سرمایه اجتماعی از دیدگاه نان لین

لین با طرح نظریه منابع اجتماعی(۱۹۸۲) مشخصاً این مسئله را مطرح ‌کرده‌است که دست یابی به منابع اجتماعی و استفاده از آن ها ( منابع نهفته در شبکه های اجتماعی) می‌تواند به موقعیت های اجتماعی _ اقتصادی بهتری منجر شود. بر همین اساس لین در سال های اخیر ( ۱۹۹۸ ) مفهوم سرمایه اجتماعی را برای طرح نظرات پیشین خود برگزیده و آن را به مثابه منابع نهفته در ساختار اجتماعی تعریف می‌کند که با کنش های هدفمند قابل دسترسی یا گردآوری است. ‌به این ترتیب، از نظر لین، سرمایه اجتماعی از سه جزء تشکیل شده است : منابع نهفته در ساختار اجتماعی، قابلیت دسترسی افراد ‌به این گونه منابع اجتماعی و استفاده یا گردآوری این گونه منابع اجتماعی در کنش های هدفمند (لین، ۱۹۹۹).

لین منابع ارزشمند در اکثر جوامع را ثروت، قدرت و پایگاه اجتماعی معرفی می‌کند و لذا سرمایه اجتماعی افراد را بر حسب میزان یا تنوع ویژگی های دیگرانی که فرد با آن ها پیوندهای مستقیم و غیر مستقیم دارد قابل سنجش می‌داند. البته دست یابی به منابع و استفاده از آن ها خود متأثر از موقعیت فرد در ساختار سلسله مراتبی موجود در جامعه است. او دو عنصر « موقعیّت های شبکه ای » و « منابع نهفته » را دو عنصر مفهومی قلمداد می‌کند و نتایج سرمایه گذاری افراد در روابط و شبکه های اجتماعی در ارتباط با دو نوع کنش ابزاری و کنش اظهاری طبقه بندی می کند. برای کنش ابزاری سه گونه بازگشت سرمایه ( بازدهی ) را مطرح می‌کند : بازدهی اقتصادی (ثروت )، بازدهی سیاسی (قدرت ) و بازدهی اجتماعی ( شهرت ) و برای موارد اخیر می نویسد: به نظر من شهرت یکی از شاخص های بازدهی اجتماعی است. شهرت را می توان به مثابه نظرات مساعد یا نامساعد درباره فرد در یک شبکه اجتماعی تعریف کرد(همان، ص۱۱).

در کنش اظهاری سرمایه اجتماعی ابزاری است برای تحکیم منابع و دفاع در برابر از دست دادن احتمالی منابع. او سه نوع بازدهی را در این رابطه ذکر می‌کند : سلامت جسمانی، سلامت روانی و رضایت از زندگی. سلامت جسمانی مستلزم حفظ توان کارکردی جسمانی و رهایی از بیماری ها و آسیب دیدگی است . سلامت روانی، توانایی پایدار برابر تنش ها و حفظ تعادل عقلی و احساسی را منعکس می‌کند. رضایت از زندگی نیز نشانگر خوش بینی و رضایت از عرصه های مختلف زندگی مانند خانواده ، ازدواج، کار ، جامعه و محیط زیست است. وی معتقد است اغلب اوقات کنش های ابزاری و کنش های اظهاری یکدیگر را تقویت می‌کنند(همان، ص۱۲).

لین در مقایسه سرمایه اجتماعی با اشکال دیگر سرمایه ، سرمایه اقتصادی و سرمایه انسانی را شکل های را به کار می‌برد. « دارایی ارتباطی » شخصی سرمایه می‌نامند، حال آن که برای سرمایه اجتماعی عنوان سرمایه گذاری در این سرمایه، نه بروی فرد بلکه بروی روابط صورت می‌گیرد، یعنی اینکه افراد برای دست یابی به سود در تعاملات و شبکه سازی شرکت می‌کنند. وی به مواردی در چگونگی کارکرد سرمایه اجتماعی اشاره می‌کند که معتقد است در اشکال شخصی سرمایه به آن پرداخته نمی شود. به طور مثال، او به تسهیل جریان اطلاعات در برخی پیوندهای اجتماعی اشاره می‌کند که به واسطه آن اطلاعات سودمندی درباره فرصت ها و انتخاب ها به فرد می‌رسد و با پیوندها می‌توانند یک سازمان و کارگزاران یا حتی جامعه را از وجود و علایق افرادی که در صورت فقدان پیوندها ناشناس باقی می مانند را آگاه کند. چنین اطلاعاتی هزینه مبادله سازمان را برای بهره گیری از افراد بهتر و هزینه مبادله افراد برای یافتن سازمان های بهتر، کاهش می‌دهد. نهایتاًً اینکه انتظار می رود روابط اجتماعی هویت و اعتبار را تقویت کند. اطمینان فرد از ارزش خود به عنوان عضوی از یک گروه اجتماعی که در منافع و منابع مشابهی شریکند موجبات حمایت عاطفی و تأیید برای حفظ سلامت فکری و استحقاق بهره مندی از منابع ضروری است. لین چهار عنصر اطلاعات، اعتبار اجتماعی و تأیید را توضیح چگونگی کارکرد سرمایه اجتماعی در کنش ابزاری و کنش اظهاری می‌داند(لین، ۲۰۰۱).

سرمایه اجتماعی از دیدگاه فرانسیس فوکویاما

مباحث و مطالعات فوکویاما پیرامون سرمایه اجتماعی نیز مانند پاتنام در سطح کلان دنبال شده است. او سرمایه اجتماعی را در سطح کشورها و در ارتباط با رشد و توسعه اقتصادی آن ها مورد بررسی قرار داده است.

‌بنابرین‏ تعریف او از سرمایه اجتماعی یک تعریف جمعی بوده و سرمایه اجتماعی به منزله دارایی گروه ها و جوامع تلقی می شود. سرمایه اجتماعی را به سادگی می توان به عنوان مجموعه معینی از هنجارها یا ارزش های غیر رسمی تعریف کرد، که اعضای گروهی که همکاری و تعاون میانشان مجاز است در آن سهیم هستند. هنجارهایی که تولید سرمایه اجتماعی می‌کنند، اساسا باید شامل سجایایی از قبیل صداقت، ادای تعهدات و ارتباطات دو جانبه باشند. فوکویاما مانند پاتنام هنجارهای همیاری را شالوده سرمایه اجتماعی معرفی می کند و می نویسد: فرض بر این است که سرمایه اجتماعی وجود رفتارهای هنجارهای رفتاری مبتنی بر تشریک مساعی را منعکس می‌کند. همچنین او مفهوم شبکه را در ارتباط با سرمایه اجتماعی طرح می کند: