۱۹۵۱

۱۸۰۱

۱۲۱۷

۴

دهستان کوچک

۵۹۱۸

۳۱۵۳

۲۷۶۵

۱۹۴۶

ماخذ: مرکز امار ایران – سالنامه های آماری و فرهنگ ابادی ها
۳-۱۰- ویژگی های اقتصادی
عمده فعالیت های این بخش عبارتند از کشاورزی، دامپروری، شکار، جنگلداری و ماهیگیری. ۳/۸ درصد در بخش صنعت و ۶/۱۸ درصد در کارهای ساختمانی مشغول به کار هستند.
اقتصاد منطقه بیشتر بر باغداری، دامداری و زراعت است و بخش صنعت، اعم از ماشینی ، دستی و سنتی در ان چندان رونقی ندارد. عده ای نیز در بخش خدمات ، چه دولتی و چه خصوصی ، اشتغال دارند. بخش خدمات بیشتر در شهر لواسان و روستاهای بزرگ نظیر نیکنام ده، افجه، لواسان بزرگ، روستاهای کلان و شهرک کارکنان سد لتیان متمرکز است که در مکان اخیر تعدادی از کارمندان وزارت نیرو سکونت دارند.
این بخش به دلیل آب و هوای دلپذیر، نزدیکی به تهران و وجود مناظر زیبای طبیعی، مورد استقبال مردم تهران واقع شده و زمین های آن برای ساخت ویلا یا سکونت گاه های دایمی، توجه انان را جلب نموده است. در نتیجه قیمت زمین در این بخش به ویزه در شهر لواسان و پیرامون آن به شدت افزایش یافته و عده ای در زمینه خرید و فروش زمین فعال شده اند.
(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت nefo.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

۳-۱۰-۱- محصولات کشاورزی و دامداری
از محصولات منطقه در زمینه باغداری می توان انواع میوه های درختی متناسب با آب و هوای ان نام برد، مانند: گلابی، گیلاس، سیب، گردو، هلو، آلبالو، زردآلو و در محصولات کشاورزی گندم و جو، گیاهان علوفه ای و کمی حبوبات اشاره نمود.
فرآورده های دامی، به ویژه در ناحیه لار و روستاهای افجه که دارای واحد های دامداری اند، تولید می شود. فرآورده های دیگر مثل لواشک، برگه زردآلو و آلبالوی خشک نیز به صورت خشکبار در برخی نقاط تهیه می شود.
۳-۱۰-۲- معادن :
در لواسانات تعدادی معدن گچ و اهک، سنگ لاشه و باریت وجود دارد که پاره ای از آنها فعال و برخی راکدند. از جمله معادن فعال منطقه می توان به معدن کارخانه گچ رسنان، سنگ معدن جوزک و چند معدن سنگ لاشه دیگر اشاره کرد.
مارن رسی در سبو بزرگ (محدوده گلندوک)
سنگ تراس جاجرود (سنگ آهک مازنی) واقع در کوه جاجرود که بوسیله شرکت سیمان ری مورد استخراج و بهره برداری قرار می گیرد.
سنگ لاشه ساختمانی جاده لشگرک به افجه و لواسان.
سنگ گچ واقع در ۵ و ۷ کیلومتری شمال گلندوک و اطراف روستای کند بالا و پایین.
معدن سنگ باغ کمش.
۳-۱۱- ویژگی های کالبدی
نزدیکی شهر تهران با لواسان و خوشی آب و هوا، این منطقه مورد توجه اشخاص صاحب منصب و مرفه شده، باغچه ها و ویلاها آن را از حالت قدیمی خارج کرده است. شبکه بندی خیابانها و معابر(شبکه راه ها)خصوصیات فنی شبکه ارتباطی درون شهری را می توان به طور خلاصه شامل بزرگراه شریانی جمع کننده، دسترسی، خدمات ترانسپورت دانست. شریان اصلی و ستون فقرات ارتباطی شهر، بلوار امام خمینی است که تنها بلوار به طول ۲۵/۱ کیلومتر است و از شرق به غرب امتداد یافته است. این بلوار نقش شبکه جمع کننده ترافیک شهر است، تقریبا این ترافیک شامل کلیه خیابانهای منشعب از بلوار امام خمینی است. لواسان دارای یک پایانه مسافربری است و وسایل نقلیه عمومی در این ایستگاه توقف دارند.
۳-۱۲-راه های دسترسی بخش لواسانات
راه های اصلی دسرسی به بخش لواسانات ۸ مسیر می باشد که بجز مسیرهای طلائیه و تلو بقیه مسیرها از وضعیت نامطلوبی برخوردارند. راه های کاروان رو زیادی در گذشته ، ری و تهران را به دامنه های شمالی ارتفاعات البرز و استان مازندران مرتبط می کرد که از جمله می توان به راهی که لواسان را از طریق افجه و گردنه افجه بشم به لار و از لار به بلده و نور متصل می ساخت اشاره کرد. راه مورد نظر در سال ۱۲۷۰ ق به دستور میررزاآقا خان نوری که خود از این راه بارها به مازندران مسافرت می کرد مرمت شد. ناصرالدین شاه نیز بارها با کالسکه از این راه به لار و از انجه به مازندران مسافرت کرده است. هم اکنون در یکی از کوچه های محله بالای افجه در سر در خانه مرحوم عباس شیراسف کاشی نصب است که روی ان چنین نوشته است: (( خیابان سلطانی پلاک ۲۴)) عبارت ((سلطانی)) در عنوان این کاشی، اشاره به رفت و آمدهای مکرر سالطان((ناصرالدین شاه )) از این مسیر دارد.. آثار سنگفرش راه مورد نظر در پاره ای از مسیر واقع در شمال افجه هنوز وجود دارد. همچنین راهی که از طریق لواسان بزرگ به لار و از آنجا به مازندران می رفت و دیگری راه ایرا به لار بود که در حال حاضر این راه به صورت جاده خاکی شنی به معدن باریت لواسان در بستک متصل است و یکی از راه های ارتباطی لواسان لار به شمار می آید. راه های دسترسی به شرح ذبل می باشد:
تلو
طلائیه
جاجرود
سوهانک
زربند-فشم
ایرا،لار،پلور
ایرا-رودهن
کلان،پورزند،رودهن
۳-۱۳- یافته­های تحلیلی
ملاک اساسی بر با ارزش بودن یک فرضیه قابلیت آزمون آن است و آزمون فرضیه سنجش صحت و سقم ادعای ارائه شده از دیدگاه محقق است. اگر چه یک فرضیه هرگز به طور قطعی ثابت نمی­ شود بلکه تأیید و یا احتمالاً رد می­ شود. پس یکی از مهم­ترین موارد تصمیم ­گیری آماری، قضاوت درباره فرضیه تحقیق است (مهدوی، ۱۳۸۳: ۲۹).
۳-۱۳-۱- روش SWOT
مدل SWOTیکی از ابزارهای استراتژیک تطابق نقاط قوت و ضعف درون سیستمی با فرصت ها و تهدیدات برو ن سیستمی است . ازدیدگاه این مدل یک استراتژی مناسب قوتها وفرصت ها را به حداکثر و ضعف ها وتهدیدها را به حداقل ممکن می رساند. برای این منظور نقاط قوت، ضعف ، فرصت ها و تهدیدها در چهار حالت کلی WT,ST,WO,SOپیوند داده می شود و گزینه های استراتژی از بین آنها انتخاب میشود (حکمت، نیا،۱۳۸۵(. برنامه­ ریزی برای توسعه گردشگری در گرو بررسی دقیق و شناخت از منطقه است. بدون آگاهی و شناخت پتانسیل­ها در هر منطقه، امکان برنامه­ ریزی وجود نخواهد داشت. در واقع شناخت پتانسیل­های هر منطقه به محقق این امکان را می­دهد تا بر اساس وضع موجود و توان منطقه متناسب با آن توسعه و جهت آن را شناسایی کند (رضوانی، ۱۳۸۰: ۳۷). در روش SWOT به صورت کمی به بررسی نقاط قوت و ضعف ، تهدید­ها و فرصت­های درونی و بیرونی بخش لواسانات جهت حفظ محیط زیست و توسعه پایدار منطقه پرداخته شده و سپس با توجه با نتایج SWOT آزمون فرضیه مورد بررسی قرار گرفته است. ماتریس سوات یکی از مدل های کیفی کارآمد است که به صورت گسترده مورد تایید و استفاده قرار گرفته است. در این روش هدف، ارزیابی فرصت ها و تهدید های محیطی از یک طرف و نقاط ضعف و قوت داخلی سیستم از سوی دیگر می باشد. مدل سوات تحلیل سیستماتیکی را برای شناسایی این عوامل و انتخاب استراتژی که بهترین تطابق بین آنها را ایجاد می نماید، ارائه می دهد. قرار گرفتن سیستم در هر یک از خانه های ماتریس داخلی و خارجی (IE)، مفاهیم راهبردی خاصی دارد(علی احمدی و همکاران، ۱۳۸۶ )
۳-۱۳-۲- جامعه آماری
این پژوهش دارای سه جامعه آماری است که عبارتند از:

در حدیثی دیگر از امام جعفر صادق(ع) آمده است که: «الرضاع واحد وعشرون شهراً فما نقص فهو جور علی الصبی. یعنی طول دوره شیر دهی مادر به طفل، ۲۱ ماه است و هرچه از این مدت کاسته شود به منزله ستمی بر کودک است» (همان).
امام محمد غزالی در زمینه شیر دادن به نوزاد می گوید: «پدر باید جهد کند تا آن دایه ای که وی را شیر می دهد به صلاح و حلال خوار بود که خوی بد از دایه سرایت نکند» (همان: ۱۱۷).
۸: کنترل جمعیت و تنظیم خانواده:
تنظیم خانواده امروزه به عنوان یکی از بندهای اساسی حقوق بشر و از اجزاء حیاتی توسعه پایدار شناخته شده است و علاوه بر زنان و مردان، خانواده وملتها را پوشش می دهد. سازمان بهداشت جهانی تنظیم خانوداه را اینگونه تعریف می کند «برنامه ریزی زوجین برای دستیابی به اهداف باروری به صورت آگاهانه، مسئولانه و داوطلبانه؛ که به منظور ارتقای تندرستی و بهزیستی خانواده انجام می گیرد. در این تعریف تنظیم خانواده مترادف با تحدید موالید نیست (محمودیان، ۱۳۸۳: ۱۵۳).

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

در زمینه برنامه تنظیم خانواده، موافقت و مخالفت با آن مباحث زیادی در اسلام صورت گرفته است. هر دو گروه برای اثبات مدعای خود، از آیات قرآن واحادیث استفاده می کنند.
۸-۱: موافقان کنترل جمعیت:
موافقان برنامه تنظیم خانواده از دو شیوه در اثبات مدعای خود سود جسته اند:

• • استفاده از نصوص و ادله شرعی.

• • بر اساس داده های جمعیتی و نظریات کارشناسان و یا در قالب مسائل جدید.

نظریات موافقان کنترل جمعیت چه در میان شیعه و چه در میان اهل سنت سمت و سوی واحدی دارد. به هر روی مدعای اصلی آنها این است که هر چند دلایل و شواهد زیادی بر توجه شریعت مقدس اسلام به مسئله حفظ و ترغیب بر افزودن نسل مسلمانان وجود دارد اما در جنب این مسئله باید توجه داشت که هدف شریعت اسلام تنها بر افزودن نسل، بدون عنایت به وضعیت دینی،تربیتی، و اجتماعی نسل مسلمانان نیست در واقع هدف، توجه به کیفیت نسل است (طلعتی، ۱۳۸۳: ۱۲۸-۱۲۶). روش عزل از روشهایی است که در زمان پیامبر استفاده می شده و این احتمال وجود دارد که از قبل از اسلام نیز این روش در میان اعراب وجود داشته است و بزرگانی چون علی(ع)، غزالی ، ابن قیوم نیز استفاده از این روش را منع نکرده اند و چون روش عزل از دیدگاه اسلام رد نشده است می توان گفت که بقیه روشها هم می‌تواند مورد پذیرش باشد.
ابن قیوم از محققان مسلمان با این دلیل که، اگر روش عزل یک عمل غیر قانونی بشمار می رفت پس چرا در زمان پیامبر استفاده می شده و اینکه درهیچ جای قرآن مخالفت صریحی با آن نشده، استفاده از این روشها را مجاز می شمرد (مهتاب کریم،۲۰۰۴: ۴۷).
از بررسی نظریات علما و فقهای اسلامی (شیعه وسنی) چنین بر می آید که نظر اکثریت آنها اعمال شیوه های جلوگیری از حاملگی در مرحله قبل از انعقاد نطفه ممنوع نیست به شرطی که:

• • جلوگیری بدلیل عوامل معقول و مشروع باشد.

• • موجب لطمه وارد آمدن به سلامت مادر نشود.

• • رضایت زوجه قبلا جلب شود (کتابی،۱۳۵۸: ۱۳).

محمد شلتوت در کتاب آئین اسلام و تنظیم خانواده خود متذکر شده است که« دین اسلام هرگز خواهان یک اکثریت ضعیف و ناتوان نیست بلکه خواهان آن است که اجتماع اسلامی یک اجتماع سالم و نیرومند باشد و این امر تنها از راه تنظیم خانواده امکان پذیر است» (همان: ۱۹).
در اسلام استفاده از وسایل جلوگیری از باروری بطور عمده در متن خانوداده و ازدواج مورد توجه قرار می گیرد. قرآن و شریعت دو منبع عمده در اسلام بشمار می روند. در هر دوی این منابع اشاراتی به مساله ازدواج شده است. در هر دو منبع ازدواج و تشکیل خانواده، مأمن و جایگاهی برای به آرامش رسیدن افراد می باشد و هدف از ازدواج را تنها تولید مثل نمی دانند. در قرآن آیاتی در مورد ازدواج موجود می باشد که در ذیل آورده شده است:

• • از نشانه های خداوند این است که برای شما همسرانی را از خود شما بوجود آورد تا اینکه با آسایش در کنار هم زندگی کنید و در میان شما دوست داشتن و رحمت برقرار باشد (روم، ۲۱).

• • خداوند است که شما را از روح مجرد بوجود آورد و برای شما همسرانی قرار داد تا با آنها به آرامش برسید (اعراف، ۱۸۹).

• • خداوند برای شما از جنس خودتان همسرانی بوجود آورد که از بطن آنها فرزندان و نوه هایی نصیب شما خواهد شد (نحل، ۷۲).

بر این اساس وسایل جلوگیری به خانواده ها کمک می کند تا به آرامش مورد نیاز خود برسند. بحث اصلی اندیشمندان مسلمان در این قالب می گنجد که اسلام یک مذهب میانه رو است و اصول آزادی و اختیار در آن وجود دارد (رودی فهیمی،۲۰۰۴).
در قرآن شواهدی مبنی بر اینکه کنترل فرزندان قدغن است وجود ندارد. از طرفی شوهر و همسر را در زمینه تعداد فرزندان و فاصله میان آنها با هیچ مانعی روبرو نکرده است. عمران چنین اظهار می کند که در تمامی نهادها و قوانینی که اسلام آنها را مورد خطاب قرار داده، استفاده از این روشها می بایست با غرایز و فطرت انسان هماهنگی داشته باشد. عمران در این زمینه از قرآن نقل قولهایی را بیان می کند:

• • خداوند برای شما راحتی و آرامش را مطلوب می داند وسختی را نامطلوب. (بقره، ۱۸۵).

• • خداوند در دین هیچ سختی را برای شما قرار نداده است. (حج، ۷۸).

اگر باروری زیاد منجر به این شود که سلامتی مادر و پدر را به خطر بیاندازد و از لحاظ اقتصادی موجب بدهکاری و سختی پدر شود یا اینکه پدر توانایی این را نداشته باشد که بتواند فرزندان زیاد را تأمین کند مسلمانان این اجازه را دارند که باروری خود را تنظیم کنند (رودی فهیمی به نقل از عمران، ۲۰۰۴: ۴).
اندیشمندان ومحققان اسلامی توصیه های قرآن مبنی بر شیر دادن به بچه به مدت دو سال را بهترین دلیل برای اثبات این امر می دانند که استفاده از وسایل جلوگیری در اسلام با هیچ مانعی روبرو نیست. البته با بیان این فرض که استفاده از آن هیچ خطری نداشته باشد. آیه ۲۳۳ سوره بقره که می فرماید : مادران دو سال تمام فرزندان خود را شیر دهند برای اثبات این مدعا کافی باشد.
آیت الله سید محمد کاظم یزدی در کتاب العروه الوثقی، که رساله ای است مرجع و بیشتر فقهای بزرگ بر آن حاشیه زده اند، پیشگیری را مجاز دانسته اند و مراجع بزرگ از جمله امام خمینی نیز همین فتوی را تأیید کرده اند. آیه الله خویی (ره) نیز در رساله منهاج الصالحین همین نظر را دارد. در این زمینه فقهای اهل سنت نیز پشگیری را جایز می شمرند (احمدی، ۱۳۸۳: ۲۰۷).
۸-۲: مخالفان کنترل جمعیت:
ادله ای که مخالفان کنترل جمعیت بر ادعای خود اقامه نموده اند عمدتاً بر اصول و مبانی اولیه شریعت اسلام مبتنی است. آنان با بهره گیری از ادله شرعی مانند آیات، روایات و دیگر ادله فقهی، در صدد اثبات این مطلب اند که نظر اسلام بر افزایش نسل مسلمانان است. بنابراین هر برنامه ای که در صدد تحدید از افزایش نسل مسلمین باشد از نظر شرع مردود است.
روایات بسیاری در اسلام نشان می دهند که جلوگیری از پیدایش نسل یا باروری کاری مذموم است. پیامبر اکرم می فرماید:
«من مات بلا خلف فکان لم یکن فی الناس و من مات و له خلف فکانه لم یمت. آنکس که بمیرد و جانشینی وفرزندی نداشته باشد گویی در جامعه انسانی زنده نبوده است و آنکس که بمیرد وفرزندی داشته باشد آنچنان است که گویی نمرده است».
امام علی (ع) می فرماید:
« به هنگامی که خداوند به بنده ای اراده خیر ونیکی فرماید او را نمی میراند تا او خلف و جانشینی را از خود ببیند.»
در سخنی از پیامبر اکرم آمده است:
« زنی که از نظر صورت نازیباست از زنی که زیبا روی که عقیم است برای همسری مناسب تر است».
روایات بسیاری در اسلام نشان می دهند که توصیه شده است فرزندان بسیار باشند و آدمی از خداوند نسل بسیار طلب کند.
در سخنی از پیامبر اکرم چنین آمده است که فرمود:
«اکثرا والولد، اکاثرکم لامم غذاً. پیامبر از افتخارات خود را بیشتر بودن تعداد امت خود نسبت به دیگر امتها می داند حتی اگر بصورت سقط جنین بوده باشد». ( :۱۴۹).
در کلام عمربن خطاب به صراحت دیده می شود:
«النساء تنکح للولد. یعنی غایت نکاح حصول فرزند است». ( طلعتی،۱۳۸۳: ۹۴).

مهمترین این استثنائات، استثنائاتی هستند که آزادی تجارت را با دیگر ارزش ها و منافع اجتماعی آشتی میدهند یعنی استثنائات عمومی که در ماده ۲۰ گات ۹۴ و ماده ۱۴ گاتس درج شده اند.
هر چند ماده ۲۰ استثنائاتی را بر قواعد و اصول بنیادین گات وارد کرده است، اما نهاد استیناف، تفسیر مضیقی از ماده ۲۰ به عمل نیاورده است و بالعکس پافشاری کرده است بر این که بایستی توازنی میان آزادسازی تجارت و دیگر ارزش های اجتماعی اشاره شده در ماده ۲۰ صورت گیرد. نهاد استیناف مکرراً تأکید کرده­است که اعضا سازمان تجارت جهانی مختارند که سیاست ها و اقداماتی را که هدفشان حمایت یا افزایش دیگر ارزش های اجتماعی نظیر سلامت عمومی یا محیط زیست است را اتخاذ نمی کند و در عین حال، تعهداتشان را به آن جام رسانده و حقوق دیگر اعضا را مطابق موافقتنامه سازمان تجارت جهانی محترم شمارند. اقدامات تعارض با گات، در صورت احراز شرایط مقرر در ماده ۲۰ موجه قملداد خواهد شد.
ماده ۱۴ گاتس نیز یک معیار دو بندی برای توجیه اقدام معارض با تعهدات گاتس، ارائه داده است علاوه بر استثنائات کلی مندرج در ماده ۲۰ گات ۹۴ و ماده ۱۴ گاتس، گات ۹۴ در ماده ۲۱ و گاتس در ماده ۱۴ مکرر استثنائاتی را در رابطه با امنیت بین المللی و داخلی مقرر کرده اند. اعضا سازمان چه به طور یکجانبه و چه چندجانبه می توانند اقدامات محدود کننده تجاری را بر علیه دیگر اعضا به عنوان وسیله ای برای رسیدن به امنیت ملّی یا بین المللی اتخاذ نمایند. اعضای اتخاذ کننده چنین اقداماتی به دنبال توجیه اقداماتشان مطابق ماده ۲۱ گات ۹۴ یا ماده ۱۴ مکرر گاتس هستند.

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

استثنائات ضرورت اقتصادی عمدتاً در ماده ۱۹ گات ۹۴ و موافقتنامه اقدامات حفاظتی آمده است و به اعضا اجازه می دهد تا در جایی که ورود ناگهانی واردات سبب آسیب جدی به صنعت داخلی یا تهدید به صدمه می شود، اقداماتی را اتخاذ کنند که به نحوی با حقوق سازمان جهانی تجارت در تعارض است. از این اقدامات معارض تحت عنوان “اقدامات حفاظتی” یاد می شود. اقدامات حفاظتی به طور موقت واردات را محدود می کنند تا به صنایع داخلی مرتبط فرصتی برای انطباق ساختاری با واقعیت های اقتصادی جدید داده شود اقدامات حفاظتی نوعاً از تعهدات گمرکی اعم از الزامی یا محدودیت های کمی شکل می گیرد.
موازین حفاظتی بایستی از حیث زمانی محدود شود و به یک روش غیر تبعیضی اعمال شود علاوه بر این، عضو اعمال کننده اقدام حفاظتی بایستی به دنبال جبران خسارت اعضای دیگری باشد که از اقدام متأثر شده اند. البته همان طور که ملاحظه شد توسل به چنین اقداماتی تنها براساس احراز شرایط مقرر در مواد فوق امکان پذیر است.
استثنائات اتحادیه منطقه ای: به این قبیل استثنائات به اعضا اجازه اتخاذ اقدامات غیر منطبق با سازمان تجارت جهانی را در زمینه تعقیب اتحادیه های اقتصادی منطقه ای داده است. استثنائات اتحادیه منطقه ای در ماده ۲۴ گات ۹۴ و ماده ۵ گاتس بیان شده است. حقوق سازمان تجارت جهانی مزایای اتحادیه اقتصادی و آزادسازی تجارت را ولو این که متضمن نفع بعضی از اعضا باشد مورد شناسایی قرار داده است.
استثنائات “توازن پرداخت ها” در ماده ۱۲ و (ب) ۱۸ گات ۹۴ و ماده ۱۲ گاتس بیان شده اند. این استثنائات به اعضا اجازه می دهند تا اقداماتی را که در تعارض با ماده ۲ و ۱۱ گات است را به منظور حفظ وضعیت مالی خارجی شان و حمایت از توازن پرداخت هایشان، اتخاذ نمایند. استثنائات توسعه اقتصادی بنفع کشورهای در حال توسعه مقرر شده است. تقریباً کلیه موافقتنامه های سازمان تجارت جهانی مقررات رفتاری متمایز و خاصی را برای اعضا در حال توسعه به منظور تسهیل یکپارچگی شان در نظام تجارت جهانی از جمله مقررات رفتاری D و S و افزایش توسعه اقتصادی شان در نظر گرفته اند. استثنا نظام عام ترجیحات مطابق شرط توانمند سازی است.
شرط توانمند سازی مطابق شرایط خاصی، به اعضا توسعه یافته اجازه داده است تا رفتار تعرفه ای ترجیحی را به واردات کشورهای در حال توسعه اعطا کنند. شرط توانمند سازی، براساس شرایط خاصی، به اعضا در حال توسعه اجازه داده است تا رفتار تعرفه ای ترجیحی را به بعضی از کشورهای در حال توسعه و نه همه اعطا کنند.
موافقتنامه تریپس به کشورهای در حال توسعه در اعمال مقررات راجع به حق مالکیت فکری قدرت مانور و انعطاف پذیری بخشیده است. اما موافقتنامه های تجاری دوجانبه و معاهدات سرمایه گذاری دوجانبه که شرایط اضافه بر تریپس را به کشورهای در حال توسعه تحمیل می کنند، منجر به خنثی سازی بسیاری از مقررات ملایم تر و نرمتر مندرج در موافقتنامه تریپس، از طریق اعمال شرط ملت کامله الوداد شده اند. همان طور که ملاحظه شد، چنین موافقتنامه هایی نمی توانند منافعی را که به کشورهای در حال توسعه، مطابق موافقتنامه تریپس اضافه می شود بی اعتبار سازند.
اصل “استثنا به ملت کامله الوداد بر طبق موافقتنامه هایی که به موجب ماده ۲۴ گات منعقد میشوند” به موافقتنامه تریپس هم تسری می یابد. بی شک شرط ملت کامله الوداد سنگ بنای بسیاری از موافقتنامه های اقتصادی بین المللی است. اما بحث اصلی ما بر سر تفسیر موسع از اصل ملت کامله الوداد است که منتهی به وضعیت هایی می شود که هرگز مدنظر متعاهدین نبوده است. شرط ملت کامله الوداد چه در تریپس و چه در موافقتنامه های تجاری یا معاهدات سرمایه گذاری نمی تواند به نحوی اعمال شود که جای خواسته دولت­های عضو را بگیرد و فضای سیاست گذاری کشورهای در حال توسعه را از طریق ممنوع کردن سیاست­های داخلی مربوط به حق مالکیت فکری نظیر موضوع مجوز اجباری که منطبق با منافع و اولویت های ملّی شان است، محدود کند.
مقررات “اضافه بر تریپس” استثنایی بر قاعده ملت کامله الوداد هستند. همین طور شرط ملت کامله الوداد مندرج در موافقتنامه های سرمایه گذاری دوجانبه را نمی توان به نحوی تفسیر کرد که به یک کشور اجازه داده شود تا به دنبال انتخاب مقررات مطلوب و مناسب راجع به حق مالکیت فکری از میان دیگر موافقتنامه های سرمایه گذاری که کشور میزبان امضا کرده است، باشد.
بخش سوم
شرط ملت کامله‌الوداد در حقوق سرمایه‌گذاری بین‌المللی
فصل اول: رشد و گسترش شرط ملت کامله‌الوداد در معاهدات دوجانبه توسعه و حمایت از سرمایه‌گذاری‌ بین‌المللی (BITs)
مقدمه:
در دهه ۱۹۵۰ با انعقاد معاهدات سرمایه‌گذاری بین‌المللی به ویژه موافقتنامه‌های دوجانبه سرمایه‌گذاری رفتار ملت کامله‌الوداد عمومیت یافت. موافقتنامه‌های دوجانبه سرمایه‌گذاری و منطقه‌ای در دهه‌ های گذشته رو به فزونی گذاشتند و توافقات جدیدی نیز در شرف مذاکره هستند.
یکی از مقررات محوری موافقتنامه‌های سرمایه‌گذاری بین‌المللی مربوط به شرط ملت کامله‌الوداد است. این معیار قلب چندجانبه گرایی است.^[۸۳۱] شروط ملت کامله‌الوداد ابزاری مهم برای آزادسازی تجارت در حوزه سرمایه‌گذاری هستند.
امروزه رفتار ملت کامله‌الوداد رکن محوری سیاست تجاری کشورها را تشکیل می دهد.^[۸۳۲]
معیار ملت کامله‌الوداد به این معناست که کشور میزبان بایستی به سرمایه‌گذاران خارجی رفتاری را اعطا نماید که از حیث مطلوبیت کمتر از رفتار اعطا شده به سرمایه‌گذاران هر کشور خارجی دیگر در موارد مشابه نباشد.
شروط ملت کامله‌الوداد در موافقتنامه‌های سرمایه‌گذاری تضمین می‌کنند که رفتار فراهم آمده در یک معاهده از نظر مطلوبیت کمتر از رفتاری که طرفین در معاهدات دیگر داخل در حوزه‌های شرط فراهم آورده اند، نمی‌باشد.
به عبارت دیگر معیار ملت کامله‌الوداد به دنبال جلوگیری از تبعیض علیه سرمایه‌گذاران کشورهای خارجی بنا به دلایل تابعیتی است.^[۸۳۳]
علاوه بر این سرمایه‌گذاران تمامی اعضا یک موافقتنامه از شرط ملت کامله‌الوداد یک عضو برخوردار می‌شوند یعنی در شرایط مشابه حق برخورداری از رفتاری را می‌یابند که از نظر مطلوبیت کمتر از آن چه که نزدیکترین عضو یا با نفوذترین شرکای تجاری به مذاکره در آن خصوص پرداخته اند، نمی‌باشد و به این ترتیب جلوی انحرافات اقتصادی که ناشی از آزادی انتخاب بیش از اندازه کشورهاست گرفته می شود: آزادی رفتار در اجرای معاهدات، اَعمال قانونگذاری یا اداری کشور و نیز آزادی ناشی از رویه کشورها^[۸۳۴]
معیار ملت کامله‌الوداد هم در تجارت و هم در سرمایه‌گذاری به کار می رود اما از آن جا که معیار ملت کامله‌الوداد تنها نسبت به موازین و اقدامات در حوزه‌های خارجی قابل اعمال است، لذا برعکس تجارت، احتمال بیشتری وجود دارد که علیه سرمایه‌گذاران خارجی تبعیض روا داشته شود.^[۸۳۵]
گفتار اول. تعریف شرط ملت کامله‌الوداد در حوزه حقوق سرمایه‌گذاری بین‌المللی
رفتار ملت کامله‌الوداد در موافقتنامه‌های سرمایه‌گذاری به این معناست که رفتار اعطا شده به سرمایه‌گذار یک عضو یا سرمایه وی در کشور طرف دیگر کمتر از رفتاری که در رابطه با همان موضوع به سرمایه‌گذار ثالث یا سرمایه وی در آن کشور اعطا شده است، نباشد.^[۸۳۶] هرچند متن شرط، زمینه، موضوع و هدف معاهده مشمول شرط در زمان تفسیر شرط، گستره عملکرد آن را مشخص می­سازد اما به هر حال، شرط ملت کامله‌الوداد یک سند چندجانبه برتر (par excellence) از منافعی است که به سرمایه‌گذاران خارجی و سرمایه گذاری های آن ها اعطا می شود.
هر چند معیار ملت کامله‌الوداد یک معیار رفتاری است که به نظر گروهی با اصل برابری دولت ها^[۸۳۷] پیوند خورده است اما نظر غالب این است که تعهد به رفتار ملت کامله‌الوداد تنها زمانی به وجود می‌آید که در قالب یک معاهده‌ خلق شود.^[۸۳۸] در نبود چنین تعهد معاهده‌ای امکان تبعیض میان ملت‌های خارجی در امور اقتصادی وجود خواهد داشت.
برانداز شروط ملت کامله‌الوداد در موافقتنامه‌های سرمایه‌گذاری تصویر واحد و هماهنگی را نشان نمی دهد در واقع شروط ملت کامله‌الوداد جهان شمول در معاهدات سرمایه‌گذاری کاملاً مختلفنند. بعضی از شروط ملت کامله‌الوداد مضیقند و بعضی دیگر بسیار موسعند. علاوه بر این، زمینه‌های شروط نیز بسیار متنوع است همین طور موضوع و هدف معاهداتی که دربردارنده این شروطند.
اصولاً می‌توان میان انواع مختلف شروط ملت کامله‌الوداد تفاوت گذاشت:
تمایز میان شروط یک جانبه یا متقابل، شروط مشروط یا غیرمشروط، محدود یا غیرمحدود (محدود به سرزمین، زمان یا قلمرو موضوعی).^[۸۳۹]
معیار ملت کامله‌الوداد معمولاً همراه، با استثنائاتی در حوزه‌های تجارت، سرمایه‌گذاری، تبادلات ارزی، مالکیت فکری، مصونیت‌های دیپلماتیک و شناسایی احکام خارجی به کار می رود تا آن جا که به موضوعات سرمایه‌گذاری مربوط است شروط ملت کامله‌الوداد همان ساختار اصلی را داراست یعنی چنین شروطی معمولاً متقابلند به این معنا که همه طرف های متعاهد به آن ملتزمند، غیرمشروطند و نسبت به همه موضوعات سرمایه‌گذاری قابل اعمالند اما به این معنا نخواهد بود که چنین شروطی در غالب عبارات یکسان به کار روند.^[۸۴۰]
اغلب موافقتنامه‌ها به هنگام تعریف معیار ملت کامله‌الوداد اشاره به رفتاری دارند که «از حیث مطلوبیت کمتر نباشد.» برای مثال ماده ۲ موافقتنامه عمومی راجع به تجارت خدمات (GATS)، ماده ۱۰ بند ۷ معاهده منشور انرژی و ماده ۱۱۰۳موافقتنامه تجارت آزاد آمریکای شمالی (NAFTA) هرچند همین عبارت را به کار برده‌اند امّا رفتار را چنین توصیف می‌کنند:
که تنها در «اوضاع و احوال مشابه و یکسان» چنین رفتاری اعمال می شود.^[۸۴۱]
فرمول به کار رفته در الگوی معاهداتی سرمایه‌گذاری کانادا و ایالات متحده صراحتاً بیان می‌کند که این حق تنها در شرایط یکسان و مشابه اعمال می شود. برای مثال، موافقتنامه‌های تجارت آزاد شیلی با ایالات متحده^[۸۴۲] و سنگاپور با ایالات متحده^[۸۴۳] که در سال ۲۰۰۳ منعقد شده است. ماده (۳)۱۰ موافقتنامه تجارت آزاد میان شیلی و ایالات متحده در خصوص رفتار ملت کامله‌الوداد چنین مقرر می دارد:
«۱) هریک از اعضا متعاهد بایستی به سرمایه‌گذاران اعضا دیگر رفتاری را اعطا کند که از نظر مطلوبیت کمتر از رفتار اعطا شده «در شرایط مشابه» به سرمایه‌گذاران هر دولت غیر عضو دیگر نباشد.
۲) هر دولت عضو بایستی به سرمایه گذاری های مشمول این موافقتنامه رفتاری را اعطا کند که از نظر مطلوبیت کمتر از رفتار اعطا شده «در شرایط مشابه» به سرمایه گذاری های سرمایه‌گذاران دولت های غیر عضو… نباشد.^[۸۴۴]»
همچنین موافقتنامه تجارت آزاد میان کانادا و شیلی نیز از این تعبیر استفاده کرده است.
ماده (ز-۳) مقرر می دارد: «هر دولت عضو بایستی به سرمایه‌گذاران عضو دیگر رفتاری را اعطا کند که از نظر مطلوبیت کمتر از رفتار اعطا شده «درشرایط مشابه» به سرمایه‌گذاران هر دولت غیر عضوی که به نوعی مرتبط با تأسیس، تحصیل، گسترش، مدیریت‌، اقدام، فعالیت و یا هر نوع انتقال سرمایه در سرزمینش می شود، نباشد.^[۸۴۵]»
بالعکس در دیگر الگوهای معاهداتی راجع به سرمایه‌گذاری به ویژه الگوی اروپایی هیچ اشاره‌ای به زمینه مشابه رفتار و شرایط مشابه نشده است.^[۸۴۶]
متن این موافقتنامه‌ها یکسان است و منظور از «شرایط مشابه» که تحت آن شرایط رفتار اعطا می شود ارائه یک مبنای مقایسه‌ای است. رویه قضایی مربوط به شروط ملت کامله‌الوداد در رابطه با مبانی مختلف مقایسه ای، بر طبقه بندی انواع صنایعی که تحت تأثیر رفتار ملت کامله‌الوداد واقع می‌شوند و یا بر طبقه بندی انواع معاهداتی که رفتار ملت کامله‌الوداد را مقرر می­دارند قرار گرفته است و لذا ارتباط میان این مبانی با موافقتنامه‌های فوق الذکر بسیار کم و محدود است.^[۸۴۷]
گفتار دوم. قلمرو شرط ملت کامله‌الوداد در حوزه حقوق سرمایه‌گذاری بین‌المللی
قلمرو معیار ملت کامله‌الوداد بسیار وسیع است این معیار به طور بالقوه نسبت به انواع فعالیت‌های سرمایه‌گذاری از مقولات مختلف نظیر موضوعات اجتماعی و کارگری، مالیات و حفظ محیط زیست قابل اعمال است.
این فعالیت‌ها می‌تواند شامل استقرار، حفظ، عملکرد، بهره ­برداری، فروش یا تصفیه و انحلال سرمایه‌گذاری باشد.
در رابطه با اعمال شرط ملت کامله‌الوداد به مرحله پذیرش و استقرار سرمایه‌گذاری، تعهدات بین‌المللی ملت کامله‌الوداد کمتر مداخله دارند. هر چند جنبش خاصی در جهت گسترش قاعده به این مرحله ایجاد شده است. چنین گستره و پوشش جامعی باعث می شود تا سرمایه‌گذاران بهتر تضمین شوند، علی رغم تغییر در فعالیت‌های مرتبط با سرمایه‌گذاری در طول حیات سرمایه‌گذاری و یا گسترش فعالیت‌های مرتبط با آن.
فرمول به کار گرفته شده در موافقتنامه‌های دوجانبه سرمایه‌گذاری کانادا و ایالات متحده، فعالیت‌های مختلف تحت شمول شرط را فهرست کرده است. علاوه بر این معیار ملت کامله‌الوداد می‌تواند در رابطه با هر قانون مرتبط با سرمایه‌گذاری نیز مورد استناد قرار گیرد.
برای مثال ماده ۱۱۰۳ نفتا و موافقتنامه‌های دوجانبه سرمایه‌گذاری منعقده میان آلمان، سوئیس و انگلستان. بالعکس معاهده منشور انرژی و موافقتنامه‌های دوجانبه سرمایه‌گذاری ایالات متحده معیار ملت کامله‌الوداد را تنها به سرمایه گذاری ها اعطا کرده است.^[۸۴۸]
روش دیگری که در الگوی معاهداتی فرانسه به کار رفته، این است که معیار ملت کامله‌الوداد به سرمایه‌گذاران اعطا شده است..^[۸۴۹] هیچ دلیلی وجود ندارد که بگوییم هدف از عبارت پردازی‌های مختلف این بوده است که طرفین موافقتنامه‌ها می‌خواسته‌اند که شروط ملت کامله‌الوداد را در قلمروهای متفاوتی اعمال کنند. هرچند عبارت پردازی‌های خاصی به کار رفته است اما هیچ تغییری در رکن معیار ملت کامله‌الوداد ایجاد نشده است، یعنی ویژگی غیر تبعیضی آن در میان سرمایه‌گذاران خارجی که در یک کشور میزبان سرمایه‌گذاری می‌کنند. همچنین راجع به فعالیت‌های سرمایه‌گذاری تحت پوشش معیار ملت کامله‌الوداد اختلافاتی وجود دارد. به طور کلی پوشش فعالیت‌های تحت شمول رفتار بسیار گسترده است.^[۸۵۰] نفتا واژه‌های استقرار، تحصیل، توسعه، مدیریت، رفتار، فعالیت، فروش یا دیگر طرق انتقال سرمایه را بکار برده است. معاهده منشور انرژی تمامی فعالیت‌های مرتبط با سرمایه‌گذاری من جمله مدیریت، استقرار، کاربرد، بهره برداری، یا انتقال اموال را نام برده است. الگوی معاهداتی فرانسوی به «فعالیتهای مرتبط با سرمایه‌گذاری» اشاره کرده است.^[۸۵۱]
گاتس، معیار ملت کامله‌الوداد را در رابطه با هر اقدامی که تحت پوشش این موافقتنامه در می‌آید قابل اعمال دانسته است. صرف نظر از نحوه عبارت پردازی هدف از چنین عباراتی این است که تمامی فعالیتهای سرمایه‌گذاری تا حد ممکن تحت پوشش قرار گیرد. اما تمامی رفتارهایی که از طرف کشور میزبان به سرمایه‌گذاران خارجی اعطا می شود داخل در قلمرو ملت کامله‌الوداد قرار نمی‌گیرد. برای این که رفتاری تحت پوشش ملت کامله‌الوداد درآید بایستی آن رفتار، رفتار عامی باشد که معمولاً به سرمایه‌گذاران کشورهای خارجی اعطا می شود. بنابراین اگر کشور میزبان مزایا و یا مشوق‌های خاصی را به یک سرمایه‌گذار، انفراداً، مطابق با قرارداد سرمایه‌گذاری میان خود با سرمایه‌گذار اعطا کند (که به معاملات on – off معروفند)، هیچ تعهدی بر طبق شرط ملت کامله‌الوداد وجود نخواهد داشت که آن رفتار را متساویاً به سرمایه‌گذاران خارجی دیگر هم اعطا نماید، زیرا کشور میزبان نمی‌تواند مجبور به انعقاد قرارداد سرمایه‌گذاری شود.^[۸۵۲] آزادی قراردادها بر معیار ملت کامله‌الوداد رجحان دارد. در صورتی که این رفتار انفرادی تبدیل به رویه عمومی کشور میزبان شود (برای مثال اگر مشوقی مطابق برنامه کمک‌های عمومی اعطا شود آیا معیار ملت کامله‌الوداد قابل اعمال خواهد بود؟) تصمیم گیری راجع به این که در چه زمانی رفتار عمومی حاصل از تکرار رویه‌های انفرادی ایجاد می شود بسیار مشکل است. از نظر معیار ملت کامله‌الوداد تمامی سرمایه‌گذاران خارجی بایستی متساویاً مورد رفتار قرار گیرند، زیرا از دیدگاه عملی، مزیت یا مشوق خاص تنها می‌تواند به طور انفرادی به یک سرمایه‌گذار اعطا شود. علاوه بر این معیار ملت کامله‌الوداد به این معناست که سرمایه‌گذاران خارجی صرف نظر از انسجام فعالیت در کشور میزبان متساویاً مورد رفتار قرار گیرند.^[۸۵۳]
رفتار متفاوت در مقابل سرمایه‌گذاران کشورهای خارجی زمانی قابل توجیه است که در وضعیت‌های واقعاً متفاوتی قرار گرفته باشد. الگوی معاهداتی ایالات متحده و نفتا شامل مقرره صریحی در این رابطه است که مطابق با آن معیار ملت کامله‌الوداد تنها نسبت به سرمایه‌گذاران و سرمایه‌هایی قابل اعمال است که یا در وضعیت مشابهی قرار دارند (الگوی معاهداتی ایالات متحده). و یا در شرایط و اوضاع و احوال مشابه قرار گرفته‌اند ماده ۱۱۰۳ نفتا. بنابراین معیار ملت کامله‌الوداد لزوماً کشور میزبان را از اعطاء رفتارهای متفاوت در بخش‌های مختلف فعالیت‌های اقتصادی یا از تفاوت گذاشتن میان سرمایه گذاری هایی با ابعاد مختلف نهی نمی‌کند.^[۸۵۴] بدین ترتیب، معیار ملت کامله‌الوداد فی نفسه نقض نخواهد شد، چنان چه کشور میزبان کمک‌های خود را تنها به سرمایه‌هایی اعطا کند که واجد تکنولوژی برتر صنعتی هستند و سرمایه‌گذاری خارجی در دیگر حوزه‌ها را از شمول این کمک‌ها استثنا کند. در این صورت مطابق شرط ملت کامله‌الوداد سرمایه‌گذار بزرگ خارجی حق ندارد مدعی دریافت کمک‌های دولتی شود که مطابق «برنامه کمک به سرمایه گذاری های کوچک یا متوسط» طرح ریزی شده است، هرچند چنین رفتار متفاوتی می‌تواند منجر به تبعیض دو فاکتو شود. البته در صورتی که هدف از تفاوت قائل شدن، استثنا کردن سرمایه‌گذاران یک تابعیت خاص از منافع برنامه باشد.^[۸۵۵]
گفتار سوم. رفتار ملت کامله‌الوداد و برابری فرصت‌های رقابتی:
سرمایه‌گذاران خارجی به دنبال تضمین کافی بر این هستند که تبعیضی وجود نداشته باشد تا آن ها را در یک رقابت مخرب قرار دهد. این تبعیض شامل وضعیت هایی است که در آن کشورهای خارجی رقیب از رفتار مطلوب تر برخوردار می‌شوند. بنابراین معیار ملت کامله‌الوداد کمک می‌کند تا برابری فرصت‌های رقابتی میان سرمایه‌گذاران کشورهای مختلف خارجی برقرار شود. معیار ملت کامله‌الوداد مانع از تحریف رقابت میان سرمایه‌گذاران برمبنای ملاحظات تابعیتی می شود. از آن جا که سرمایه‌گذاران خارجی کشورهای مختلف نقش مهمی را در کشور میزبان بازی می‌کنند لذا معیار ملت کامله‌الوداد هم با اهمیت‌تر می شود. هرچند شرط عدم تبعیض می‌تواند در نظام حقوق داخلی کشور میزبان وجود داشته باشد (برای مثال به عنوان یک اصل قانون اساسی) اما کافی نخواهد بود که به سرمایه‌گذاران خارجی همان درجه از اطمینان و آرامش را ببخشد که یک تعهد حقوق بین‌الملل اعطا می‌کند.
مثلاً مقرره ملت کامله‌الوداد‌ی که بر طبق یک عمل حقوقی یک جانبه وارد قانون داخلی شده است.^[۸۵۶]
تنها از طریق یک تعهد بین‌المللی است که سرمایه‌گذاران می‌توانند مطمئن شوند که کشور میزبان نمی‌تواند به آسانی سعی در تغییر شکل تبعیض میان سرمایه‌گذاران‌گذارد.

روش کیو هم شیوه گردآوری (مرتب‌سازی کیو) و هم شیوه تحلیل داده‌ها (تحلیل عاملی کیو) را داراست. تفاوت اصلی آن با سایر روش‌های تحقیق در علوم اجتماعی در این است که به جای متغیرها، افراد را تحلیل می‌کند و بنابراین به نوعی سنخ‌شناسی دست می‌یابد. (خوشگویان فرد،۱۴:۱۳۸۶)

۱٫۱٫۳ انواع روش کیو
روش کیو را می‌توان به دو نوع “با ساختار” و “بی‌ساختار” تقسیم کرد. “کرلینجر” در این باره می‌گوید: “دسته‌بندی کیویی بی‌ساختار مجموعه‌ای از ماده‌هایی است که بدون توجه خاص به متغیرها یا گروه‌های زیربنایی ماده‌ها گردآوری شده است. به طوری نظری، در یک دسته‌بندی کیویی بی‌ساختار هر نمونه‌ای از ماده‌های همگون را می‌توان به کار برند. مفهوم آن ساده است. تعداد زیادی از بیان‌ها را از منابع مختلف بیانی انتخاب کرده و در دسته‌بندی کیویی قرار می دهند … به طور نظری، یک جامعه نامحدود از ماده‌ها وجود دارند، و انتظار می‌رود مجموعه ماده‌هایی که توسط پژوهش‌گر در دسته‌بندی کیویی به کار بسته می‌شود، معرفی از این جامعه ماده‌ها باشد.
سپس از افراد خواسته می‌شود برای توصیف خود آن‌طور که فکر می‌کنند هستند، آن‌گونه که دیگران آنان را می‌بیندد، و غیره، کارت‌ها را دسته‌بندی کنند. کارت‌ها به صورت یک توزیع کیو دسته‌بندی می‌شوند، همبستگی متقابل دسته‌ ها محاسبه می‌شود، و تحلیل اصلی بر همبستگی‌های بین اشخاص یا تحلیل عامل یا خوشه متمرکز می‌گردد. ( بدیعی،۱۳۷۰ به نقل از کرلینجر، ۳۰۶ : ۱۳۷۶)
کرلینجر در ادامه در خصوص دسته‌بندی کیویی با ساختار می‌گوید: “در یک دسته‌بندی کیویی با ساختار، متغیرهای یک “نظریه” یا متغیرهای فرضیه یا مجموعه فرضیه‌ها، بر اساس اصول طرح آزمایشی و تحلیل واریانس در یک مجموعه تشکیل می‌شوند.
ساختار دادن به دسته‌بندی کیو در واقع به معنای وارد کردن یک “نظریه” در آن است. به جای ساختن ابزارهایی برای اندازه‌گیری خصایص افراد، آن‌ها را به گونه‌ای می‌سازیم که"نظریه‌ها” را متجلی کنند. (بدیعی، ۱۳۷۰ : ۲۳۴-۲۰۵)
این تحقیق از نوع Q “با‌ساختار” است، یعنی گویه‌ها برمبنای نظریه‌های دین و رسانه ساخته شده‌اند.
۲٫۳ تکنیک تحقیق
فن یا تکنیک، وسیله یا ابزاری است که محقق در طول طی کردن روش و در مقاطع خاصی برحسب مورد نیاز برای سهولت رسیدن به مقصد، آن را مورد استفاده قرار می‌دهد و بعد رها می‌کند. تکنیک همیشه مورد استفاده روش است و باید محقق را در راه رسیدن به حقیقت علمی یاری رساند. (نقیب السادات ، ۱۳۸۴:۳۴)
در تحقیق حاضر از تکنیک پرسش‌نامه جهت جمع آوری اطلاعات استفاده شده است. در این تکنیک با توجه به جامعه آماری پرسش‌نامه به پاسخگویان داده می‌شود تا به سؤالات مطرح شده پاسخ دهند و با توصیف و تبیین داده‌های جمع‌ آوری شده از پرسش‌نامه حاصل کار ارائه می‌شود. (ترزال، ۲۰۰ : ۱۳۷۷)
۳٫۳ نحوه گردآوری داده‌ها
در این تحقیق گویه‌ها از دل ادبیات تحقیق، نتایج تحقیقات پیشین و هم‌چنین نظریه رسانه‌‌‌‌‌ و دین گردآوری شد. در این تحقیق گویه‌ها در چهار حوزه چگونگی حضور دین در رسانه، محتوا، اجرا، و ارائه برنامه‌های دینی تلویزیون طراحی شد و از طریق پرسش‌نامه‌هایی که در میان ۱۵ استاد ارتباطات و ۱۵ کارشناسان مسائل دینی توزیع شد و مورد سنجش قرار گرفت. پاسخ‌ها با کمک برنامه رایانه‌ای کوانل و با بهره گرفتن از آزمون نمره استاندارد z و بار عاملی، تحلیل شد.
۴٫۳ جامعه آماری، انتخاب نمونه تحقیق
برخلاف تحقیق پیمایشی که پاسخ‌گویان به گونه‌ای انتخاب می شدند که معرّف جمعیت آماری مورد نظر باشند. در روش کیو پاسخگویان به گونه‌ای انتخاب می‌شوند که دارای ویژگی مشترک باشند ولی گویه‌های تحقیق از بین جمعیت آماری مورد نظر به ترتیبی انتخاب می‌شوند که معرف آن حوزه مورد نظر باشد. پس از جمع‌ آوری گویه‌ها قضاوت ۲ یا ۳ نفر در خصوص متناسب بودن گویه‌ها ضروری است. (بدیعی، ۱۶۲ : ۱۳۸۱)
جامعه آماری این پژوهش را کلیه اساتید رشته ارتباطات دانشگاه‌های تهران، علامه طباطبایی، امام صادق علیه السلام، صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران و همچنن کلیه کارشناسان مذهبی صدا و سیما تشکیل می دهند. نمونه گیری در این تحقیق به روش هدفمند انجام شده است. حجم نمونه در این پژوهش ۱۵ نفر از استاد ارتباطات و ۱۵ نفر از کارشناسان مسائل دینی می­باشند.
۵٫۳ تکنیک‌های آماری مورد استفاده برای توصیف و تحلیل داده‌ها
یکی از نقاط قوت روش کیو امکانات تحلیلی آن است. برای تجزیه و تحلیل داده‌ها نرم‌افزار آماری کوانل، ضریب همبستگی پیرسون و تحلیل عاملی را محاسبه می‌کند. کرلینجر در کتاب مبانی پژوهش در علوم رفتاری می‌گوید که تحلیل عاملی را به سبب نیرومندی‌، ظرافت و نزدیکی آن به هسته اصلی علمی می‌توان ملکه روش‌های تحلیل نامید. محاسبه بار عاملی و وزن، کمک می‌کند تا افرادی را که مشابه یکدیگر به گویه‌ها پاسخ داده‌اند‌، مشخص کرد. این کار در بسیاری از موارد به پژوهش‌گر این امکان را می‌دهد که افراد هم‌فکر را دسته‌بندی و مشخص کند. (بدیعی، ۱۳۸۱: (۱۶۳
۶٫۳ آرایه نمرات استاندارد
برنامه رایانه ای کوانل ، پس از محاسبه ضرایب همبستگی پیرسون، بار عاملی و وزن، آرایه گویه‌ای تحقیق با محاسبه نمرات Z یک بار به ترتیب شماره گویه‌ها و بار دیگر به ترتیب از بیشترین نمره Z تا کمترین نمره Z را نشان می‌دهد. (بدیعی، ۱۷۰ : ۱۳۸۱ )
در دسته‌بندی کیو با ساختار یک‌سویه می‌توان با بهره گرفتن از آزمون یک‌سویه واریانس و آزمون شفه میانگین نمرات هر گویه را با یکدیگر مقایسه و تفاوت بین میانگین هر گروه را آزمون کرد.
در دسته‌بندی کیو با ساختار چند سویه نیز می‌توان با بهره گرفتن از آزمون فاکتوریال واریانس و آزمون شفه میانگین نمرات هر گویه با یکدیگر مقایسه کرد و تفاوت میانگین گروه‌ها را سنجید.
نکته: اگر در تحقیق بخواهیم دو یا چند گونه از بین پاسخگویان انتخاب کنیم، برنامه کوانل ضریب همبستگی هر گونه، تفاوت نمرات استاندارد دو گونه (Z) و عبارات مورد توافق دو گونه را ارائه می‌دهد.
عبارات مورد توافق گویه‌هایی هستند که اختلاف تفاوت نمرات Z دو گونه پاسخ‌گو بین مثبت و منفی ۱ نمره استاندارد باشد. گویه‌های مورد اختلاف نیز، گویه‌هایی هستند که اختلاف نمرات استاندارد بین آن‌ها بیشتر از مثبت ۱ و یا کمتر از منفی ۱ باشد. (بدیعی، ۱۸۰ : ۱۳۸۱)
۷٫۳ سنجش ضریب قابلیت اعتماد یا پایایی تحقیق
یکی از مسائلی که محققان با آن روبه رو هستند، چگونگی اعتماد به کیفیت داده‌ها است. کیفیت داده‌ها تا حد قابل ملاحظه‌ای نشان‌دهنده قابل اعتماد بودن روش اندازه‌گیری مورد استفاده است. “گزاره اصلی قابلیت اعتماد (پایایی) بسیار ساده است: ابزارهای اندازه‌گیری به کار برده شده باید تا حد زیادی نسبت به زمان‌، مکان و شرایط ثابت باشند.” (رایف و همکاران، ۱۱۹ : ۱۳۸۱)
روش‌های محاسبه پایایی در روش کیو، چیزی متفاوت از محاسبه پایایی در روش پیمایشی نیست. مهمترین و رایج‌ترین روش‌های محاسبه پایایی، روش‌های آزمون–آزمون مجدد و روش سوال‌های کنترلی است. در روش آزمون–آزمون مجدد، از تعدادی از پاسخ‌گویان (حدود ۲۰ درصد) با فاصله حدود یک ماه خواسته می‌شود که مجدداً اقدام به پرکردن پرسش‌نامه کنند. در روش دوم که در این پژوهش نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد، در هر یک از محورهای مورد سنجش سؤال‌هایی طراحی شد که به ظاهر متفاوت ولی دارای مفاهیم و معانی یکسانی بودند و انتظار می‌رفت که پاسخ‌گویان، امتیازهای مشابهی به آن‌ها بدهند. بدین صورت که اگر مثلاً فرد شماره ۲ که به تصادف از میان پاسخ‌گویان، انتخاب شده بود، گویه شماره ۲ را به همین ترتیب علامت زده باشد که گویه شماره ۲۸٫ به این گویه‌ها، گویه‌های کنترل گفته می‌شود. برخی از گویه‌های کنترل در این پژوهش عبارت بودند از : گویه‌های (۲و۲۸) ، (۴۲و۲۷)، (۹و۴۴)
بررسی پاسخ‌های ۸ نفر از پاسخگویان که به تصادف از میان کل جامعه آماری (۳۰نفر) انتخاب شده بودند، نشان داد که پاسخ‌گویان ، به دقت به پرسش‌ها پاسخ داده‌اند.
۸٫۳ سنجش اعتبار یا روایی تحقیق
اعتبار یک تحقیق در معنای کلی آن ، پاسخ به این سؤال است که آیا شاخص‌ها و معیارهایی که برای سنجش پدیده مورد نظر تهیه شده‌اند، از دقت و جامعیت لازم برخوردارند یا نه؟ اعتبار به دو نوع درونی و بیرونی تقسیم می‌شود که اعتبار درونی، خود دارای چهار زیر مقوله اعتبار صوری، همراه، سازه و … پیش‌بینی کننده است. (رایف و همکاران، ۱۵۸ : ۱۳۸۵)
اعتبار بیرونی، عموماً به چگونگی جمع‌ آوری داده‌ها و قابلیت تعمیم آن‌ها اشاره دارد. برای شناسایی و سنجش اعتبار ابزارها و بالطبع نتایج پژوهش حاضر، از اعتبار صوری استفاده شد؛ به این صورت که پرسش‌نامه اولیه تحقیق به تأیید دو تن از استادان روش تحقیق و دو تن از استادان ارتباطات رسید و پرسش‌نامه نهایی پس از اعمال نظرات آنان تدوین و توزیع شد. با توجه به این نکته که گویه‌های تحقیق از دل نظریه‌ها استخراج شده‌اند پژوهش دارای اعتبار سازه نیز هست. نتایج یک تحقیق زمانی دارای اعتبار همراه است که سنجه‌های آن تحقیق با تحقیق مشابه مشترک باشد. تعدادی از سنجه‌های این تحقیق با تحقیق مرکز مطالعات و تحقیقات رسانه‌ها مشترک است. لذا این تحقیق اعتبار همراه دارد.
اعتبار بیرونی و اجتماعی به ارزیابی اهمیت اجتماعی محتوای مورد بررسی بستگی دارد به این ترتیب که متن مورد تحلیل برای اجتماع اهمیت داشته باشد و طبقه‌بندی مقولات نزد دانشگاهیان معنی‌دار باشد. (رایف و دیگران ، ۱۵۸:۱۳۸۵)
موضوع انتخاب شده بی‌شک در سطح جامعه دارای اهمیت و محل بحث و گفت و گو در میان تمامی اقشار است. از این رو تحقیق حاضر دارای اهمیت اجتماعی قابل توجهی است.
از حیث اعتبار بیرونی و قابلیت تعمیم نیز می توان گفت که تحقیقاتی که با روش کیو انجام می‌گیرند، ادعایی مبنی بر تعمیم نتایج را ندارند.
۹٫۳ گویه‌های تحقیق
در این تحقیق، گویه‌ها به تفکیک چهار حوزه‌ چگونگی حضور دین در رسانه، محتوا، اجرا، و ارائه طراحی ‌شده‌اند.
۱٫۹٫۳ حوزه چگونگی حضور دین در رسانه
۱- از جمله چالش‌های مهم تلویزیون در پخش برنامه‌های دینی تعارض ذاتی دین با سرگرمی و سقوط مفاهیم معنوی دین در اثر روی آوردن به قالب‌های سرگرم کننده می‌باشد.
۲- تلویزیون دینی می‌تواند جانشین ارتباطات سنّتی (منبر، وعظ، خطابه ) شود؛ به‌طوری‌که نیازی به برگزاری مراسم مذهبی و ارتباطات چهره‌به‌چهره نباشد.
۳- از آنجایی که مواجهه‌ انسانی و چهره به چهره شرط لازم در تبلیغات دینی است ، تلویزیون باید از ورود به عرصه‌ تبلیغات دینی خودداری کند.
۴- تلویزیون با تقلیل‌گرایی، کوچک ساختن مفاهیم مقدس، تقدس‌زدایی و …. نمی‌تواند ابزار مناسبی برای ترویج دین باشد.
۵- تلویزیون ایران بعد از انقلاب به دلیل سیاسی شدن، با پخش محتوای دینی بیش از اینکه بر دین‌پذیری مردم موثر باشد، بر دین‌گریزی آن‌ها اثر دارد.
۶- در ایران به دلیل اعتماد مردم به تلویزیون، تبلیغات دینی بر مردم تأثیر مثبتی دارد.
۷- دیندار کردن مردم از طریق تلویزیون در صورتی امکان‌پذیر است که حداقلی از امکانات و تعاملات و همکاری‌ها توسط خانواده و سایر نهادهای اجتماعی ( خانه، مدرسه، دانشگاه، محل کار) فراهم شده باشد.
۸- استفاده از تلویزیون برای گسترش مفاهیم دینی، رواج نوعی عوام‌گرایی دینی است که عملاً در مقابل اسلام نخبگان واقع می‌شود.
۹- استفاده از تلویزیون را فقط می‌توان محدود به پراکنش و انتشار مباحث دینی دانست نه تعمیق آن مباحث.
۱۰- تلویزیون در ذات خود واجد هویت فرهنگی مستقلی نیست و ماهیتی کاملاً ابزاری دارد و این ابزار می‌تواند در اختیار مفاهیم و مضامین دینی قرار گیرد.
۱۱- تلویزیون در ذات خود میل به سکولاریسم دارد ، بنابراین در ارائه برنامه های دینی دچار تکلف و سردرگمی می‌شود.
۱۲- تلویزیون عامل مهمی در “ایجاد” نگرش دینی در مخاطبان است.
۱۳- تلویزیون عامل مهمی در"تغییر” نگرش دینی در مخاطبان است.
۱۴- تلویزیون عامل مهمی در “تقویت” نگرش دینی موجود مخاطبان است.
۱۵- رشد فزاینده‌ دانش مذهبی و اطلاعات دینی توده‌ها از طریق رسانه‌ها باعث تنزّل جایگاه و کاهش موقعیت فکری و اجتماعی متخصّصان مذهبی می‌شود.
۱۶- ورود تلویزیون در عرصه تبلیغات دینی باعث به هم‌ریختگی نقش‌ها و وظایف میان رسانه‌ها و نهادهای مذهبی می‌شود.

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

نتیجه جالب دیگر در این زمینه این است که پژوهشگران دریافتند که موسیقی می‌تواند بر رفتار فرد اثر گذارد حتی اگر وی از آن آگاهی نداشته باشد یا به آن توجهی نکند (میلیمان، ۱۹۸۲،۱۹۸۶؛ گالاس، چارلز، شیو، ۱۹۹۴).
در رابطه متغیرهای عمومی داخلی سه تحقیق در رابطه با تأثیر رایحه نا مطبوع بر خرید و رفتار مصرف کننده انجام گرفته است. نتایج این تحقیقات نشان می‌دهد که انواع مختلفی از رایحه‌های نا مطبوع تأثیر معناداری بر رفتار دارند و می‌توانند بر میزان فروش، تنوع رفتارهای جستجو و زمان صرف شده درون مغازه اثر گذارد (هیرش، ۱۹۹۵).
یکی از مطالعات انجام شده در این زمینه نشان می‌دهد که یک محیط معطر می‌تواند موجب افزایش دفعات بازدید مصرف کنندگان از مغازه، افزایش تمایل آن‌ها به خرید، و احساس نکردن گذشت زمان در مدت حضور در مغازه شود (میشل، کاهن و کناسکو، ۱۹۹۵).
مطالعه ی دیگری نشان می‌دهد که یک محیط معطر به عطر گل‌ها توانسته است میزان فروش کفش‌های نایک^[۶۲] را افزایش دهد (اسپانگنبرگ و دیگران، ۱۹۹۶).
سه پژوهش آزمایشگاهی به بررسی تأثیر رنگ بر مشتریان خرده فروشی پرداخته اند. این تحقیقات آشکار کردند که رنگ می‌تواند محرک خرید، تعدد خرید، زمان صرف شده درون مغازه، احساسات خوشایند، برانگیختگی، تصویر ذهنی مثبت از مغازه و اجناس، و جذب مشتری به سمت خرده فروشی گردد (بلیزی و‌هایت، ۱۹۹۲؛ کرولی، ۱۹۹۳؛ بلیزی، کرولی و‌هاستی، ۱۹۸۳).
البته مفاهیم و معانی رنگ‌ها در فرهنگ‌های مختلف با یکدیگر متفاوتند و به همین دلیل، رنگ و سایر جنبه‌های فیزیکی باید متناسب با فرهنگ یک جامعه طراحی شوند. ولی در بیشتر فرهنگ‌ها رنگ‌های ملایم نظیر رنگ آبی به عنوان رنگ آرامش بخش و مثبت برای مغازه برداشت می‌شود و احساس مثبتی را هم در فروشنده و هم در مشتری ایجاد می‌کند. همچنین تأثیر نور پردازی توسط محققینی همچون آرنی و کیم^[۶۳] (۱۹۹۴)، بیکر، گریوال و پاراسورامان^[۶۴] (۱۹۹۴) مورد بررسی قرار گرفت و نتایج تحقیقات آن‌ها نشان دهنده این است که نور پردازی می‌تواند هم بر تصویر ذهنی از مغازه و هم بر تصویر ذهنی از اجناس تأثیر گذارد.

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

۲-۱۱- پژوهش‌ها در زمینه متغیرهای محل خرید و دکوراسیون
در این مطالعات به تأثیر میزان فضای اختصاص داده به اجناس، تأثیر موقعیت (جایگاه) قفسه‌ها و یا اثر بخشی نحوه ارائه به میزان فضای اختصاص داده به اجناس پرداخته اند.
براساس مطالعه مک کنیون و کلی و ربیسون^[۶۵] (۱۹۸۱) علائم یا نشانه‌هایی که معرفی کننده اجناس و مزایای آن‌ها هستند تأثیر بیشتری بر میزان فروش آن اقلام دارند نسبت به حالتی که تنها قیمت اجناس را ارائه می‌کنند. همچنین میزان اطلاعات ارائه شده در علائم و نشانه‌ها بر میزان فروش مؤثر است. در پژوهش پتون^[۶۶] (۱۹۸۱) این نکته به دست آمد که در شرایط برابری کیفیت دو محصول، کالایی توسط مصرف کننده انتخاب می‌شود که توسط شرکت یا خرده فروش اطلاعات بیشتری ارائه دهد. ولی در زمان عدم برابری کیفیت میزان اطلاعات نقش زیادی در انتخاب مصرف کننده ندارد.
۲-۱۲- پژوهش‌ها در زمینه تأثیر عوامل خرده فروش بر تجربه مشتری
۲-۱۲-۱- مطالعه یو، پارک و مکنیس (۱۹۹۸)
براساس مطالعه یو، پارک و مکنیس^[۶۷] (۱۹۹۸) در رابطه با تأثیر ویژگی‌های مغازه بر احساسات درون مغازه و در نهایت بر نگرش افراد نسبت به آن مغازه خاص این نتیجه حاصل شد که ویژگی‌های مغازه تأثیر قطعی بر احساسات مثبت و منفی درون مغازه مصرف کننده دارند و این تجربیات احساسی میانجی یا واسطه‌هایی برای ارتباط ویژگی‌های مغازه هستند. در این پژوهش از طیف هیجان دیگری که در بر گیرنده یازده هیجان مثبت و منفی است استفاده شد. یافته‌های این پژوهش براساس مدل زیر قابل بررسی است (شکل ۲-۳).
شکل ۲-۳- مطالعه یو، پارک و مکنیس^[۶۸] (۱۹۹۸) : تأثیر ویژگی‌های مغازه بر احساسات درون فروشگاهی و نگرش
۲-۱۲-۲- مطالعه مشلیت و اروگلو^[۶۹]
مشلیت و اروگلو (۲۰۰۰) طی پژوهشی به مقایسه سه مقیاس هیجانی محرابیان و راسل، ایزارد و پلاچیک در مغازه‌های مختلف شامل کتاب فروشی، مرکز خرید، خواربارفروشی،‌هایپرمارکت، داروخانه، سخت افزار فروشی، کالاهای ورزشی، کفش فروشی و تعدادی مغازه دیگر پرداختند. آن‌ها در مطالعه خود به این نتایج دست یافتند:
محیط خرده فروشی منجر به ایجاد پاسخ‌های هیجانی می‌شود.
پاسخ‌های هیجانی در محیط‌های مختلف خرده فروشی (مغازه‌های مختلف) متفاوتند.
مقیاس محرابیان و راسل بسیار کلی است و تمام هیجان‌ها را پوشش نمی دهد و نتایج با ابهام مواجه اند.
دو مقیاس ایزادر و پلاچیک برای سنجش هیجان‌ها در مغازه‌ها مناسب ترند.
مقیاس ایزارد در بر گیرنده تعداد زیادی از هیجان‌های منفی است و مناسب برای مطالعاتی که بیشتر تمایل به درک جنبه‌های ناخشنودی نسبت به خوشنودی از خرید دارند، می‌باشد.
مقیاس پلاچیک به دلیل در بر گرفتن هیجان‌های مثبت و منفی که به تعداد برابر است بیشتر در تحقیقاتی به کار می‌رود که در آن فروشنده و خریدار در تعامل با هم بوده و ارتباطات انسانی در آن به چشم می‌خوردو در نهایت این که الیور^[۷۰] در مطالعات خود دریافت که هیجان‌ها بر رضایت مشتری هم مستقیم و هم غیر مستقیم تأثیر گذار است.
فصل سوم: روش تحقیق
فصل سوم
روش تحقیق
۳-۱- مقدمه
هدف از انجام این تحقیق بررسی رابطه عوامل تجاری سازی کالا بر روی میزان فروش گروه صنعتی ترمه می‌باشد. از این رو برای بررسی این رابطه در صنعت ترمه اقدامات زیر صورت گرفته است:
۱- مطالعه ادبیات تحقیق
۲- شناسایی متغیرها جهت طراحی مدل
۳- مصاحبه
۴- توزیع پرسشنامه در جامعه آماری
۵- تجزیه و تحلیل پرسشنامه از طریق روش همبستگی
۳-۲- روش تحقیق
بر اساس شکل (۳-۱) پژوهش حاضر بر اساس هدف کاربردی و بر اساس ماهیت و روش توصیفی- همبستگی است، زیرا که به بررسی و بیان زمان حال پرداخته و آنچه را که هست توصیف می نماید . تحقیق توصیفی شامل مجموعه روشهایی است که هدف آنها توصیف کردن شرایط یا پدیده‌های مورد بررسی است . اجرای تحقیق توصیفی می تواند صرفاً برای شناخت بیشتر شرایط موجود یا یاری دادن به فرایند تصمیم گیری باشد .
شکل ۳-۱- روش تحقیق
بنابراین روش تحقیق این پژوهش از نظر هدف کاربردی و از نظر شیوه گرد آوری اطلاعات تحقیق توصیفی از نوع همبستگی است.
۳-۲-۱- تحقیق همبستگی
یکی از انواع روش‌های تحقیق توصیفی ، تحقیق همبستگی است. در این نوع تحقیق رابطه میان متغیر‌ها بر اساس هدف تحقیق تحلیل می شود ، تحقیق همبستگی را می توان بر حسب هدف به سه دسته تقسیم کرد:
- مطالعه همبستگی دو متغیری: هدف این مطالعه بررسی رابطه دو به دو متغیر‌های موجود در تحقیق است.
-رگرسیون‌ها: در رگرسیون به دنبال برآورد رابطه ریاضی و تحلیل آن هستیم ، به طوری که بتوان به کمک آن کمیت یک متغییر مجهول را با بهره گرفتن از متغییر یا متغییر‌هایی معلوم، تعیین کرد .
-ماتریس کواریانس: ماتریسی است که اعضای آن همبستگی بین پارامترهای مختلف سیستم را نشان می‌دهد.
۳-۳- متغیرهای تحقیق
متغیر شامل هر چیزی است که بتواند ارزشهای گوناگون و متفاوت بپذیرد. این ارزش‌ها می توانند در زمان‌های مختلف برای یک شخص و یا یک چیز متفاوت باشد یا اینکه در یک زمان برای اشخاص یا چیز‌های مختلف تفاوت داشته باشد . متغییر بر اساس نقشی که در پژوهش بر عهده دارد عبارت است از:
متغیر مستقل: متغیر محرک، درونداد است که به وسیله پژوهشگر اندازه گیری، دستکاری یا انتخاب می شود
تا تأثیر یا ارتباط آن با متغیر دیگری معین شود. متغیر مستقل پیش فرض متغیر وابسته است. به عبارت دیگر این متغیر مقدمه و متغیر وابسته نتیجه است . ( متغیرهای مستقل در جدول ۳-۱ آمده است).
متغیر وابسته: متغیر پاسخ، برونداد یا ملاک است و عبارتست از وجهی از یک رفتار ارگانیسم که تحریک شده است. متغیر وابسته مشاهده یا اندازه گیری می شود تا تاثیر متغیر مستقل بر آن مشخص و معلوم شود. این متغیر از طریق متغیر مستقل پیش بینی می شود . ( دلاور، ۱۳۸۷، ۵۸-۵۹ ) ( متغیر وابسته در جدول ۳-۱ آمده است).
جدول ۳-۱- متغیر‌های تحقیق