۴-۳-۲-۳- تشخیص هویت
در دنیای حقیقی امضاها کاشف از هویت اشخاص میباشند و در فضای مجازی این امر ملموستر است. زیرا اشخاصی که از فواصل دور و بدون درک فیزیکی از یکدیگر با هم مبادله و معامله میکنند نیاز بیشتری به این شناخت دارند. امضای الکترونیک دراین زمینه نیز نوعی دستاورد بیبدیل است.
۴-۳-۲-۴- صحت و بینقصی سند
در محیط الکترونیکی انواعی از امضاهای الکترونیکی میتوانند ضامن کمال و عدم تغییر سند باشند و این امری است که در اسناد ممضی به امضاهای سنتی که با دست امضا شدهاند، وجود ندارد. هیچ چیز نمیتواند اثبات کند که یک سند کاغذی به دلیل وجود امضا در پای آن تغییر نکرده است و این امری است که در اسناد ممضی به امضای دیجیتال قابل اثبات است. البته در فضای الکترونیکی خطر تغییرات اسناد چند برابر است. زیرا روشهای اندکی برای ایجاد سورس یک پیام الکترونیکی وجود دارد و در ثانی اشخاص بدون برجای گذاردن رد پایی قادر خواهند بود یک پیام را که کنترلایمنی ضعیفی بر آن اعمال میشود، دستکاری کنند.
۴-۳-۳- جایگاه امضای الکترونیکی در نظام سنتی ادله اثبات دعوی
برخلاف امضای دستی، امضای الکترونیکی در محیطی الکترونیکی و با بهره گرفتن از روشها و فناوریهای الکترونیکی ایجاد میشود. برای اینکه چنین امضایی در مقام دعوی یا دفاع قابل استفاده باشد ضروری است که برخی از ویژگیهای مهم امضای دستی، یعنی تک (منحصر به فرد) بودن، تعیینکننده هویت، تحت کنترل داشتن و نیز امکان ممیزی را داشته باشد. بدین منظور هر روز بر کیفیت استانداردهای فنیای که چنین خصوصیاتی را تضمین میکنند افزوده میشود، با این حال تفاوتهای زیادی بین نوشته های الکترونیکی و اسناد کاغذی وجود دارد که باعث تفاوت در آثار حقوقی هر یک از دو نوشته میشود. از جمله این تفاوتها این است که اسناد کاغذی در اصل نمونه های فیزیکی بیمانند هستند، حال آنکه داده الکترونیکی نامحسوس بوده و قابل تغییر است. از سوی دیگر در اسناد کاغذی، وضعیت ذخیره شده و وضعیت قابل قرائت یکسان است. سند کاغذی بیواسطه قابل قرائت است و ذخیرهسازی اغلب به زبانی انجام میشود که کاربر بدون آموزش ویژه آن را درک میکند و سرانجام اینکه دستکاری یک سند کاغذی باید فیزیکی باشد و غالباً قابل تشخیص است در حالی که دستکاری الکترونیکی را به کمک چشم نمیتوان کشف کرد.[۸۲]
پاراگراف دوم از ماده ۹ قانون نمونه آنسیترال معیارهایی را جهت تعیین ارزش اثباتی داده پیام ارائه نموده است که عبارت است از: میزان اعتبار روش تولید، ذخیره و یا مبادله داده پیام، روش حفاظت از تمامیت داده، روش شناساندن اصل ساز و هر عامل مرتبط دیگر.
مشکل تعیین هویت در سیستمهای باز که طرفین از پیش درخصوص حقوق و تکالیف خود توافق نکردهاند و همدیگر را نمیشناسند همچنان باقی است. به عنوان مثال در معاملات از طریق اینترنت که در یک طرف آن تجار، شرکتها و مؤسسات تجاری و خدماتی و در طرف دیگر، عمدتاًً مصرفکنندگان قرار دارند، تضمین هویت امضاء کنندگان ضرورت دارد. از اینرو از زمانی که فناوری امضای الکترونیکی مطرح شده، یکی از دغدغههای اصلی قانونگذاران ملی و سازمانهای تجاری بینالمللی و اتاقهای بازرگانی این است که مرجع ثالثی، اعتبار پیام را از طریق تعیین هویت امضاءکننده دیجیتال تضمین کند. این مرجع ثالث اصطلاحاً «دفاتر خدمات صدور گواهی الکترونیکی» یا «دفاتر خدمات الکترونیکی» یا «مراجع گواهی» نامیده میشوند.
۴-۳-۳-۱- سیستمهای باز و بسته در مبادلات الکترونیکی
با بهره گرفتن از روش دیجیتال یا امضای مبتنی بر رمزنگاری نامتقارن، تمامیت سند، محرمانه بودن اطلاعات (در صورت لزوم) و امنیت داده ها تضمین میشود، اما یک مسئله مهم حل نشده باقی میماند و آن تضمین هویت امضاءکننده است. در واقع بهلحاظ حقوقی، مهمترین اثر امضاء، اثبات رابطه سند با کسی است که امضاء به او نسبت داده شده است. امضای الکترونیکی مطمئن یا دیجیتال به تنهایی قادر به تضمین هویت امضاءکننده نیست. آنجا که طرفین رابطه حقوقی، تجار بزرگ بینالمللی با شرکتهای چندملیتی هستند، این مشکل کمتر بروز میکند؛ زیرا طرفین یکدیگر را بخوبی میشناسند و از تواناییهای مالی و فنی و انسانی یکدیگر بخوبی آگاه هستند. در این گونه موارد، صرف مبادله داده های رمزنگاری شده برای اثبات وجود رابطه حقوقی و محتوای آن کفایت میکند. همچنین در مواردی که طرفین مبادله الکترونیکی، قبل از ورود به محیط الکترونیک درخصوص نحوه انجام این مبادلات و حقوق و تکالیف خود توافق میکنند و هویت هر یک از طرفین برای طرف دیگر آشکار است، مشکل تعیین هویت اساساً فرصت بروز نمییابد.
این گونه موارد را که طرفین یک مبادله الکترونیکی درخصوص نحوه مبادله و ارزش اثباتی آن توافق کردهاند را «سیستم بسته» میگویند و به مواردی که چنین توافقی بین طرفین مبادله الکترونیکی وجود ندارد «سیستم باز» اطلاق میشود .
۴-۳-۳-۲- ارزش اثباتی امضای الکترونیکی در سیستمهای بسته
زمانی که فناوری امضای دیجیتال برای اولین بار معرفی شد تصور این بود که استفاده اصلی آن در معاملات باز خواهد بود، ولی رویه تجارت الکترونیکی در عمل نشان داده که در ارتباط بین تجار استفاده از فناوری امضای دیجیتال بیشتر در محیطهای بسته بوده است.
استفاده از سیستم بسته برای مبادلات الکترونیکی نه تنها بین تجار، بلکه بین شرکتها و مستخدمین آن ها و نیز بین بانکها و مشتریانشان معمول است. بانکها یا مؤسسات مالی، قراردادی کتبی با مشتریان خود یا پذیرندگان کارت (مؤسسات و بنگاههای ارائه کالا و خدمات) منعقد میکنند. در این قرارداد علاوه بر اینکه تعهدات و اختیارات طرفین قرارداد، مدت قرارداد، شرایط فسخ و نحوه حل اختلاف و مسئولیتهای طرفین و سایر مسائل پیشبینی میشود، طرفین راجع به دلیل پرداختها و دریافتها و عملیات بانکی و نیز درباره بار اثبات دلیل هم توافق میکنند. به عنوان مثال در فرانسه، ماده ۱-۸ قرارداد «کارت آبی» که بین برخی از بانکهای آن کشور و مشتریانشان منعقد میشود مقرر میدارد: «آنچه در پایانههای توزیع کنندهی اسکناس و دستگاههای اتوماتیک ثبت میشود یا رونوشت آن در حافظه انفورماتیکی است، دلیل عملیات انجام شده با بهره گرفتن از کارت تلقی میشود و انتساب این عملیات را به حسابی که کارت برای آن صادر شده مدلل میسازد». سئوالی که در مورد این قراردادها یا توافقهای مشابه مطرح میشود این است که آیا چنین قراردادی در محاکم اعتبار دارد؟ به عبارت دیگر آیا صرف توافق طرفین درخصوص دلالت نوشته الکترونیکی بر وقوع معامله یا انجام یک عمل حقوقی برای دلیل دانستن آن در روابط حقوقی طرفین کفایت میکند یا خیر؟ اصولاً آیا قرارداد راجع به دلایل معتبر است؟