نقش آموزش عالی در توسعه کارآفرینی
رویکرد اکثر کشورهای جهان در دهه های اخیر به موضوع کارآفرینی و پرورش کارآفرینی نشان میدهد که مهم‌ترین عامل مؤثر در حرکت کارآفرینی از قوه به فعل، بروز روحیه کارآفرینی در افراد از طریق آموزش می‌باشد؛ بنابرین، همان طور که گفته شد، عامل انسانی، مهم‌ترین جنبه کارآفرینی بوده و آموزش عامل انسانی در روند پیشرفت کارآفرینی تأثیر بسزایی خواهد داشت. یکی از ابعاد گسترش کارآفرینی متوجه آموزش کارآفرینی در تمامی سطوح نظام آموزشی به ویژه آموزش عالی بوده است. امروزه آموزش کارآفرینی در دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالی تبدیل به یک پدیده جهانی شده است که در اکثر کشورها اعم از توسعه یافته و در حال توسعه رشد یافته است (وستد و دیگران، ۲۰۰۵).
امروزه دانشگاه‌ها در جهان، موتور رشد و توسعه‌اند و ترکیب آموزش در رشته‌هـای علمی، متناسب با نیازهای توسعه جامعه است. دانشگاه‌ها در دو تحول اساسی مأموریت خود را از آموزشی، به آموزشی- پژوهشی و سپس به کارآفرینی تغییر داده‌انـد و یـا در حال تغییر دادن هستند. بعلاوه اینکه دانشگاه‌ها در ایجاد و پایـداری جامعـه و اقتـصاد نقش دارند ولی در ایران، آموزش عالی با نیازهای توسـعه‌ی کـشور هماهنـگ نیـست و بـه رغـم هزینه های سنگین آموزشی، نه تنها دانشگاه نقش موتور توسعه را کاملاً ایفا نمی‌کند بلکه دانش‌آموختگان دانشگاه‌ها، بیشترین نرخ بیکاری را به خود اختصاص داده‌اند.
رشته علوم تربیتی یکی از رشته‌های علمی مهم است کـه بـه توسـعه و مـدیریت سرمایه انـسانی مـی‌پـردازد و بایـد بـه آن توجـه ویـژه‌ای داشـت. بـرای ایـنکـه دانش آموختگان این رشته قابلیت به کارگیری داشته باشند و بتوانند در خدمت توسـعه‌ی کشور باشند، باید در راستای کارآفرینی توانمند شوند. توانمندسازی با توجه به ماهیت آموزشی- فرهنگی و با توجه به ساختارهای آموزشی و زمینه‌های فرهنگی- اجتمـاعی- دانش محور، نقش اساسی دارند. در یک تحقیق معلوم شد که توسعه قابلیت‌های راهبری در دانشجویان رشـته‌هـای تعلیم و تربیت، آنان را برای موفقیت در جهان واقعی آماده می‌کند (Andersen، ۲۰۰۰).
آموزش عالی می‌تواند از طریق آموزش بر خصیصه‌ها و توانایی‌های افراد تاثیر مثبت بگذارد. مهارت‌های افراد از خصوصیات اکتسابی هستند که می‌توان از طریق آموزش آن ها را توسعه داد. خصوصیات ذاتی نظیر یادگیری، ویژگی‌های شخصی و خلاقیت هم از طریق آموزش قابل توسعه هستند هر چند ویژگی‌هایی نظیر خلاقیت سخت‌تر قابل آموزش دهی و پرورش هستند، ولی تحقیقات نشان داده آموزش به خصوص در سنین پایین در آن ها مؤثر است. آموزش افراد به خصوص از دوران کودکی می‌تواند باعث شود که آنان استقلال طلب، دارای کانون کنترل درونی، ریسک پذیر و خلاق شوند، همچنین آموزش‌های مدیریتی، منابع انسانی، بازاریابی و… می‌تواند مهارت‌های آن ها را افزایش دهد.
آموزش عالی می‌تواند با طراحی دوره های کارشناسی ارشد و دکتری کارآفرینی اقدام به تربیت نیروهای کارآفرین نماید. طی این دوره ها آموزش عالی با توسعه و پرورش خصیصه‌های کارآفرینانه و نیز با افزایش توانایی مدیریتی و کارآفرینانه افراد باعث رشد و توسعه کارآفرینی می‌گردد. در همین راستا آموزش عالی می‌تواند با توجه به نیاز بازار کار به افراد متخصص که دانش مدیریتی و کارآفرینی دارند، اقدام به طراحی درس کارآفرینی برای تمامی رشته‌ها نماید. در ضمن آموزش عالی می‌تواند حول محورهای ارزیابی فرصت ها، شناسایی بازار و ارزیابی و تحلیل ریسک و پاداش ، متمرکز شده و موجبات ارتقای سطح کیفیت چنین بازار هایی را فراهم آورد.
آموزش عالی از طرق دانش‌افزایی می‌تواند باعث افزایش فرصت‌های بازار شده و سطح تقاضای کارآفرینی را ارتقا ببخشد. تحقیقات کاربردی و بنیادی دانشگاه‌ها و نیز پارک‌های تکنولوژیک همه می‌توانند باعث پیشرفت و توسعه تکنولوژیک شده و از طریق ایده های جدید و یا کاربردهای فزاینده تازه، فرصت‌هایی را برای وقوع فرآیندهای کارآفرینانه خلق کنند.
روپکه(۲۰۰۶) در مطالعه‌ای با عنوان به جریان انداختن دانش و کارآفرینی دانشگاهی نشان داد که کارآفرینی به عنوان پلی روی شکاف میان دانستن و اقدام و تبدیل دانش به مرحله عمل می‌باشد. اما دانشگاه می‌تواند از طریق اهداف فرهنگی برای گسترش کارآفرینی اقدام کند.
درخصوص اهداف فرهنگی که دانشگاه برای گسترش کارآفرینی جستجو می‌کند می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
۱- کمک به فرایند آموزش و پژوهش در تربیت نسل آینده برای پیشرفت شخصی
۲- ترویج و ترغیب دانشجویان در شرف فراغت از تحصیل، جهت آشنایی با ایجاد کسب و کارهای کارآفرینانه، با اجرای برنامه های ترویجی از قبیل سمینارها، کارگاه ها، برنامه های تصویری و تبلیغی
۳- ارائه آموزش‌های کارآفرینی در قالب سمینارها و کارگاه‌های تخصصی، دروس انتخابی و ایجاد رشته کارآفرینی
۴- تربیت مربیان و اساتید آموزش کارآفرینی
۵- برنامه‌ریزی، تدوین، تامین محتوا و ابزارها و امکانات آموزش کارآفرینی
۶- شناسایی، انتخاب و تشویق کارآفرینان برگزیده سال و برگزاری جشنواره کارآفرینی
۷- انتقال دانش و دستاوردهای تحقیقاتی مرتبط با کارآفرینی از خارج به داخل کشور، با همکاری مراکز کارآفرینی دانشگاه‌ها و مؤسسات پژوهشی. در مقدمه کارآفرینی در رابطه با کاراد توضیح و تعریفی ارائه شد که دانشگاه‌ها به سمت کارآفرینی در حرکت‌اند. سه زمینه برای اجرای طرح کاراد در دانشگاه‌ها تعیین گردید و برنامه ها و اهداف هر یک از زمینه‌ها به صورت زیر مشخص شده است:
زمینه‌های اجرای طرح توسعه کارآفرینی در دانشگاه‌ها (کاراد)
- زمینه ترویجی
در ترویج کارآفرینی دو هدف اساسی باید پیگیری شود:
الف) تقویت خلاقیت و نوآوری و ایجاد انگیزش در بین دانشجویان و فارغ‌التحصیلان که به ایجاد کارآفرینان جدید بیانجامد.
ب) هدایت و تشویق کارآفرینان به سوی کسب مهارت‌های لازم در ترویج کارآفرینی، با انجام اموری از قبیل بیان ویژگی‌های کارآفرینان و پیامدهای کارآفرینانه آنان، معرفی کارآفرینان نمونه و… می‌توان به ایجاد روحیه خود باوری، پرورش خلاقیت و بالا بردن انگیزه پیشرفت دست یافت. به این ترتیب فرایند کارآفرینی در افراد دارای خصوصیات کارآفرینانه شکل می‌گیرد. رسالت مهم دیگری که در امر ترویج کارآفرینی مورد نظر است، هدایت و تشویق کارآفرینان به سمت کسب است. باید کارآفرینان شناسایی شوند و برنامه های ترویجی برای آنان به اجرا درآید. کسب مهارت‌ها می‌تواند به موفقیت کارآفرینان در فعالیت‌هایی که شروع نموده‌اند، منجر شده و موفقیت آنان می‌تواند تاثیرات متقابل در ترویج و توسعه کار آفرینی داشته باشد.
- زمینه آموزشی
در امر کارآفرینی باید ابتدا ماهیت کارآفرینی و مبانی آن آموزش داده شود و سپس آموزه‌های لازم به منظور کسب مهارت‌های مورد نیاز به کارآفرینان ارائه گردد.
