دانشگاه وروکلاودر سال ۱۷۰۲به عنوان آکادمی لئوپولدینا[۷] تاسیس شده است. از نُه دانشگاه لهستانی، امروزه عنوان سوم را به خود اختصاص داده است. و مهمترین نهاد آموزش عالی در لهستان، و در شهرهای ورشو وکراکو، می‌باشد.
این کتابخانه برای اطمینان از اثر بخشی خدمات، حفاظت و حمایت از مجموعه‌ی کتابخانه دانشگاه و برای آموزش کارکنان و توسعه حرفه‌ای سامانه اطلاعات کتابخانه دانشگاه، کار همکاری با کتابخانههای عمومی و ملی و همچنین مدارس کتابداری و اطلاع‌رسانی را آغاز نموده که بسیاری از جوامع و سازمان‌های حرفه‌ای به آن تعلق دارند. در سال‌های اخیر پس از تکامل علوم کامپیوتر و فنون پردازش اطلاعات تمام کتابخانهها از جمله کتابخانه دانشگاه وروکلاو بود که به طور فعال در حال توسعه خدمات اطلاع‌رسانی خود در پیوستن و به عضویت درآمدن در هم سرمایگی(کنسرسیوم)، با هدف ایجاد زمینه‌های پژوهش جدید با مبنای مشترک اطلاعات، اقدام به تهیه فهرست نمود.
(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))
اهداف کتابخانه دانشگاه وروکلاو در همکاری با بسیاری از همکاران در سطوح مختلف و برای اجرای کامل آن عبارت بود از: سطح عمومی، سطح محلی، سطح ملی و سطح بین المللی.
همکاری در سطح عمومی: کار همکاری بخش کتابخانه، در سطح دانشگاه در سامانه اطلاعات کتابخانه دانشگاه و همچنین با کتابخانههای دیگر انجام شد. هدف اصلی آن بهبود خدمات عمومی است. این همکاری که از طریق تبادل تجربه و کارآموزی کارکنان است، اجرا می‌شود.
همکاری در سطح محلی: این نوع همکاری شامل پیاده‌سازی سامانه مجازی[۸] کتابخانهها، ایجاد نمایشگاه دوره‌ای و بوجود آوردن پایگاهی برای انتشارات دانشگاه می‌باشد که با همکاری نهادهای دیگر این اقدام صورت می‌گیرد. از سال ۲۰۰۶ پایگاه آنلاین دبلیو. وی. ال[۹] نیز قابل اجرا بر روی سرور دانشگاه است. موتورهای جستجو، کاتالوگ‌ها و پایگاه‌های اطلاعاتی را در ۵ مؤسسۀ آموزشی دانشگاه، اعم از دانشگاه علم و صنعت، محیط زیست و علوم زیستی، دانشکده تربیت بدنی، دانشکده علوم پایه و کتابخانه سیلسیا[۱۰] قرار داده است.
همکاری در سطح ملی: تغییراتی که درزمینه‌های همکاری بین کتابخانهها بوجود آمده عبارتند از:
- امانت بین کتابخانه‌ای؛
- کمک در ایجاد فهرست مشترک کتابخانه مرکزی؛
- برنامههای کارآموزی برای بهبود مهارت‌های حرفه‌ای کارکنان، که به دلیل گسترش و توسعه‌ی فناوری اطلاعات جدید و پیشرفت سامانه کامپیوتری کتابخانهها و مشارکت در همکاری شکل گرفته است؛
همکاری در کتابخانه شامل موارد زیر است:
- آماده سازی شکل پیشینه‌های کتاب‌شناختی برای انواع مختلف اسناد؛
- تهیه مواد آموزشی؛
- تبادل پیشینه‌های کتاب‌شناختی؛
- ایجاد پایگاه داده مجله‌های علمی و امکان دسترسی به پایگاه؛
- ایجاد و دسترسی به پایگاه مرکزی ملی آنلاین کتابخانه علمی لهستانی، نه تنها همکاری با مقیاس بسیار بالای وی.ال.اس.آی[۱۱] است، بلکه از سامانه یکپارچه مجازی نیز استفاده می کند.
- از سال ۲۰۰۲ کتابخانه دانشگاه وروکلاو با پایگاه آنلاین اُپک[۱۲] در دسترس است. همچنین توسط موتورهای جستجو درکتابخانه دانشگاه به طور همزمان اجرا شده است.
همکاری در سطح بین المللی: برای ایجاد دسترسی به منابع در سطح بین المللی و اطلاعات علمی، پایگاه‌های داده آنلاین کتابخانه دانشگاه وروکلاو به هم‌سرمایگی پیوسته‌اند. از سال ۲۰۰۰ کتابخانه دانشگاه در ارتباط با نهادهای ملی و علمی است که استفاده از فناوری اطلاعات در دانشگاه را امکان‌پذیر نموده است.
کتابخانه دانشگاه وروکلاو با مؤسسه‌های اطلاعات علمی جهاد کشاورزی و کتابداری همکاری می کند. این همکاری شامل :
- برگزاری جلسات آموزشی و پژوهشی؛
- مشارکت در فعالیت‌های مؤسسه؛
- دسترسی به مجموعه‌ها و اتاق‌های مطالعه برای اهداف آموزشی و پرورشی مؤسسه؛
- مشارکت کارکنان کتابخانه در همایش‌ها، سخنرانی‌ها و سمینارهای برگزار شده توسط مؤسسه.
یکی دیگر از نمونه‌های هم‌سرمایگی کتابخانه، همکاری دانشگاه در پروژه حفاظت از میراث مشترک اروپا است که نسخه‌های چاپ قدیمی مجلات فرهنگی را به صورت میکروفیلم تولید می‌کند. دانشگاه از سال ۱۹۸۹ عضو سازمان فدراسیون بین المللی انجمن‌های کتابداری ایفلا[۱۳] می‌باشد. از سال ۱۹۹۷ در پردازش نسخه‌های خطی خود از طریق کامپیوتر و برنامه همکاری با ستاد آر. آی. اس. ام[۱۴] در فرانکفورت پرداخته است. توافقنامه بلند مدت تبادل همکاری با کتابخانه ملی را امضاء نمود. در نتیجه همکاری که کتابخانه دانشگاه وروکلاو داشت، از جمله مشارکت و همکاری در پروژه پورتال “جنبش کارگران” است. تا سال ۲۰۰۳ ادامه داشته است. و هدف اصلی آن رقمی کردن کتابخانه و انتشار منابع به صورت اینترنتی در کتابخانه دانشگاه بوده است(فرانکفورت، کتابخانههای دانشگاهی، ۲۰۰۶، ۷-۱)[۱۵].
۲-۵٫ شرایط لازم برای کسب موفقیت در برنامههای همکاری بین کتابخانهها
مهمترین شرط ایجاد و موفقیت چنین برنامهای علاقه کتابداران است. روحیه استقلال طلبی و عدم وابستگی به دیگران همواره به عنوان سدی در برابر برنامههای همکاری وجود داشته است و برای موفقیت در این برنامه باید روحیه تعاون را جانشین روحیه استقلال طلبی کرد. کتابداران باید عمیقاً معتقد شوند که عدم وابستگی در شرایط کنونی غیر ممکن است و تنها با اشتراک در منابع است که میتوان با کمترین منابع در استفاده از بیشترین امکانات سهیم شد. در عین حال برنامه همکاری باید طوری تنظیم شود که همه کتابخانهها از شرکت در برنامه احساس سود کنند. باید کوشش شود سهم کتابخانههای شرکت کننده در برنامه نسبتاً یکسان باشد و در صورتی که این امر ممکن نباشد باید برای کتابخانههای بزرگتر که معمولاً سهم بیشتری در مشارکت دارند امتیازهایی در نظر گرفته شود تا به شرکت در برنامههای همکاری راغب شوند (سینایی، ۱۳۸۵، ۱۰۹).
بررسی تاریخچه همکاری به‌طور عام و اشتراک منابع و همکاری بین کتابخانهها به طور خاص و شناسایی عوامل موفقیت یا عدم موفقیت برنامه‌هایی که در‌این حوزه ایجاد شده‌اند، می‌تواند به بهبود برنامههای موجود و راه‌اندازی برنامههای جدید کمک شایانی نماید.بدین ترتیب در میان‌مدت، اشتراک منابع و همکاری بین کتابخانهها در بسیاری از موارد به شکل پیشین خود ادامه خواهد یافت. از این رو در شناخت عوامل موفقیت در این حوزه باید دو رویکرد را اتخاذ کرد. رویکرد اوّل به شناخت این عوامل در وضعیت سنتی کتابخانهها اختصاص دارد. رویکرد دوم نیز به بررسی این عوامل در حالت الکترونیکی مربوط می‌شود. هر چند دستاوردهای این دو رویکرد می‌توانند در محورهایی به هم شبیه باشند، اما می‌توانند به صورت جداگانه نیز به کار روند. به‌ویژه در کشورهای کمتر توسعه‌یافته که افقی دورتر را برای دستیابی به کتابخانههای الکترونیکی دارند، توجه به شکل سنتی اشتراک منابع و همکاری بین کتابخانهها از اهمیتی بیشتر برخوردار است ( علیدوستی و نظری، ۱۳۸۵، ۲).
احتمالاً زمانی که برنامه همکاری بین کتابخانه‌ای را ایجاد شود و موفقیت لازم را به دست آید، کتابخانهها می‌توانند با بهره‌گیری لازم از این برنامه به امکاناتی که ممکن است در آینده برای آنان بوجود آید، دست یابند. از جمله اینکه در یک نظام که باعث هماهنگی بین آنان می‌شود مشارکت می‌نمایند، در هزینه‌هایشان صرفه جویی می‌شود، کاربرانشان در اسرع وقت به منابع و اطلاعات مورد نیاز خود می‌رسند، که میتوان گفت مهمترین هدف برنامه همکاری بین کتابخانه‌ای نیز همین خواهد بود.
۲-۶٫ انواع همکاری‌های بین کتابخانه‌ای
انواع همکاری‌های بین کتابخانه‌ای و فعالیت‌های شبکه‌ای را میتوان به چند گروه تقسیم کرد:
۱- امانت بین کتابخانه‌ای و تحویل مدرک؛
۲- خدمات کتاب‌شناختی؛
۳- مجموعه‌سازی و فراهم آوری؛
۴- ذخیره سازی تعاونی؛
۵- خدمات ارجاعی؛
۶- آگاهی‌رسانی جاری و اشاعه اطلاعات گزیده( نشاط، ۱۳۸۲، ۱۰).
۱- امانت بین کتابخانه‌ای و تحویل مدرک: تا چندی پیش هدف هر کتابخانه‌ای آن بود که تمامی مواد مورد نیاز مراجعانش را فراهم کند؛ حتی اگر چنین هدفی تحقق نمی‌یافت، فعالانه دنبال می‌شد. در بسیاری از کتابخانهها برای رسیدن به خودکفایی در یافتن وسیله مؤثر جهت دستیابی به منابع لازم در هر جا که احتمال حضور آن می‌رود تلاش‌هایی صورت گرفته است. استفاده مشترک از منابع مستلزم سه چیز است: داشتن منابعی برای استفاده مشترک، تمایل به استفاده مشترک از منابع و طرحی برای سهیم شدن در منابع. قدیمی‌ترین و احتمالاً رایج‌ترین شکل شناخته شدۀ آن امانت بین کتابخانه‌ای است. امانت بین کتابخانه‌ای بخش تفکیک ناپذیری از فعالیت کتابخانههای ایالات متحده و انجمن کتابداران آمریکا مجموعه قواعد آن را تدوین و رسمی ساخته است. انواع گوناگون مجموعه قواعد محلی و منطقه‌ای نیز وجود دارد و امانت بین کتابخانه‌ای در سطح بین المللی هم رایج است.
تحویل مدرک جزء وظایف اصلی کتابخانه‌هاست و هنگامی که کتابخانهها قادر به تحویل مدارک از مجموعۀ موجود در مخازن خود نباشند، از امانت بین کتابخانه‌ای برای رفع این مشکل استفاده می‌شود.
کتاب‌شناسی‌ها، چکیده‌نامه‌ها، فهرست‌های مشترک و غیره از مهمترین ابزارهایی هستند که با بهره گرفتن از آن میتوان علاوه بر آگاهی از منابع به انتخاب منابع مناسب نیز دست زد. فهرست رایانه‌ای گامی مؤثر در جهت امانت بین کتابخانه‌ای است، زیرا به جای جستجو در فهرست‌ها و سیاهه‌های مختلف میتوان در مدت اندکی به اطلاعات موجود در چندین کتابخانه دست یافت. ممکن است تصور ایجاد چنین نظامی برای امانت میان کتابخانهها زودگذر باشد، به هر حال ایجاد این نظام مشکلاتی نیز دارد، برای مثال در کشورهای کوچک‌تری نظیر هلند، امکان فهرست پیوستۀ ملی وجود دارد، اما در کشورهایی با وسعت بیشتر و جمعیت پراکنده‌تر، ایجاد یک نظام گسترده برای کلیه کتابخانهها و خصوصاً کتابخانههای کوچکتر از نظر اقتصادی مقرون به صرفه نخواهد بود.
استانداردها خود مسأله دیگری در امانت بین کتابخانه‌ای و خدمات تحویل مدرک به شمار می‌رود. هر توافق بین المللی به شکل‌های پذیرفته شده و شیوه‌های استاندارد نیاز دارد. همانطور که در نوشته‌های گوناگون مشاهده شد، کانادا در جهت تعیین استانداردی برای انتقال درخواست‌های امانت بین کتابخانه‌ای گام‌هایی برداشته است.
۲- خدمات کتاب‌شناختی: الف) فهرست نویسی تعاونی یا اشتراکی[۱۶]. همکاری کتابخانهها در این زمینه شامل خدمات فهرست نویسی، رده بندی، نمایه‌سازی و چکیده‌نویسی است. این همکاری بیشتر به صورت ایجاد کانون‌های مرکزی انجام می‌گیرد و یک مرکز که از لحاظ نیروی انسانی، تجهیزات و امکانات در سطح مطلوب‌تری قرار دارد برای انجام دادن هر یک از کارهای مذکور انتخاب می‌شود. یکی از فعالیت‌های مهم در این زمینه فهرست‌نویسی و تهیه و تولید فهرست برگه برای مؤسسات و کتابخانههای عضو است؛ یعنی فهرست‌نویسی به صورت متمرکز انجام گرفته و برگه‌های تولید شده به کلیه کتابخانهها ارسال می‌گردد. برنامه فهرست‌نویسی تعاونی ان. پی. ای. سی[۱۷] کتابخانه کنگره در سال ۱۹۶۶ آغاز شد. این کتابخانه به عنوان «مرکز جهانی گردآوری و ارسال داده‌های فهرست‌نویسی» بر اساس همکاری مراکز مشابه در سایر کشورها به وجود آمده است. استاندارد بین المللی توصیف کتاب‌شناختی آی.اس.بی.دی[۱۸]موجب برخی تغییرات در شیوۀ فهرست‌نویسی شده است. تأثیر بین المللی دیگر فهرست‌نویسی تعاونی برگزاری «اجلاس کارشناسانِ فهرست‌نویسی تعاونی» در کتابخانههای پژوهشی اروپا[۱۹] انجام گرفت. اهداف این اجلاس عبارت بود از مشخص ساختن روابط میان کتابخانهها و کتاب‌شناسی‌های ملی، هماهنگ ساختن برنامههای ملی اروپای غربی و همکاری به منظور ایجاد یک کتابخانۀ اروپایی «با موقعیتی که دارای اسنادی از جهان سوم» باشد. نخستین نظام فهرست‌نویسی تعاونی پیوسته که به طور عملی به کار پرداخت شبکه کتابخانۀ کالج اوهایو بود که عملیات خود را در اوت ۱۹۷۱ آغاز کرد. این شبکه، که در حقیقت کتابخانههای کالج اوهایو آن را ایجاد کرده بودند، با هدف فهرست‌نویسی، رده‌بندی و ایجاد شکل ماشینی برای برگه‌های فهرست‌نویسی آغاز به کار کرد و هر چند در ابتدا محدود به کالج اوهایو بود، طولی نکشید که بسیاری از کتابخانهها خواستار ارتباط با این شبکه و عضویت در آن شدند.
ب) فهرست نویسی پیش از انتشار: فهرست‌نویسی پیش از انتشار فیپا[۲۰]روش دیگری برای تسهیل امر فهرست‌نویسی، صرفه‌جویی در بودجه، نیروی انسانی و پرهیز از دوباره‌کاری است. فهرست‌نویسی پیش از انتشار روشی است که بر اساس آن کتاب‌ها قبل از صحافی کامل فهرست‌نویسی می‌شوند و اطلاعات کتاب‌شناختی در پشت صفحه عنوان منعکس می‌گردد. مرکز خدمات فنی کتابخانه ملی ایران از سال ۱۳۷۱ طرح فهرست‌نویسی پیش از انتشار کتاب‌ها را به مرحلۀ اجرا درآورده که هم اکنون نیز با استقبالی که از سوی ناشران می‌شود در جریان است.
۳- مجموعه سازی و فراهم‌آوری (اشتراک منابع): یکی دیگر از خدمات اطلاع‌رسانی که به صورت مشترک انجام می‌گیرد شناسایی، تهیه و فراهم‌آوری منابع اطلاعاتی اعم از کتاب، مقاله، نشریه، گزارش و غیره است. افزایش روزافزون حجم تولید و انتشار اطلاعات علمی در جهان و نیاز کشورها به استفاده از تجربیات متقابل، همکاری میان کتابخانهها را ضروری ساخته است. مناسبات مشترک میان رشته‌های گوناگون علمی و همبستگی و ارتباط نزدیک میان شاخه‌های موضوعی از ضروریات است و این امر می‌تواند به شکل‌گیری مراکزی متشکل از گروه‌های تخصصی منجر شود. برنامه گردآوری تعاونی به موافقت کتابخانهها در تخصص یافتن موضوع‌های خاص اشاره دارد تا به وسیله آن بتوانند به طور مشترک به پوشش مطلوب انتشارات در تمامی موضوعات دست یابند.
۴- ذخیره‌سازی تعاونی: از ذخیره‌سازی تعاونی تنها در صورتی میتوان استفاده کرد که به صرفه‌جویی در بودجه بدون ایجاد زحمت برای کتابخانهها منجر شود. در حقیقت میتوان آن را به عنوان هدف به حساب آورد. ذخیره‌سازی تعاونی به ایجاد سهولت در ذخیره مدارک کم کاربرد اشاره دارد. ذخیره‌سازی تعاونی برای کتابخانه‌ای که کمبود فضا دارد تسهیلاتی به وجود آورده و راه حلی برای نگهداری مواد کم کاربرد فراهم می‌آورد.
۵- خدمات ارجاعی: مرکز ارجاعی[۲۱] مرکزی است که جستجوگر را به منبع یا منابعی ارجاع می‌دهد که به احتمال قوی اطلاعات مورد نیازش را فراهم می‌آورند. واژه‌های «ارجاع» یا «مرجع»[۲۲] که اغلب در عباراتی نظیر ارجاع کتاب‌شناختی، اتاق مرجع، خدمات مرجع و مانند آن به کار می‌رود ممکن است برای استفاده کننده این باور را پدید آورد که مرکز ارجاعی مستقیماً اطلاعات مورد نیاز آنها را در اختیارشان قرار می‌دهد و حال آنکه چنین نیست. مراکز ارجاعی همچنین در ارزیابی کارایی منابع اطلاعاتی مشارکت می‌کنند و به دلیل موقعیت راهبردی و بیطرفانه این مراکز، وظیفه مهم تعیین کمبودها و نارسایی‌ها، در خدمات را که مانع فعالیت شبکه‌های اطلاعاتی است بر عهده دارند. در حال حاضر همکاری‌های مراکز ارجاعی در سطح ملی و بین المللی در حوزه‌های مختلف برقرار شده است. برای مثال میتوان به اگریس[۲۳] و اینیس[۲۴] به ترتیب در زمینه‌های کشاورزی و انرژی هسته‌ای، نظام اطلاعات صنعتی[۲۵]، کَریس[۲۶] نظام اطلاعاتی تحقیقات جاری کشاورزی تحت نظارت فائو[۲۷] و دوسیس[۲۸] در زمینه علوم توسعه اشاره کرد.
خدمات ارتباطی جهانگستر می‌تواند بسیار مؤثر باشد. پیوند‌ها و اطلاعاتی وجود دارد، می‌تواند مصداق خوبی در جهت رسیدن به همکاری باشد. ساختار منابع به گونه‌ای است که افراد را طوری هدایت می‌کند که دسترسی به اطلاعات ممکن می‌شود. تدارک و پیش بینی برای رسیدن به اطلاعات می‌باشد. اشخاص به اطلاعات می‌رسند و این به نوعی همکاری تلقی می‌شود. خدمات ارجاعی به چند طریق انجام می‌شود:
