در قانون امور گمرکی ایران مقابله با مشکلاتی نظیر ایجاد تبعیض یا محدودیت نسبت به تمام یا قسمتی از اقلام صادراتی کشور توسط سایر کشورها،دست زدن به ترفندهای گوناگون از قبیل دامپینگ (عرضه کالا با قیمت نامناسب، کمتر از قیمت تمام شده و با تسهیلات غیرعادی) به منظور تعطیل تولید کالای مشابه در داخل یک کشور که در حال حاضر آثار سوء اقتصادی را به ارمغان می‌آورد با انجام عمل متقابل در مورد اول و وضع سود بازرگانی ویژه در مورد دوم پیش‌بینی و به دولت اجازه داده شده است که راسا اتخاذ تصمیم نماید (دانستنی‌های گمرک، ۱۳۷۹، ص۲).
۲-۱-۹ وظایف گمرک ایران
طبق قانون وظایف زیر بر عهده گمرک می‌باشد:
-
- اجرای قانون امور گمرکی و آئین نامه اجرائی آن و مقررات عمومی سالانه صادرات و واردات و قراردادهای بازرگانی و توافق نامه‌های منعقده پایاپای.
-
- اجرای قوانین و مقررات ویژه مربوط به مناطق آزاد تجاری صنعتی و ویژه اقتصادی و بازارچه‌های مرزی که اجرای آن ها به گمرک ایران محول گردیده است.
-
- اجرای مقررات بانکی و ارزی، مقررات بهداشتی و قرنطینه ای اعم از حیوانی و نباتی، مقررات سازمان انرژی اتمی، مقررات استاندارد و تحقیقات صنعتی، مقررات وزارت ارشاد اسلامی، مقررات وزارت صنایع و معادن
-
- اعمال مقررات گمرکی درباره معافیت‌ها و ممنوعیت‌ها
-
- اعمال قوانین و مقررات مربوط به تشویق صادرات و حفظ گونه‌های کمیاب گیاه و جانوری
-
- اعمال مقررات گمرکی در مورد فروشگاه‌های آزاد[۱۵]، بسته ها و پیک‌های سیاسی و همچنین محمولات و مرسولات پست بین‌المللی
-
- انجام تشریفات گمرکی واردات موقت، صادرات موقت، کابوتاژ[۱۶]، ترانزیت داخلی، ترانزیت خارجی و کالاهای مرجوعی و انتقالی
-
- اعمال مقررات ضد دامپینگ و مقابله با جرائم سازمان یافته بین‌المللی
-
- اعمال مقررات مربوط به حفاظت جامعه در مقابل ورود کالاهای حاوی مواد پرتوزا، آلوده، خطرناک و زیان آور و مخرب لایه ازون
-
- اجرای مقررات مربوط به تخلفات و قاچاق گمرکی و ضبط و نگهداری کالا و تعقیب موضوع
-
- تحویل گرفتن کالاهای وارداتی و صادراتی و مسافری از طریق هوایی، زمینی و دریائی و نگهداری و حفاظت آن ها در انبارها و اماکنی که زیر نظر گمرک ایران اداره می‌شوند
-
- اخذ حقوق و عوارض و هزینه های گمرکی و غیر گمرکی که وصول آن ها به عهده گمرک ایران محول گردیده و ترخیص و تحویل کالا به صاحب یا نماینده قانونی صاحب کالا
-
- اجرای مقررات مربوط به حق العمل کاری در گمرک ایران
-
- انجام تشریفات و مقررات مربوط به کالاهای متروکه و ضبطی
-
- بررسی اسناد ترخیص کالا به منظور احراز صحت شرایط ترخیص و وصول کسر دریافتی یا استرداد اضافه دریافتی
-
- رسیدگی و حل اختلافات ناشی از اجرای قانون و مقررات گمرکی
-
- بررسی و انجام امور مربوط به توصی ههای سازمان جهانی گمرک و همچنین اجرای قراردادهای گمرکی که به تصویب مجلس شورای اسلامی رسیده باشد.
-
- بررسی قوانین و مقررات گمرکی جاری و تهیه طرح‌ها و روش‌های اصلاحی به منظور انطباق آن ها با مقتضیات گمرکی و تحولات اداری.
-
- انجام تشریفات گمرکی مربوط به معاملات پایاپای مرزی و مبادلات مرزی
-
- تهیه و تنظیم آمار واردات و صادرات کالاهای مختلف به کشور و تجزیه و تحلیل لازم به منظور دستیابی به الگوی مناسب در زمینه صادرات و واردات
-
- انجام اقدامات لازم در خصوص بررسی نوع کالاهای وارده و صادره و تهیه گزارش و تحلیل اقتصادی به منظور توسعه خودکفایی صنعتی و امر صادرات کالا از کشور
-
- انجام بررسی‌های لازم و تهیه گزارش و پیشنهادهای مناسب به منظور رفع تنگناها و مشکلات موجود در جهت تشویق و توسعه امر صادرات.
-
- بررسی مقررات جاری گمرکی در کشورهای دیگر و به خصوص کشورهایی که دارای شرایط مشابه می‌باشند، به منظور استفاده از بهترین سیستم‌ها و تکنولوژی‌های موجود در جهان.
-
- تنظیم و پیشنهاد بودجه گمرک ایران و اجرای بودجه مصوب.
-
- تنظیم برنامه های جامع به منظور نگاهداری و حراست از اموال، اعم از منقول و غیر منقول به منظور استفاده بهینه از امکانات موجود
- اجرای مقررات مربوط به حفظ حقوق مالکیت فکری، حفظ حقوق مصرف کنندگان و جلوگیری از اغفال مردم در مقابل ورود کالاهای تقلبی و غیر اصلی (گزارش طرح تحول اقتصادی،۱۳۸۷، ص۱۰- ۱۲).
۲-۱-۱۰ گمرک و ارتباطات منطقه‌ای و جهانی
۲-۱-۱۰-۱ آشنایی با سازمان جهانی گمرک [۱۷]
پس از جنگ جهانی دوم و از اوائل قرن بیستم که تجارت خارجی افزایش چشمگیری یافت و متعاقباً پس از ایجاد گات در سال ۱۹۴۸ که هدف اصلی آن بسط و توسعه تجارت بود، امر ایجاد مقررات یکنواخت و ساده گمرکی و حذف موانع فراروی تجارت خارجی بیش از پیش مورد توجه قرار گرفت.
قبل از تشکیل شورای همکاری گمرکی، تحقق بخشیدن به امر تدوین مقررات و تکنیک‌های یکنواخت گمرکی در قالب اتحادیه‌های گمرکی و موافقتنامه های دو یا چند جانبه بین‌المللی صورت می‌گرفت. در این راستا تشکیل شورای همکاری گمرکی در دو اقدام زیر تبلور می‌یابد:
الف- گروه مطالعاتی اتحادیه گمرکی اروپا:
تاریخ شورای همکاری گمرکی از ۱۲ سپتامبر سال ۱۹۴۷ هنگامی که در سیزدهمین اجلاس دولت‌های اروپایی، کمیته همکاری‌های اقتصادی اروپا با تشکیل یک گروه مطالعاتی موافقت نمود، شروع گردید. این گروه امکان تأسیس یک یا چند اتحادیه گمرکی اروپایی را بر اساس اصول موافقتنامه عمومی تعرفه و تجارت (گات) مورد بررسی قرار داد.
کمیته مذبور گروهی را برای یافتن راه حل‌های فنی لازم جهت عملی ساختن تشکیل اتحادیه گمرکی مأمور نمود. این گروه با نام «گروه مطالعاتی اتحادیه گمرکی اروپا» با انجام مطالعاتی در خصوص تدوین نمانکلاتور و تعیین ارزش گمرکی کالا شروع به کار نمود و نهایتاًً تصمیم گرفت که دو نمانکلاتور طبقه بندی کالا و ضوابط تعیین ارزش گمرکی کالا را به خاطر منافع بی شماری که در تجارت دارند، به صورت یک کنوانسیون بین‌المللی به اجرا درآورد و این بار تصمیم گرفته شد که یک سازمان دائمی نیز برای اداره و به روز درآوردن اطلاعات و متون فنی تهیه شده در خصوص نمانکلاتور و ارزش پیش‌بینی شود که در نتیجه هسته اولیه شورای همکاری گمرکی بنا نهاده شد.
ب- کنوانسیون ۱۵ دسامبر ۱۹۵۰:
گروه بررسی اتخادیه گمرکی اروپا در سال ۱۹۴۹ تصمیم گرفت بدون توجه به پیشرفت‌های حاصله در زمینه طرح ایجاد اتحادیه گمرکی، موفقیت‌هایی را که قبلاً در مورد نمانکلاتور و تعیین ارزش به دست آمده بود، تکمیل کرده و به موازات آن در دیگر زمینه‌های مربوط به تکنیک‌های گمرکی نیز اقدام به فعالیت‌های مشابهی نماید.
