSIS
و SWOT
۲- استفاده از کتب و قوانین، مقررات مربوط به میراث فرهنگی و گردشگری
۳ - استفاده از کتب، نشریات، ادارات و مؤسسات در زمینه پژوهش
۴ – ۳ - روش تجزیه و تحلیل اطلاعات در این پژوهش
یکی از روش­های کسب دانش گروهی مورد استفاده تکنیک دلفی است که این فرایند دارای ساختار پیش‌بینی و کمک به تصمیم‌گیری در طی راندمان­های پیمایشی، جمع‌ آوری اطلاعات و در نهایت اجماع گروهی است این تکنیک در سال ۱۹۶۴ توسط داکلی و هلمر معرفی شد در این تکنیک افراد هیچ‌گاه به صورت گروهی در یک جلسه و دور یک میز جمع نمی­شوند. لذا در این روش افراد به صورت کلامی درگیر بحث نمی­شوند. رئیس گروه تمام ایده­های پیشنهادی را برای تک تک اعضا ارسال می­ کند و از آنها می­خواهد که نسبت به ایده­های پیشنهادی دیگران فکر و اگر ایده­ جدید به نظرشان می­رسد را به آن اضافه نمایند. این عمل چندین بار تکرار می­ شود تا در نهایت اتفاق آراء به دست آید (خدابخش علیایی، ۱۳۹۰:۵۸). هدف از تکنیک دلفی، جمع‌ آوری اطلاعات و نظرات از حضار و کارشناسان به منظور تسهیل فرایند حل معضل تصمیم‌گیری و برنامه­ ریزی می‌باشد بر این اساس مهمترین اجزا و عناصر اصلی این تکنیک عبارتند از پرسشنامه، سوالات پرسشنامه، متخصصین می­باشد و مهمترین مزیت تکنیک دلفی گمنامی تضمین شده در پاسخ به سوالات شخصی است که بر این اساس پاسخ آن صحیح‌تر به نظر می‌رسد (حکمت نیا و موسوی، ۱۳۹۰: ۳۲۵- ۳۳۳). که در این پژوهش نیز جهت دست‌یابی به شاخص‌های پژوهش از این تکنیک استفاده شد. یکی از روش­های کسب دانش گروهی مورد استفاده، تکنیک دلفی است که فرآیندی دارای ساختار برای پیش‌بینی و کمک به تصمیم ­گیری در طی راندهای پیمایشی، جمع­آوری اطلاعات و در نهایت، اجماع گروهی است (احمدی و همکاران، ۱۳۸۷: ۱۷۵). تکنیک دلفی در سال ۱۹۶۴ توسط داکلی و هلمر معرفی شد. این تکنیک تمرین ارتباط گروهی در میان متخصصانی است که از لحاظ جغرافیایی دور از یکدیگرند و به متخصصان اجازه می­دهد که به طور سیستماتیک مسائل یا وظایف پیچیده را حل نمایند. به عبارت دیگر، تکنیک دلفی یک روش نظام­مند برای حل مساله به شکل گروهی است که گروه تشکیل شده از کارشناسان و صاحب­نظران رشته­ های گوناگون این افراد با یکدیگر تعامل می­ کنند اما نظر جمع بر روی نظر تک‌تک افراد تاثیری نخواهد داشت (حکمت­نیا و موسوی، ۱۳۹۰: ۳۲۵). تکنیک دلفی بر اساس تعریف لینستون و تووف عبارت است از: یک روش برای ساختاردهی به یک فرایند ارتباطی گروهی است، به طوری که در مسایل و مشکلات پیچیده دخالت کنند و تصمیم بگیرند (سرور و همکاران، ۱۳۸۹: ۱۷۰). اساساً فلسفه تکنیک دلفی این است که افراد در این تکنیک به صورت کلامی و رو در رو درگیر بحث نمی­کنند، بلکه یک هماهنگ‌کننده به عنوان دبیر گروه، مسئولیت تهیه پرسشنامه و برقراری ارتباط با جامعه مورد نظر را نیز بر عهده دارد. در واقع تکنیک دلفی نیازمند یک کانال ارتباطی قوی جهت برقراری ارتباط میان شخص هماهنگ‌کننده با هریک از اعضای جامعه می­باشد. سپس هریک از افراد به طور جداگانه ایده­هایشان را به صورت کتبی (حتی می ­تواند بدون ذکر نام باشد) برای دبیر گروه ارسال می­ کنند. سپس دبیر گروه تمام ایده­های پیشنهادی را برای تک تک اعضا ارسال و ار آنها می­خواهد که نسبت به ایده­های پیشنهادی دیگران فکر کنند و اگر ایده­ جدیدی هم­خوان با نظر قبلی و در تکمیل آن به نظرش می­رسد به آنها اضافه کنند. این عمل چندین بار تکرار می­ شود تا در نهایت اتفاق آرا به دست آید (حکمت­نیا و موسوی، ۱۳۹۰: ۳۲۵ - ۳۲۶). بر خلاف روش­های تحقیق پایشی، اعتبار روش دلفی به تعداد شرکت‌کنندگان در تحقیق بستگی ندارد بلکه وابسته به اعتبار علمی متخصصان شرکت کننده در پژوهش است (Dunham, 1998: 7). حداقل تعداد اعضای پنل­ها برای حصول به نتیجه قابل اتکاء بستگی به طراحی پژوهش دارد. بنا بر نظر برکهوف در شرایط آرمانی حتی گروه ­های چهار نفره هم می­توانند عملکرد مناسبی داشته باشند (سرور و همکاران، ۱۳۸۹: ۱۷۰). در این پژوهش از چهار نوع پرسش‌نامه استفاده شده است.

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

• • پرسش‌نامه دلفی: برای ارزیابی شاخص‌های پژوهش که توسط ۱۷ نفر از کارشناسان و خبرگان شاغل در اداره میراث فرهنگی استان مورد تایید قرار گرفت

• • پرسش‌نامه دوم: بر اساس نظرات ۳۲ نفر از صاحب‌نظران و کارشناسان و مسئولین مرتبط با گردشگری بر مبنای صفر تا یک امتیاز دهی گردید و اهمیت هر شاخص نسبت به شاخص دیگر محاسبه گردید.

• • پرسش‌نامه سوم، جهت اولویت‌بندی مناطق اکوتوریسمی بر مبنای ۱۰ شاخص تعریف شده در این پژوهش پرسش‌نامه سوم طراحی گردید که توسط ۱۶ نفر افراد متخصص در زمینه گردشگری تکمیل گردید.

• • پرسش‌نامه چهارم: برای تعیین وزن عوامل دورنی و بیرونی و امتیاز وزنی این عوامل در مدل SWOT از نظرات ۱۶ نفر از متخصصین امر گردشگری استفاده گردید.

۴ – ۴ - معرفی تکنیک TOPSIS
شاید مهم­ترین فرایند تحقیق، استخراج، دسته بندی اطلاعات و سپس تجزیه و تحلیل کمی و کیفی اطلاعات باشد. در این مرحله بعد از جمع­آوری اطلاعات، آمایش داده ­ها و تنظیم گزارش وضع موجود با بهره گرفتن از روش Topsis به تجزیه و تحلیل عناصر تشکیل دهنده موضوع مورد مطالعه پرداخته شده است. تصمیم‌گیری چند معیاره (MCDM ) یکی از حوزه ­های تحقیق در عملیات و علوم مدیریت بوده که در طول دهه اخیر با توجه به نیازمندی‌های کاربردی گوناگون به سرعت توسعه یافته است. تکنیک­های تصمیم‌گیری در تمام حوزه ­های فرایند تصمیم‌گیری بسیار قابل قبول گردیده­اند (ساعتی و همکاران، ۱۳۸۶ :۲۱). در این تصمیم‌گیری­ها به جای استفاده از یک معیار سنجش از چندین معیار سنجش استفاده به عمل می ­آید تصمیم‌گیری­های چند معیاره به مواردی اشاره می­نماید که معمولاً از میان معیارهای متنوع و گاهی متضاد و ناسازگار می­گذرد. تصمیم‌گیری، فرایند انتخاب یک گزینه­ای شدن از میان گزینه­ های موجود است. از طرف دیگر تقریباً در تمام مسائل، معیارهای متعددی برای قضاوت روی گزینه­ ها وجود دارد. در این مسائل تصمیم‌گیرنده می‌خواهد در آن واحد به بیش از یک منظور یا هدف برسد به گونه‌ای که محدودیت­های ایجاد شده به وسیله محیط و منابع را تأمین نمایید (بیورانی، غفران،۱۳۸۸: ۱۳۹). این مدل­های تصمیم‌گیری به دو دسته تقسیم می­گردند:

• • مدل­های تصمیم‌گیری چند هدفهMODM ) )

• • مدل­های تصمیم‌گیری چند شاخصه (MADM)

به طور کلی مدل­های چند هدفه به منظور طراحی به کار گرفته می‌شوند و مدل­های چند شاخصه به منظور انتخاب گزینه برتر استفاده می­شوند یک مسأله تصمیم‌گیری چند شاخصه را اصولاً می­توان در یک ماتریس تصمیم‌گیری خلاصه نمود که سطرهای آن گزینه­ های مختلف بوده و ستون­های آن شاخص­ هایی هستند، که ویژگی­های گزینه‌ها را مشخص می­ کنند. هم­چنین سلول­های داخل ماتریس، موقعیت گزینه سطری را نسبت به شاخص ستونی ذی‌ربط نشان می­دهد. موضوع دیگر در سیاست تصمیم‌گیری، بحث اوزان شاخص ­ها است. چنان­چه به طور طبیعی وزن شاخص ­ها مشخص باشد (تأثیر گزینه­ ها به طور یکسان در میزان برتری گزینه­ ها مؤثر باشد)، همین وزن­ها را در محاسبات منظور می­کنیم در غیر این صورت باید به کمک کارشناسان و خبرگان بخش و یا از طریق تکنیک‌های وزن دهی برای تعیین وزن هر یک از شاخص ­ها استفاده نمود. بدین ترتیب هر مسأله تصمیم‌گیری چند شاخصه با دو مشکل انتخاب تکنیک تصمیم ­گیری و انتخاب تکنیک وزن­دهی روبرو می­باشد (قاضی نوری، ۱۳۸۴: ۳۰).
برای تصمیم‌گیری­های چند شاخصه، مدل­های بسیاری ارائه شده است. هر کدام از این مدل­ها دارای ویژگی­های خاصی با مزایا و معایب مربوط به خود می­باشند. یکی از تکنیک­هایی که برای رتبه‌بندی عوامل از آن‌ها استفاده می‌شود مدل TOPSISمی‌باشد( زیاری و همکاران، ۱۳۸۹: ۱۷). این تکنیک از جمله روش‌های جبرانی در MADM می­باشد منظور از جبرانی بودن این است که مبادله بین شاخص ­ها در این مدل مجاز است. این تکنیک نیازمند استفاده از داده ­های کمی است و برای شاخص‌های کیفی نیز باید با بهره گرفتن از مقیاس­های مناسب آن را به مقادیر کمی تبدیل نماییم. همچنین از آنجا که تمامی معیارها دارای اهمیت برابری نیستند، تکنیک تاپسیس مجموع­هایی از وزن­ها را از تصمیم گیرنده دریافت می­نماید (مهرگان و دهقان نیری: ۱۳۸۸، ۱۵۷). این روش در سال ۱۹۹۲ توسط هوانگ و یون در سال ۱۹۸۱ مطرح شده است. مفهوم این مدل، انتخاب کوتاه‌ترین فاصله از راه حل ایده­‌آل مثبت و دورترین فاصله از راه حل ایده‌آل منفی به منظور حل مسائلی است که با ضوابط تصمیم‌گیری متعددی روبروست (زنگی‌آبادی و همکاران:۱۳۹۰) این شیوه مفیدترین روش­های تصمیم‌گیری چند معیاره در بررسی مسایل جهان واقعی است به عبارتی الگوریتم TOPSIS همان­طور که ­شکل نشان می­دهد، یک تکنیک تصمیم‌گیری چند شاخصه جبرانی بسیار قوی برای اولویت‌بندی گزینه‌ها از طریق شبیه نمودن به جواب ایده‌آل می­باشد که به نوع تکنیک وزن‌دهی، حساسیت بسیار کمی داشته و پاسخ­های حاصل از آن، تغییر عمیقی نمی­کند به علاوه مزیت نسبی این مدل، سرعت و توانایی آن برای شناسایی بهترین گزینه است (حکمت‌نیا و موسوی:۱۳۹۰، ۳۶۲).
­شکل ۴ - ۱: تقسیم بندی مدل­های تصمیم‌گیری
مأخذ: حکمت‌نیا و موسوی: ۱۳۹۰، ۳۶۴
اساس کار این تکنیک دارای پایه­ های نظری قوی­تری نسبت به تکنیک­های دیگر چند شاخصه بوده، به طوری که در این تکنیک بسیاری از مشکلات روش­هایی مانند تاکسونومی عددی حل گردیده است. پایه‌های نظری این تکنیک بر این رابطه استوار است که ابتدا ایده­آل­های مثبت (بهترین حالت) و ایده آل­های منفی (بدترین حالت) را برای هر یک از شاخص ­ها به وسیله یک سری تکنیک­ها یافته و سپس فاصله هر گزینه از ایده‌آل مثبت و منفی محاسبه می­ شود، گزینه منتخب گزینه­ای است که کم­ترین فاصله را از ایده‌آل‌های مثبت و بیشترین فاصله را از ایده­آل­های منفی داشته باشد. با گسترش روزافزون کاربرد این مدل تصمیم‌گیری چند شاخصه و با ظهور منطق فازی، امروزه تکنیک­های بسیار پرکاربرد و جالبی مانند: “TOPSIS” گروهی، ” TOPSIS” بازه­ای و “TOPSIS” فازی ارائه گردیده است، که هر یک به نوبه خود، اصلاحاتی در مدل پایه “TOPSIS” ایجاد نموده و تصمیم گیرنده را به سوی تصمیم‌گیری بهتر و دقیق­تر رهنمون می­سازد (اکبری و زاهدی کیوان ،۱۳۸۷: ۱۷۲-۱۷۱).
مزایای مدل تاپسیس عبارت‌اند از:

• • روش کار ساده و سرعت آن مناسب است.

• • معیارهای کمی و کیفی در ارزیابی به صورت هم­زمان دخالت دارند.

• • تعداد قابل توجهی معیار در نظر گرفته می­ شود.

• • خروجی مدل می‌تواند ترتیب الویت گزینه­ ها را مشخص سازد.

• • تضاد و مطلوبیت بین گزینه­ ها را در نظر می­گیرد.

• • معیارها و شاخص­ های مدل ضرایب وزنی اولیه را پذیرا است.

• • نتایج حاصل از این مدل کاملاً منطبق با روش‌های تجربی و به صورت کمی است.

• • مطلوبیت شاخص­ های مورد نظر در حل مسأله، به طور یکنواخت افزایشی (یا کاهشی) می­باشند (یعنی هرچه مقدار شاخص بیشتر شود، مطلوبیت بیشتر می­ شود و یا بالعکس).

• • روابط مورد استفاده برای نرمالیزه کردن اطلاعات، محاسبه­ی فواصل، و روش تعیین اوزان شاخص ­ها به صورت اختیاری بوده و قابل تطبیق با نوع اطلاعات موجود در مسأله است.

• • اولویت­ بندی در این روش با منطق شباهت به جواب ایده­آل انجام می­ شود. بر این اساس که گزینه انتخابی کوتاه­ترین فاصله را از جواب ایده­آل و دورترین فاصله را از بدترین جواب داشته باشد (اصغر پور: ۱۳۸۷) و (تقی پورجاری، ۱۳۸۸).

۴ – ۴ – ۱ - مراحل تکنیک TOPSIS در پژوهش حاضر جهت رتبه‌بندی توان­های اکوتوریسمی
به طور اجمال در روش تاپسیس، ماتریس N*Mکه دارای m گزینه و n معیار می­باشد، مورد ارزیابی قرار می­گیرد. در این الگوریتم، فرض می­ شود هر شاخص و معیار در ماتریس تصمیم‌گیری، دارای مطلوبیت افزایشی و یا کاهشی یکنواخت است و به بیان دیگر مقادیر زیادتری که معیارها در این ماتریس کسب می‌کنند، اگر از نوع سود بود، هرچه مقدار آن بیشتر باشد، دارای مطلوبیت بالاتر و اگر از نوع هزینه بود، دارای مطلوبیت پایین­تری می­باشد در این مدل جهت محاسبات ریاضی، تمامی مقادیر نسبت داده شده و به معیارها از نوع کمی بوده و در صورت کیفی بودن نسبت داده شده به معیارها، می­یابد آنها را به مقادیر کمی تبدیل نمود. (Naumann.Felix,2003: 8 ). به منظور به کارگیری تکنیک TOPSIS برای رتبه‌بندی و انتخاب بهترین گزینه از میان گزینه­ های موجود، باید مراحل زیر را طی نمود.
شکل ۴ – ۲: مراحل انجام تکنیک TOPSIS
مأخذ: نگارنده

• • مرحله ۱: تشکیل ماتریس تصمیم‌گیری

در این مرحله ماتریس تصمیم‌گیری همانند ماتریس رابطه شماره (۴-۱) شکیل می­ شود. در این ماتریس معرف شاخص ­ها و معرف گزینه‌های پیش‌روی در فرایند تصمیم‌گیری بوده و نشان دهنده ارزش گزینه i ام نسبت به شاخص j ام می­باشد.