روش کیو هم شیوه گردآوری (مرتب‌سازی کیو) و هم شیوه تحلیل داده‌ها (تحلیل عاملی کیو) را داراست. تفاوت اصلی آن با سایر روش‌های تحقیق در علوم اجتماعی در این است که به جای متغیرها، افراد را تحلیل می‌کند و بنابراین به نوعی سنخ‌شناسی دست می‌یابد. (خوشگویان فرد،۱۴:۱۳۸۶)
۱٫۱٫۳ انواع روش کیو
روش کیو را می‌توان به دو نوع “با ساختار” و “بی‌ساختار” تقسیم کرد. “کرلینجر” در این باره می‌گوید: “دسته‌بندی کیویی بی‌ساختار مجموعه‌ای از ماده‌هایی است که بدون توجه خاص به متغیرها یا گروه‌های زیربنایی ماده‌ها گردآوری شده است. به طوری نظری، در یک دسته‌بندی کیویی بی‌ساختار هر نمونه‌ای از ماده‌های همگون را می‌توان به کار برند. مفهوم آن ساده است. تعداد زیادی از بیان‌ها را از منابع مختلف بیانی انتخاب کرده و در دسته‌بندی کیویی قرار می دهند … به طور نظری، یک جامعه نامحدود از ماده‌ها وجود دارند، و انتظار می‌رود مجموعه ماده‌هایی که توسط پژوهش‌گر در دسته‌بندی کیویی به کار بسته می‌شود، معرفی از این جامعه ماده‌ها باشد.
سپس از افراد خواسته می‌شود برای توصیف خود آن‌طور که فکر می‌کنند هستند، آن‌گونه که دیگران آنان را می‌بیندد، و غیره، کارت‌ها را دسته‌بندی کنند. کارت‌ها به صورت یک توزیع کیو دسته‌بندی می‌شوند، همبستگی متقابل دسته ها محاسبه می‌شود، و تحلیل اصلی بر همبستگی‌های بین اشخاص یا تحلیل عامل یا خوشه متمرکز می‌گردد. ( بدیعی،۱۳۷۰ به نقل از کرلینجر، ۳۰۶ : ۱۳۷۶)
کرلینجر در ادامه در خصوص دسته‌بندی کیویی با ساختار می‌گوید: “در یک دسته‌بندی کیویی با ساختار، متغیرهای یک “نظریه” یا متغیرهای فرضیه یا مجموعه فرضیه‌ها، بر اساس اصول طرح آزمایشی و تحلیل واریانس در یک مجموعه تشکیل می‌شوند.
ساختار دادن به دسته‌بندی کیو در واقع به معنای وارد کردن یک “نظریه” در آن است. به جای ساختن ابزارهایی برای اندازه‌گیری خصایص افراد، آن‌ها را به گونه‌ای می‌سازیم که"نظریه‌ها” را متجلی کنند. (بدیعی، ۱۳۷۰ : ۲۳۴-۲۰۵)
این تحقیق از نوع Q “با‌ساختار” است، یعنی گویه‌ها برمبنای نظریه‌های دین و رسانه ساخته شده‌اند.
۲٫۳ تکنیک تحقیق
فن یا تکنیک، وسیله یا ابزاری است که محقق در طول طی کردن روش و در مقاطع خاصی برحسب مورد نیاز برای سهولت رسیدن به مقصد، آن را مورد استفاده قرار می‌دهد و بعد رها می‌کند. تکنیک همیشه مورد استفاده روش است و باید محقق را در راه رسیدن به حقیقت علمی یاری رساند. (نقیب السادات ، ۱۳۸۴:۳۴)
در تحقیق حاضر از تکنیک پرسش‌نامه جهت جمع آوری اطلاعات استفاده شده است. در این تکنیک با توجه به جامعه آماری پرسش‌نامه به پاسخگویان داده می‌شود تا به سؤالات مطرح شده پاسخ دهند و با توصیف و تبیین داده‌های جمع آوری شده از پرسش‌نامه حاصل کار ارائه می‌شود. (ترزال، ۲۰۰ : ۱۳۷۷)
۳٫۳ نحوه گردآوری داده‌ها
در این تحقیق گویه‌ها از دل ادبیات تحقیق، نتایج تحقیقات پیشین و هم‌چنین نظریه رسانه و دین گردآوری شد. در این تحقیق گویه‌ها در چهار حوزه چگونگی حضور دین در رسانه، محتوا، اجرا، و ارائه برنامه‌های دینی تلویزیون طراحی شد و از طریق پرسش‌نامه‌هایی که در میان ۱۵ استاد ارتباطات و ۱۵ کارشناسان مسائل دینی توزیع شد و مورد سنجش قرار گرفت. پاسخ‌ها با کمک برنامه رایانه‌ای کوانل و با بهره گرفتن از آزمون نمره استاندارد z و بار عاملی، تحلیل شد.
۴٫۳ جامعه آماری، انتخاب نمونه تحقیق
برخلاف تحقیق پیمایشی که پاسخگویان به گونه‌ای انتخاب می شدند که معرّف جمعیت آماری مورد نظر باشند. در روش کیو پاسخگویان به گونه‌ای انتخاب می‌شوند که دارای ویژگی مشترک باشند ولی گویه‌های تحقیق از بین جمعیت آماری مورد نظر به ترتیبی انتخاب می‌شوند که معرف آن حوزه مورد نظر باشد. پس از جمع آوری گویه‌ها قضاوت ۲ یا ۳ نفر در خصوص متناسب بودن گویه‌ها ضروری است. (بدیعی، ۱۶۲ : ۱۳۸۱)
جامعه آماری این پژوهش را کلیه اساتید رشته ارتباطات دانشگاه‌های تهران، علامه طباطبایی، امام صادق علیه السلام، صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران و همچنن کلیه کارشناسان مذهبی صدا و سیما تشکیل می دهند. نمونه گیری در این تحقیق به روش هدفمند انجام شده است. حجم نمونه در این پژوهش ۱۵ نفر از استاد ارتباطات و ۱۵ نفر از کارشناسان مسائل دینی میباشند.
۵٫۳ تکنیک‌های آماری مورد استفاده برای توصیف و تحلیل داده‌ها
یکی از نقاط قوت روش کیو امکانات تحلیلی آن است. برای تجزیه و تحلیل داده‌ها نرم‌افزار آماری کوانل، ضریب همبستگی پیرسون و تحلیل عاملی را محاسبه می‌کند. کرلینجر در کتاب مبانی پژوهش در علوم رفتاری می‌گوید که تحلیل عاملی را به سبب نیرومندی، ظرافت و نزدیکی آن به هسته اصلی علمی می‌توان ملکه روش‌های تحلیل نامید. محاسبه بار عاملی و وزن، کمک می‌کند تا افرادی را که مشابه یکدیگر به گویه‌ها پاسخ داده‌اند، مشخص کرد. این کار در بسیاری از موارد به پژوهش‌گر این امکان را می‌دهد که افراد هم‌فکر را دسته‌بندی و مشخص کند. (بدیعی، ۱۳۸۱: (۱۶۳
۶٫۳ آرایه نمرات استاندارد
برنامه رایانه ای کوانل ، پس از محاسبه ضرایب همبستگی پیرسون، بار عاملی و وزن، آرایه گویه‌ای تحقیق با محاسبه نمرات Z یک بار به ترتیب شماره گویه‌ها و بار دیگر به ترتیب از بیشترین نمره Z تا کمترین نمره Z را نشان می‌دهد. (بدیعی، ۱۷۰ : ۱۳۸۱ )
در دسته‌بندی کیو با ساختار یک‌سویه می‌توان با بهره گرفتن از آزمون یک‌سویه واریانس و آزمون شفه میانگین نمرات هر گویه را با یکدیگر مقایسه و تفاوت بین میانگین هر گروه را آزمون کرد.
در دسته‌بندی کیو با ساختار چند سویه نیز می‌توان با بهره گرفتن از آزمون فاکتوریال واریانس و آزمون شفه میانگین نمرات هر گویه با یکدیگر مقایسه کرد و تفاوت میانگین گروه‌ها را سنجید.
نکته: اگر در تحقیق بخواهیم دو یا چند گونه از بین پاسخگویان انتخاب کنیم، برنامه کوانل ضریب همبستگی هر گونه، تفاوت نمرات استاندارد دو گونه (Z) و عبارات مورد توافق دو گونه را ارائه می‌دهد.
عبارات مورد توافق گویه‌هایی هستند که اختلاف تفاوت نمرات Z دو گونه پاسخ‌گو بین مثبت و منفی ۱ نمره استاندارد باشد. گویه‌های مورد اختلاف نیز، گویه‌هایی هستند که اختلاف نمرات استاندارد بین آن‌ها بیشتر از مثبت ۱ و یا کمتر از منفی ۱ باشد. (بدیعی، ۱۸۰ : ۱۳۸۱)
۷٫۳ سنجش ضریب قابلیت اعتماد یا پایایی تحقیق
یکی از مسائلی که محققان با آن روبه رو هستند، چگونگی اعتماد به کیفیت داده‌ها است. کیفیت داده‌ها تا حد قابل ملاحظه‌ای نشان‌دهنده قابل اعتماد بودن روش اندازه‌گیری مورد استفاده است. “گزاره اصلی قابلیت اعتماد (پایایی) بسیار ساده است: ابزارهای اندازه‌گیری به کار برده شده باید تا حد زیادی نسبت به زمان، مکان و شرایط ثابت باشند.” (رایف و همکاران، ۱۱۹ : ۱۳۸۱)
روش‌های محاسبه پایایی در روش کیو، چیزی متفاوت از محاسبه پایایی در روش پیمایشی نیست. مهمترین و رایج‌ترین روش‌های محاسبه پایایی، روش‌های آزمون–آزمون مجدد و روش سوال‌های کنترلی است. در روش آزمون–آزمون مجدد، از تعدادی از پاسخگویان (حدود ۲۰ درصد) با فاصله حدود یک ماه خواسته می‌شود که مجدداً اقدام به پرکردن پرسش‌نامه کنند. در روش دوم که در این پژوهش نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد، در هر یک از محورهای مورد سنجش سؤال‌هایی طراحی شد که به ظاهر متفاوت ولی دارای مفاهیم و معانی یکسانی بودند و انتظار می‌رفت که پاسخگویان، امتیازهای مشابهی به آن‌ها بدهند. بدین صورت که اگر مثلاً فرد شماره ۲ که به تصادف از میان پاسخگویان، انتخاب شده بود، گویه شماره ۲ را به همین ترتیب علامت زده باشد که گویه شماره ۲۸٫ به این گویه‌ها، گویه‌های کنترل گفته می‌شود. برخی از گویه‌های کنترل در این پژوهش عبارت بودند از : گویه‌های (۲و۲۸) ، (۴۲و۲۷)، (۹و۴۴)
بررسی پاسخ‌های ۸ نفر از پاسخگویان که به تصادف از میان کل جامعه آماری (۳۰نفر) انتخاب شده بودند، نشان داد که پاسخگویان ، به دقت به پرسش‌ها پاسخ داده‌اند.
۸٫۳ سنجش اعتبار یا روایی تحقیق
اعتبار یک تحقیق در معنای کلی آن ، پاسخ به این سؤال است که آیا شاخص‌ها و معیارهایی که برای سنجش پدیده مورد نظر تهیه شده‌اند، از دقت و جامعیت لازم برخوردارند یا نه؟ اعتبار به دو نوع درونی و بیرونی تقسیم می‌شود که اعتبار درونی، خود دارای چهار زیر مقوله اعتبار صوری، همراه، سازه و … پیش‌بینی کننده است. (رایف و همکاران، ۱۵۸ : ۱۳۸۵)
اعتبار بیرونی، عموماً به چگونگی جمع آوری داده‌ها و قابلیت تعمیم آن‌ها اشاره دارد. برای شناسایی و سنجش اعتبار ابزارها و بالطبع نتایج پژوهش حاضر، از اعتبار صوری استفاده شد؛ به این صورت که پرسش‌نامه اولیه تحقیق به تأیید دو تن از استادان روش تحقیق و دو تن از استادان ارتباطات رسید و پرسش‌نامه نهایی پس از اعمال نظرات آنان تدوین و توزیع شد. با توجه به این نکته که گویه‌های تحقیق از دل نظریه‌ها استخراج شده‌اند پژوهش دارای اعتبار سازه نیز هست. نتایج یک تحقیق زمانی دارای اعتبار همراه است که سنجه‌های آن تحقیق با تحقیق مشابه مشترک باشد. تعدادی از سنجه‌های این تحقیق با تحقیق مرکز مطالعات و تحقیقات رسانه‌ها مشترک است. لذا این تحقیق اعتبار همراه دارد.
اعتبار بیرونی و اجتماعی به ارزیابی اهمیت اجتماعی محتوای مورد بررسی بستگی دارد به این ترتیب که متن مورد تحلیل برای اجتماع اهمیت داشته باشد و طبقه‌بندی مقولات نزد دانشگاهیان معنی‌دار باشد. (رایف و دیگران ، ۱۵۸:۱۳۸۵)
موضوع انتخاب شده بی‌شک در سطح جامعه دارای اهمیت و محل بحث و گفت و گو در میان تمامی اقشار است. از این رو تحقیق حاضر دارای اهمیت اجتماعی قابل توجهی است.
از حیث اعتبار بیرونی و قابلیت تعمیم نیز می توان گفت که تحقیقاتی که با روش کیو انجام می‌گیرند، ادعایی مبنی بر تعمیم نتایج را ندارند.
۹٫۳ گویه‌های تحقیق
در این تحقیق، گویه‌ها به تفکیک چهار حوزه چگونگی حضور دین در رسانه، محتوا، اجرا، و ارائه طراحی شده‌اند.
۱٫۹٫۳ حوزه چگونگی حضور دین در رسانه
۱- از جمله چالش‌های مهم تلویزیون در پخش برنامه‌های دینی تعارض ذاتی دین با سرگرمی و سقوط مفاهیم معنوی دین در اثر روی آوردن به قالب‌های سرگرم کننده می‌باشد.
۲- تلویزیون دینی می‌تواند جانشین ارتباطات سنّتی (منبر، وعظ، خطابه ) شود؛ به‌طوری‌که نیازی به برگزاری مراسم مذهبی و ارتباطات چهره‌به‌چهره نباشد.
۳- از آنجایی که مواجهه انسانی و چهره به چهره شرط لازم در تبلیغات دینی است ، تلویزیون باید از ورود به عرصه تبلیغات دینی خودداری کند.
۴- تلویزیون با تقلیل‌گرایی، کوچک ساختن مفاهیم مقدس، تقدس‌زدایی و …. نمی‌تواند ابزار مناسبی برای ترویج دین باشد.
۵- تلویزیون ایران بعد از انقلاب به دلیل سیاسی شدن، با پخش محتوای دینی بیش از اینکه بر دین‌پذیری مردم موثر باشد، بر دین‌گریزی آن‌ها اثر دارد.
۶- در ایران به دلیل اعتماد مردم به تلویزیون، تبلیغات دینی بر مردم تأثیر مثبتی دارد.
۷- دیندار کردن مردم از طریق تلویزیون در صورتی امکان‌پذیر است که حداقلی از امکانات و تعاملات و همکاری‌ها توسط خانواده و سایر نهادهای اجتماعی ( خانه، مدرسه، دانشگاه، محل کار) فراهم شده باشد.
۸- استفاده از تلویزیون برای گسترش مفاهیم دینی، رواج نوعی عوام‌گرایی دینی است که عملاً در مقابل اسلام نخبگان واقع می‌شود.
۹- استفاده از تلویزیون را فقط می‌توان محدود به پراکنش و انتشار مباحث دینی دانست نه تعمیق آن مباحث.
۱۰- تلویزیون در ذات خود واجد هویت فرهنگی مستقلی نیست و ماهیتی کاملاً ابزاری دارد و این ابزار می‌تواند در اختیار مفاهیم و مضامین دینی قرار گیرد.
۱۱- تلویزیون در ذات خود میل به سکولاریسم دارد ، بنابراین در ارائه برنامه های دینی دچار تکلف و سردرگمی می‌شود.
۱۲- تلویزیون عامل مهمی در “ایجاد” نگرش دینی در مخاطبان است.
۱۳- تلویزیون عامل مهمی در"تغییر” نگرش دینی در مخاطبان است.
۱۴- تلویزیون عامل مهمی در “تقویت” نگرش دینی موجود مخاطبان است.
۱۵- رشد فزاینده دانش مذهبی و اطلاعات دینی توده‌ها از طریق رسانه‌ها باعث تنزّل جایگاه و کاهش موقعیت فکری و اجتماعی متخصّصان مذهبی می‌شود.
۱۶- ورود تلویزیون در عرصه تبلیغات دینی باعث به هم‌ریختگی نقش‌ها و وظایف میان رسانه‌ها و نهادهای مذهبی می‌شود.
(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))
