تصویر(۲-۶) : وجود حس قلمروگرایی باعث افزایش حفاظت از اموال می‌گردد(محقق، اراک)

در حقیقت وقتی که ما محله را متعلق به خود می‌دانیم و در قبال خیابان ها، ساختمان ها و همسایگی ها، مسئولیت داریم، تلاش های مثبت پلیس و دیگر سازمان ها را تقویت می‌کنیم(تصویر۲-۶). در این صورت جامعۀ ما امن تر خواهد بود؛ زیرا فضاها تحت مراقبت نگهداری شده و کمتر جرم خیز هستند (صالحی، ۴۲:۱۳۹۰).

۲- نظارت^[۷۹]:

یکی دیگر از اصول اساسی رویکرد CPTED، نظارت است. طراحی فیزیکی، ظرفیت توسعۀ فرصت های نظارت طبیعی یا غیر رسمی را برای ساکنان دارا می‌باشد. بر این اساس اگر مجرمان احساس نمایند که به وسیله مردم دیگر مشاهده می‌شوند، امکان انجام جرم توسط آن ها کاهش می‌یابد. انواع مختلفی از نظارت طبیعی، رسمی یا سازمان یافته (مانند گشت های پلیس) و استراتژی های نظارت مکانیکی (روشنایی خیابان و دوربین های مدار بسته) تشخیص داده شده اند (کازنس^[۸۰]، ۲۰۰۸).

الف- نظارت غیر رسمی(طبیعی^[۸۱])

نظارت طبیعی عبارت است از “ظرفیت محیط فیزیکی در فراهم آوردن فرصت های مراقبتی برای اهالی و نمایندگان آن ها” که از لحاظ عملیاتی به معنی طراحی و نصب پنجره ها و ورودی های ساختمان است تا امکان دیدن فضای داخلی و خارجی را برای اهالی و دیگر کاربران قانونی به حداکثر برساند (اشنایدر و تدکیچن، ۱۲۶:۱۳۸۷). می توان گفت که نظارت طبیعی مجموعه ای از روش هایی است که توانایی‌های انسان ها و یا امکانات و تجهیزات نظارتی را برای مراقبت از یک منطقۀ خاص افزایش می‌دهد. شیوه های مراقبتی برای پیشگیری از جرم در محیط به دو نوع تقسیم می‌شوند؛ نوع اول متضمن بیشتر کردن روشنایی مانند چراغانی کردن خیابان ها یا افزایش حضور مردم در مکان‌های خاص برای زیر نظر داشتن فعالیت های مجرمانه است. نوع دوم متضمن ایجاد تغییر در محیط فیزیکی به منظور تسهیل در مشاهدۀ رفتار های مشکوک یا جرایم واقعی، می‌باشد (معین ازغدی، ۱۹:۱۳۸۱).

طراحی صحیح اماکن به گونه ای که اهالی بتوانند به راحتی در فضاهای خصوصی، نیمه خصوصی و عمومی کاملاً نظارت داشته باشند، امکان نظارت و مراقبت طبیعی و نظارت همسایگی^[۸۲] را تقویت می کند.

نظارت طبیعی ‌به این مهم اشاره دارد که طراحی فضاها باید به گونه ای باشد که بهتر در معرض دید اهالی ، همسایگان و رهگذران قرار گیرد (تصویر ۲-۷).

تصویر (۲-۷) : پوشش انبوه گیاهان موجب کاهش رؤیت و فقدان نظارت مناسب می‌گردد(محقق، اراک)

در فضاهای عمومی، آنچه در پیشگیری موردی از جرایم یا گزارش سریع ارتکاب آن به مأموران می‌تواند مؤثر باشد، قاعدۀ “کسی باید چیزی دیده باشد” است. بدین معنا که وقتی جرمی در فضای عمومی ارتکاب یافته یا علی رغم وقوع در فضای خصوصی یا نیمه خصوصی، بخشی از آثار آن در فضای عمومی نمایان می شود، اغلب شخص یا اشخاصی هستند که به طور تصادفی، ارتکاب جرم، فرار بزهکار، کمک خواهی بزه دیده و مواردی از این قبیل را مشاهده می‌کنند (احمدی و همکاران، ۱۶:۱۳۹۰) (تصویر ۲-۸).

تصویر (۲-۸) : ایجاد مراکز تجاری در میادین پر تردد باعث افزایش نظارت طبیعی می شود(محقق، اراک)

“دیدن و دیده شدن” یکی از اصول کلیدی CPTED است. مکان هایی که توسط عابران، پنجره ها و فعالیت های اهالی و افراد، مورد نظارت قرار دارند از میزان بزه دیدگی کمتری برخوردارند. نظارت طبیعی را می توان از طریق تعبیه درست پنجره ها و ورودی ها، فضاسازی درست محیط، بهبود روشنایی و طراحی درست پیاده رو ها تقویت کرد (تصویر ۲-۹).

تصویر (۲-۹) : نقش پنجره در نظارت طبیعی

نظارت طبیعی از طریق ایجاد یک حس در مجرمان، که در صورت ارتکاب جرم دیده شده و با واکنش اهالی روبرو خواهند شد، آن ها را از ارتکاب جرم باز می‌دارد. راهکار های زیر به افزایش نظارت طبیعی کمک می‌کند:

۱- فضاهای آسیب پذیر در برابر جرم همواره باید مورد نظارت قرار داشته باشند.

۲- پنجره ها باید به گونه ای تعبیه شوند که اهالی بتوانند بر اماکن نظارت داشته باشند.

۳- در مکان هایی که آمار ها حاکی از جرم خیز بودن محله هستند و یا بالقوه این قابلیت را دارند، رؤیت پذیری باید رعایت شود.

۴- طراحی باید به گونه ای باشد که نظارت اتفاقی و تصادفی را افزایش دهد.

۵- از پنجره ها و ساختمان های اطراف نیز باید بتوان بر اهالی و اماکن نظارت داشت.

۶- هر چیزی که مانع دید و رؤیت پذیری می شود باید خذف گردد (قورچی بیگی، ۱۲۱:۱۳۸۶).

مبحث مهمی که در ایجاد نظارت بسیار مهم است “خطوط دید” است. این خطوط باید از جهت عمق و پهنای دید مناسب بوده و دامنۀ دید را وسیع تر کند. عدم توانایی در دیدن چیزهایی که در معابر عمومی در جلوی راه افراد قرار دارد به علت بلندی جداول، بوته ها و تورفتگی ها یا عقب نشینی ها می‌تواند در خطوط دید افراد مانع ایجاد کند (تصویر ۲-۱۰). از طرف دیگر می‌توانند مکان های مناسبی برای مخفی شدن افراد قلمداد شوند. به عبارت دیگر هر فرد باید به راحتی بتواند مسیر پیش روی خود را ببیند.

تصویر (۲-۱۰) : عقب نشینی ساختمان می‌تواند سبب کاهش کنترل طبیعی گردد(محقق، اراک)

‌در مورد خطوط دید رعایت نکات زیر ضروری است:

۱- فضا و محیط نباید دارای تو رفتگی، نقاط کور و جلو آمدگی باشد به گونه ای که در خط دید افراد اختلال ایجاد کند.

۲- معابر، فضاهای عمومی و راه پله ها نباید دارای تغییر جهت ناگهانی و یا کنج ها و گوشه هایی باشند که افراد بتوانند در آن ها مخفی شده و خط دید عابران مختل شود.

۳- مسیر عبور افراد باید باز و شفاف بوده به گونه ای که فرد بتواند به راحتی مسیر پیش روی خود را ببیند.

۴- در طراحی محیط باید سعی شود تا حتی الامکان از “نقاط غافل گیری” کاسته شود. این نقاط فضاهایی کوچک و تنگ هستند که با بهره گرفتن از موانع از سه طرف پوشیده شده اند. در صورتی که وجود این نقاط غیر قابل اجتناب است می توان در آن یک راه فرار قرار داد و یا در شب که فضا تاریک است آن را قفل کرده تا از ورود به آن ها اجتناب شود (قورچی بیگی، ۱۲۸:۱۳۸۶).

ب- نظارت رسمی^[۸۳]

از طریق بهره گیری از افسران ملبس به لباس رسمی یا وسایل کنترل و مراقبت برای ترساندن مجرمین بالقوه را شامل می شود (تصویر ۲-۱۱). اصطلاح پلیس بنابر سنت، مفهوم سرکوبی را به ذهن متبادر می کند. اما امروزه تحت الهامات جرم شناسی و نفوذ اندیشه‌های مربوط به سود بخشی پیشگیری، پلیس مأموریت وسیع تری در پیشگیری از تبهکاری علاوه بر مأموریت پیشین خود دارد(باهوش، ۷۴:۱۳۸۷).

تصویر (۲-۱۱) : گشت پلیس یکی از جنبه‌های کنترل رسمی(سایت رسمی پلیس)

در انگلستان و استرالیا، دستگاه های امنیتی(گاردهای امنیتی و دور بین ها) سرقت ها را کاهش داده‌اند (صالحی، ۴۵:۱۳۹۰).