نمونه تحقیق :

۱۵ نفر از خبرگان تشخیص فرصت در مرحله اول

۳۸۵ نفر از اعضای دانشگاه شاهد در مرحله دوم

ابزارهای تحقیق :

مطالعات کتابخانه ای، مصاحبه، پرسشنامه

شیوه ی انجام تحقیق:

در این پژوهش از هر دو روش کیفی و کمی استفاده می شود و به عنوان روش آمیخته مطرح می‌باشد. در بخش کیفی تحقیق داده ها با بهره گرفتن از ابزار مصاحبه نیمه ساختار یافته گردآوری می‌شوند. در بخش کمی نیز از طریق پرسشنامه محقق ساخته نتیجه کار کیفی، به وزن­دهی و اولویت­ بندی عوامل شناسایی شده مبادرت می­ شود. ‌به این ترتیب که پرسشنامه­ای با بهره گرفتن از طیف لیکرت طراحی می­ شود و در اختیار پرسش شوندگان قرار ‌می‌گیرد.

برای سنجش روایی پرسشنامه از اعتبار محتوا استفاده شده است و نظرات اصلاحی اساتید در آن اعمال شده است. برای تعیین پایایی پرسشنامه از ضریب آلفای کرونباخ استفاده شده است. برای تجزیه و تحلیل داده ها و آزمون فرضیه ­ها از فنون آمار توصیفی و استنباطی استفاده شده است.

قلمرو پژوهش:

از لحاظ موضوعی در حوزه کارآفرینی و در شاخه تشخیص فرصت قرار دارد.

دوره های زمانی انجام پژوهش:

سال۱۳۹۲

مکان پژوهش:

دانشگاه­ شاهد

شیوه تحلیل داده ها :

برای تجزیه و تحلیل داده ها و آزمون فرضیه‌ها از فنون آمار توصیفی و استنباطی استفاده می­ شود. برای تأیید نیز از آزمون الگوی معادلات ساختاری و نرم افزار SPSS یا Lisrel استفاده می­ شود.

تعریف مفاهیم و واژگان اختصاصی مدل :

موجودیت^[۴]

وضعیت هر سیستم، تصویر لحظه­ای مقادیر خصیصه­ های است که موجودیت­های سیستم را تشکیل می­ دهند. این موجودیت­ها در واقع عناصر تشکیل دهنده سیستم پیشنهادی­اند^[۵]( پدامالو و همکاران۲۰۱۱).

خصیصه^[۶]

خصیصه­ها متغییرهای هستند که موجودیت­های سیستم را تشکیل می­ دهند. در هر سیستمی، یک موجودیت دارای خصیصه­ های متعددی است که از آن ها به مسئله مورد بررسی ارتباط دارند^[۷] (پدامالو و همکاران۲۰۱۱).

رفتار مدل^[۸]

از تغییر پویایی سیستم به عنوان ” رفتار سیستم” یاد می شود^[۹](پدامالو و همکاران۲۰۱۱).

تعریف عملیاتی متغیرهای تحقیق :

فرصت^[۱۰]

لغت نامه دهخدا: فرصت مترادف با موقع و مجال است.

فرهنگ انگلیسی آکسفورد: وجود شرایط مساعد در یک دوره زمانی برای تحقق یک هدف یا مقصود، یا مساعد بودن شرایط برای اینکه چیزی انجام شود یا تأثیر بپذیرد^[۱۱].

لغت نامه کمبریج: شرایط و موقعیتی که امکان انجام کاری که تمایل به انجام آن یا مجبور به انجام آن هستید باشد^[۱۲].

لغت نامه وبستر: یک موقعیت مناسب از وقایع، یک شانس خوب برای پیشرفت و توسعه^[۱۳].

کرزنر: فرصت‌ها فضاهای خالی در بازار است که به علت تخصیص نامناسب منابع به وجود آمده است. از آنجایی که چارچوب‌های تصمیم‌گیری افراد همیشه صحیح نیست، آن ها در تصمیمات خود دچار اشتباه می‌شوند و باعث کمبودها و یا مازادهایی می‌شوند. به منظور واکنش ‌به این کمبودها و مازادها، افراد می‌توانند منابع را کسب کرده، آن ها را ترکیب مجدد کنند و محصول را به امید کسب سود به فروش برسانند^[۱۴].

تیمونز: خصوصیات فرصت جذابیت، پایایی و به ­هنگام بودن است که در محصولات و خدمات تجلی می‌یابد^[۱۵].

شین: فرصت به موقعیتی اطلاق می­گردد که در آن فرد بر این باور است که، با ترکیبی نو از منابع، می‌تواند به سودی برسد^[۱۶].

برینگر و آیرلند: مجموعه مساعد و مطلوب از شرایط که نیازی را برای یک محصول، خدمت یا کسب و کار جدید ایجاد می‌کند^[۱۷].

تشخیص فرصت^[۱۸]

فعالیت اصلی کارآفرینی ایجاد کسب و کار جدید می‌باشد^[۱۹]و ایجاد کسب وکار یک فرایند می‌باشد^[۲۰] تشخیص فرصت آغاز کننده فرایند کارآفرینی می‌باشد^[۲۱].

چریستنسن و پترسون: تشخیص فرصت امکان درک سود بالقوه جدید از طریق شکل گیری کسب وکار جدید یا بهبود کسب وکار موجود می‌باشد و امکان دارد در مراحل ابتدایی تأسيس شرکت یا بعد از تأسيس شرکت اتفاق بیفتد^[۲۲].

تیمونز: تشخیص فرصت فعالیتی است که ایده های کسب وکار را ارزیابی و اولویت بندی می­ کند و از میان ایده ها بهترین فرصت را انتخاب می کند^[۲۳].

هیلز و دکونینگ: فرصت‌ها همان­گونه که افراد ایده های اولیه را به سمت طرح‌های تمام و کمال کسب و کار شکل می‌دهند، توسعه می‌یابند. اما فرایند توسعه فرصت از نظر مفهومی با تشخیص یا شناسایی فرصت متفاوت است. آنچه که در بیشتر ادبیات کارآفرینی به عنوان “تشخیص فرصت” شناخته می‌شود، شامل سه فرایند متمایز است^[۲۴]:

۱) درک یا فهم نیازهای بازار و/یا منابعی که به اندازه کافی مورد استفاده قرار نگرفته‌اند.

۲) تشخیص یا کشف یک “تناسب” بین نیازهای ویژه بازار و منابع مشخص.

۳) ایجاد یک “تناسب” جدید بین نیازهای که قبلاً جدا از هم بوده ­اند و منابع، در قالب یک مفهوم کسب و کار .

شین و ونکاترمن: تشخیص فرصت های کارآفرینی یک فعالیت کلیدی خلق ثروت و پیامد مشترک یک طرز فکر کارآفرینانه است^[۲۵].

سارسوتی و همکاران: اگر هر دو طرف عرضه و تقاضا مشخص باشند، در این صورت فرصت جمع کردن آن ها در کنار هم باید “تشخیص داده شده” و بین عرضه و تقاضا هماهنگی به وجود آورد. این گونه فرصت‌ها را هم می‌توان از طریق بنگاه موجود و هم از طریق راه‌اندازی بنگاه جدید بهره‌برداری نمود^[۲۶].

خلاصه فصل اول

این فصل پس از ارائه مقدمه با شرح وبیان مسئله آغاز شد وسپس اهمیت وارزش پژوهش بیان گردید.در ادامه اهدافی که اهدافی که از انجام این پژوهش دنبال می شود ‌و فرضیات بیان گردید.که پس از آن قلمرو موضوعی، زمانی و مکانی ارائه گردید، در پایان این فصل واژگان اختصاصی پژوهش به صورت مفهومی وعملیاتی تعریف گردیده است.

فصل دوم: مروری بر مبانی نظری و ادبیات موضوع

مفهوم فرصت، ماهیت فرصت، مدل­های ایجاد و کشف فرصت، دانشگاه، محیط

مقدمه

شناسایی و انتخاب فرصت­های درست برای اسفاده­ی بهینه از منابع کسب و کار مهمترین توانایی یک کارآفرین فردی یا سازمانی ‌می‌باشد و همچنین فهمیدن آنچه که یک فرصت را تشکیل می­دهد عاملی کلیدی است. اگر چه سوال«چرا، چه زمانی و چگونه فرصت­ها برای خلق کالاها و خدمات به وجود می‌آیند؟» از اصلی‌ترین سوالات حوزه کارآفرینی است اما کمتر تحقیقاتی که مورد قبول تمام صاحب­نظران باشد در این مورد انجام شده ‌است. از این رو دو مفهوم شناخت و فرصت با رویکرد ترکیبی یکی از موضوعات مهم در زمینه کارآفرینی است چرا که شناسایی درست فرصت­های کسب و کار، پایه ای برای فرایند کارآفرینانه موفق ‌می‌باشد. در این فصل با مروری بر تعاریف و دیدگاه­ های تشخیص و ایجاد فرصت و همچنین محیط تاتیرگذار بر دانشگاه، به مدلی رسیدیم که به تشخیص فرصت­های کارآفرینانه­ی دانشگاهی می ­پردازد.

مفهوم شناسی فرصت^[۲۷]

۳ـ روایت ضریس کنانی ( کناسی ): ضریس کنانی از امام محمد باقر علیه السلام نقل می‌کند که حضرت فرمود: «لا یعفی من الحدود التی دون الامام فاما کان من حق الناس فی حدٌ فلا بأس بأن یعفا عنه دون الامام.»^[۱۶۲] در جواب ‌به این دلیل باید گفت: روایت مطلق بوده و قبل از قیام بیّنه و بعد از قیام بیّنه را شامل می شود و در نتیجه به وسیله روایات دیگری تخصیص می‌خورد. مضافاً اینکه این روایت در صدد بیان این مطلب است که عفو از اختیارات امام ( حاکم ) می‌باشد و موارد و جزئیات و چگونگی صدور عفو را روایات دیگر بیان کرده‌اند که از جمله این جزئیات این است که امام بعد از اثبات بیّنه نمی تواند عفو دهد.

۲ـ۲ـ۳ـ قبول شهادت ( گواهی )

یکی دیگر از آثار توبه، پذیرش شهادت مجرم است؛ یعنی هرگاه مرتکب یکی از جرایم توبه نماید ‌و توبه او صحیح دانسته شود، شهادت او به عنوان یکی از ادله اثبات دعوا پذیرفته می شود.^[۱۶۳]

فصل سوم:

تأثیر توبه در سقوط مجازات

۳ـ۱ـ حدود تأثیر گذاری توبه

این فصل دارای پنج مبحث می‌باشد. که در مبحث اول توبه قبل از اثبات جرم، در مبحث دوم توبه بعد از اثبات جرم، در مبحث سوم تأثیر توبه در سقوط مجازات جرمی که از طریق علم قاضی به اثبات رسیده است، بررسی می شود. در مباحث چهارم و پنجم ارتباط توبه با قواعد فقهی اصاله الصحه و درأ بیان می شود. سخن اصلی فقط در رابطه با نقش توبه در سقوط مجازات، تحت دو عنوان توبه قبل از اثبات جرم و توبه بعد از اثبات جرم می‌باشد. ‌در مورد راه های اثبات جرم نیز صرفاً از « بیّنه » و « اقرار » نام برده شده است. ولی ‌در مورد علم قاضی و اینکه چه نقشی علم قاضی و توبه مجرم می‌تواند بر سقوط مجازات مجرم داشته باشد، بحثی در کتب فقهی وجود ندارد. لذا در این فصل لازم است ضمن بررسی توبه قبل و بعد از اثبات جرم، به علم قاضی و توبه مجرم پرداخته شود.

۳ـ۱ـ۱ـ توبه قبل از اثبات جرم

اکثر فقها در رابطه با توبه قبل از اثبات جرم، توبه قبل از قیام بیّنه را مطرح کرده و آن را مسقط مجازات می دانند. مستند دیدگاه آنان قرآن، روایات و اجماع می‌باشد.^[۱۶۴] مسأله قابل طرح در این جایگاه این است که چنانچه مجرم بعد از قیام بیّنه ادعا کند که قبل از شهادت توبه ‌کرده‌است، آیا ادعای او پذیرفته می شود و موجب سقوط مجازات وِی می‌گردد یا خیر؟ مرحوم فاضل هندی در پاسخ ‌به این سؤال می‌گوید: « اگر مجرم قبل از شهادت شهود توبه کند، حد از او ساقط می‌گردد و همینگونه است اگر ادعا کند قبل از شهادت توبه ‌کرده‌است.»^[۱۶۵] ‌در مورد توبه قبل از اقرار، اکثر فقها آن را مسکوت عنه گذاشتند و صرفاً در عبارت آنان در خصوص توبه قبل از اثبات جرم در برخی جرایم به آن اشاره شده است.^[۱۶۶] شاید این سکوت بی وجه نباشد؛ چرا که وقتی به اتفاق علما توبه قبل از شهادت باعث سقوط مجازات می‌گردد، به طریق اولی هرگاه جرم به واسطه اقرار خود مرتکب نزد قاضی اثبات شود، مجازات ساقط خواهد شد.

علاوه بر این اظهارگناه حتی به صورت اقرار، منجر به افشای گناه و تجرّی دیگران بر آن می شود. ‌بنابرین‏ چنانچه فرد مجرم بین خود و خدای خویش توبه کند هم عقوبت اُخروی گناه ساقط می شود ـ چون خداوند قابل التوب است، هم مجازات دنیوی مجرم ـ چرا که کسی بر جرم و گناه او آگاهی نیافته است. مؤید مطلب مذکور، روایتی از نبی اکرم صلی الله علیه می‌باشد: « هیچ چیز قبیح تر از این نیست که فرد برخی از فواحش را انجام دهد و با اقرار، خود را در ملأ عام رسوا کند؛ چرا در خانه اش بین خود و خدا توبه نمی کند که چنین توبه ای از اقامه حد بر او، توسط من پیامبر بالاتر است.»^[۱۶۷]

۳ـ۱ـ۲ـ توبه بعد از اثبات جرم

در کتب فقهی توبه بعد از اثبات جرم در دو بستر، توبه بعد از اقرار و توبه بعد از قیام بیّنه مطرح می شود. مشهور فقها توبه بعد از اقرار به جرم را موجب تخییر امام در عفو یا اجرای مجازات می دانند. حتی برخی از فقهای معاصر ادعای اجماع بر این مسئله کرده و قائلند که خلافی در این نظریه دیده نمی شود.^[۱۶۸] لکن چنین اجماعی محقق نیست، چرا که صاحب سرائر در صورتی که مجازات از نوع « جَلد » باشد و مجرم بعد از اقرار توبه کند،

عدم سقوط کیفر را حتمی می‌داند.^[۱۶۹] مشهور فقها ‌در مورد توبه بعد از قیام بیّنه نیز قائل به عدم سقوط حد می‌باشند. مبنای دیدگاه آنان روایت متعددی است که در این خصوص وارد شده است.^[۱۷۰]

۳ـ۱ـ۳ـ توبه و علم قاضی

در متون فقهی نیز و متون قانونی مرتبط با توبه صرفاً از اقرار و بیّنه به عنوان طرق اثبات جرم یادشده است. آنچه در این میان مسکوت مانده، توبه مرتکبی است که مبنای اثباتی جرم وی علم قاضی بوده است. لذا مسئله قابل طرح این است که چنانچه مجرمی که مبنای اثباتی جرم وی علم قاضی بوده است، اگر قبل از اثبات جرم توبه کند چه تأثیری در مجازات وی خواهد داشت؟ همچنین اگر مرتکب جرم بعد از اثبات آن از طریق علم قاضی، توبه کند چه آثاری را به دنبال دارد؟ برای پاسخ ‌به این پرسشها ابتدا باید حجیت علم قاضی به عنوان یکی از مجاری اثبات جرم مورد بررسی قرار گیرد.

اکثر فقهای شیعه و برخی از فقهای عامه، اعتبار علم قاضی را پذیرفته اند. از جمله سید مرتضی در کتاب الانتصار به اثبات اعتبار علم قاضی پرداخته و با نقل عبارات ابن جنید اسکافی که با حجیت علم قاضی مخالف است،به اشکالات وی پاسخ داده است. ایشان می فرماید: «امامیه و اهل ظاهر معتقدند امام و حاکم از طرف امام می‌توانند به علم خود در کلیه حقوق و حدود، بدون استثناء حکم کنند.»^[۱۷۱] مالک از فقهای عامه می‌گوید: « حاکم مطلقاً نمی تواند به استناد علم خود قضاوت کند.» و برخی دیگر مانند شافعی قائلند: « حاکم می‌تواند در حقوق الناس به علم خود عمل کند.»^[۱۷۲] فقهای قائل به حجیت علم قاضی در استدلال بر دیدگاه خود به آیات قرآن و روایات استناد کرده‌اند. همچنین در ماده ۲۱۱ قانون مجازات اسلامی ( ماده ۱۲۰ قانون مجازات سابق ) نیز علم قاضی به عنوان یکی از ادله اثبات دعوا مورد اشاره قرار گرفته است. فرض و تصور حدوث توبه در مواردی که مبنای اثبات جرم تنها علم قاضی است، نه تنها بعید و ناممکن نیست که از جهات علمی و شکل قضایی نیز قابل تحقق است.

«تفسیر یک معاهده؛ هر موضوعی که مربوط به حقوق بین الملل باشد، واقعیت هر امری که در صورت ثبوت، نقض یک تعهد بین ­المللی محسوب شود؛ نوع و میزان غرامتی که باید برای نقض یک تعهد بین ­المللی معین شود.»

چنانچه اختلافی هم جنبه حقوقی و هم جنبه سیاسی داشته باشد، دیوان تنها به ابعاد حقوقی آن رسیدگی خواهد نمود.^[۱۵۳] این مسئله در قضیه شکایت نیکاراگوئه علیه آمریکا مطرح شد که، ایالات متحده ‌در مورد صلاحیت دیوان استدلال کرده بود «مواردی که نیکاراگوئه در دادخواست خود مطرح ‌کرده‌است همه از نوع مسائل سیاسی هستند و باید در شورای امنیت و یا در چهارچوب سازمان کشورهای آمریکایی مطرح شوند و دیوان صلاحیت رسیدگی ‌به این قبیل اختلافات را ندارد» دیوان در پاسخ به استدلال های آمریکا اظهار داشت: «در این مورد، دیوان خود را جزئی از سیستم ملل متحد دانسته و معتقد است که رسیدگی در شورای امنیت می‌تواند همزمان با رسیدگی در دیوان انجام شود. شورای امنیت دارای وظایفی با ماهیت سیاسی است، درحالی که وظایف دیوان دارای ماهیت حقوقی است. ‌بنابرین‏ هر دو ارگان که وظایفشان مکمل یکدیگر است می‌توانند جداگانه موضوع را مورد بررسی قرار دهند»^[۱۵۴]

ج) از حیث رضایت دولت‌ها؛ دیوان تنها در صورت رضایت کامل اصحاب دعوی می‌تواند به اختلافات حقوقی رسیدگی کند و به صرف مراجعه یکی از اصحاب دعوی و تسلیم شکایت نمی توان طرف دیگر را به پای میز محاکمه کشاند مگر آنکه طرف دعوی قبلاً رضایت خود را مبنی بر رسیدگی به اختلافات اعلام کرده باشد و یا پس از بروز اختلاف، صلاحیت دیوان را جهت رسیدگی به آن اختلاف بپذیرد.^[۱۵۵]

د) از حیث مجاری رضایت دولت‌ها؛ باید رضایت دولت‌ها جهت دادرسی اختلافات خود نزد دیوان محرز و مسلم باشد و چنانچه رضایت دولت‌ها برای دیوان احراز نشود، دیوان صلاحیت رسیدگی به دعوی را نخواهد داشت.

در عمل اعلام رضایت دولت ها یا قبول صلاحیت دیوان ممکن است به دو شکل صورت گیرد:

۱- صلاحیت اختیاری دیوان^[۱۵۶] که طبق بند ۱ ماده ۳۶ اساسنامه در صورتی اعمال می شود که طرفین دعوی پس از بروز یک اختلاف حقوقی، بعد یا قبل از اقامه دعوی، رضایت خود را به صلاحیت دیوان برای حل و فصل آن اختلاف به طریقی ابراز نمایند که این امر به دو طریق صورت می‌گیرد؛ از طریق قراردادهای خاص؛^[۱۵۷] از طریق رضایت ضمنی یا معوق (بعدی).^[۱۵۸] (لازم به ذکر است که خوانده پس از اعلام رضایت دیگر نمی تواند آن را مسترد کند برای اینکه این امر مغایر اصل عدم تناقض و اصل حسن نیت و اصل استاپل^[۱۵۹] است که فاقد عنصر سوء نیت می‌باشد و خوانده حق مطرح کردن ایرادات مقدماتی را در این شیوه ابراز رضایت از خویش سلب نموده است.)^[۱۶۰]

دیوان دائمی در قضیه مدارس اقلیت ها راه حل صلاحیت معوق را مورد تأیید قرار داده است و بیان نمود: «اگر خوانده ‌در مورد خاصی با اظهارات صریح خود به گونه ای رضایت خود را برای دریافت نظرات دیوان درباره ماهیت یک دعوی ابراز دارد یا قصد خویش را مبتنی بر عدم صلاحیت دیوان اعلام دارد، آن دولت دیگر نمی تواند در مراحل بعدی رسیدگی اظهارات خود را رد کند».^[۱۶۱]

به موجب این تئوری دیوان با رضایت ضمنی دولت خوانده دعوی نسبت به صلاحیت و علی رغم وجود مبنای صلاحیتی مشخص اولیه، صالح به رسیدگی خواهد بود. اما اعمال افاده کننده رضایت خوانده دعوی باید واقعاً مفید رضایت او باشد تا این که بتواند مستند دیوان برای اعلام رضایتش قرار گیرد. زیرا ممکن است خوانده دعوی برای اثبات عدم صلاحیت دیوان ناچار گردد که به یک یا چند نکته ماهیتی برای توضیح نکات صلاحیتی اشاره نماید. همان طورکه در دعوی نفت ایران و انگلیس، دولت
ایران برای نفی صلاحیت دیوان^[۱۶۲] نکات مشخصی از ماهیت دعوی را مورد بررسی قرار داد.^[۱۶۳]

۲-صلاحیت اجباری دیوان که در واقع اعلام رضایت دولت‌ها پیش از بروز اختلاف، جهت پذیرش صلاحیت دیوان است. به عبارتی، تعهد قبلی دولت ها مبنی بر پذیرش صلاحیت دیوان برای حل و فصل مسالمت آمیز اختلافات حقوقی است که در آینده امکان دارد بروز نماید. پذیرش صلاحیت اجباری به دو طریق محقق می‌گردد: قیود مذکور در عهدنامه های معتبر بین ­المللی؛ صدور اعلامیه های اختیاری یک جانبه.^[۱۶۴]

امروزه اغلب موافقتنامه ها و عهدنامه های بین ­المللی، حاوی موادی راجع به پذیرش صلاحیت اجباری دیوان برای تفسیر یا حل و فصل مسالمت آمیز اختلافات حقوقی مرتبط با آن معاهده هستند.^[۱۶۵] ‌به این ترتیب طرفین آن معاهده یا موافقتنامه بین ­المللی با همدیگر توافق می نمایند که در صورت بروز اختلافی در آینده، در ارتباط با آن معاهده، موضوع را برای رسیدگی به دیوان ارجاع دهند.

معمولی ترین شیوه پیش‌بینی چنین قیدی ‌به این ترتیب می‌باشد که در ماده ای از مواد یک معاهده درج می‌گردد «اگر در فرایند اجرا یا تفسیر عهدنامه مورد نظر، اختلافی بین دولت های عضو آن معاهده پیش آید، هر طرف اختلاف می‌تواند به طور یک جانبه به دیوان رجوع کند» در این مورد، پرونده مورد اختلاف به وسیله یک دادخواست کتبی نزد دیوان اقامه می‌گردد و دولت خوانده ملزم به حضور نزد دیوان است. این الزام نتیجه رضایتی است که دولت خواهان و خوانده، ضمن قبولی عهدنامه مورد استناد خواهان از قبل ابراز نمودند.^[۱۶۶]

از جمله این عهدنامه هایی که بر مبنای آن اقامه دعوی صورت گرفته می توان به کنوانسیون اروپایی حل و فصل مسالمت­آمیز اختلافات (عهدنامه استراسبورگ – ۱۹۵۷) که پرونده اموال خاص (لیختن اشتاین علیه آلمان)،^[۱۶۷] پرونده مصونیت صلاحیت دولت_­ها ( آلمان علیه ایتالیا)^[۱۶۸] و یا کنوانسیون آمریکایی حل و فصل اختلافات (بوگوتا – ۱۹۴۸) که دعاوی اختلافات مرزی (نیکاراگوئه علیه هندوراس)،^[۱۶۹] پرونده اختلافات مرزی و دریایی (نیکاراگوئه علیه کلمبیا)^[۱۷۰] و یا معاهدات دوجانبه مودت، بازرگانی و بحرپیمایی که ایالات متحده با برخی از کشورها منعقد نموده بود که در پرونده سکوهای نفتی (ایران علیه آمریکا) و پرونده نیکاراگوئه (نیکاراگوئه علیه آمریکا) مطرح گردید، اشاره نمود.^[۱۷۱]

اعلامیه های اختیاری یک جانبه پذیرش صلاحیت اجباری دیوان نیز بر اساس بند ۲ ماده ۳۶ اساسنامه دیوان که مقرر نموده است: «دولت های امضاء کننده این اساسنامه می‌توانند در هر موقع اعلام دارند که قضاوت اجباری دیوان بین‌المللی دادگستری را نسبت به تمام اختلافاتی که جنبه حقوقی داشته و مربوط به موضوعات ذیل باشد در مقابل هر دولت دیگری که این تعهد را متقبل گردد به خودی خود و بدون قرارداد خاصی قبول می نمایند. . . »

فریمن^[۱۰۲](۱۹۹۹) نقش طرحواره را در سازگاری بین فردی و رضایت زناشویی در یک نمونه۱۹۴ نفری بررسی کرد. نتایج نشان داد زوجینی که میزان طرحواره در آن ها بالا بود از ازدواجشان کمتر راضی بودند و به طور نادرست سازگاری داشتند او نتیجه گرفت که وجود طرحواره های ناسازگار در روابط بین فردی و سازگاری نقش مهمی را ایفا می‌کند.

بندورا^[۱۰۳](۲۰۰۱) با انجام تحقیقی بر روی یک نمونه دانشگاهی ۴۱۹ نفری رابطه معناداری بین طرحواره های ناسازگار اولیه و روابط خانوادگی یافت. وجود بیشتر طرحواره های ناسازگار با مراقبت والدینی رابطه منفی و با مفهوم دخالت ها و مزاحمت های والدین رابطه مثبت داشت. علاوه بر این شیوه های فرزند پروری، طرحواره های ناسازگار مرتبط بود. و در دو سبک فرزند پروری ( افراطی و تفریط) به دلیل تاثیر طرحواره های (نقص/ شرم) (بی کفایتی/ وابستگی) بر روابط عاشقانه مؤثر بود. او در پژوهش خود نقش جنسیت را در طرحواره ها بررسی کرد و نشان داد که مردان در طرحواره بازداری هیجانی نمره بالاتری را به دست آورده اند و زنان در طرحواره خود کنترلی ناکافی و خود تحول نایافته/ گرفتار نمرات بالاتری کسب کردند.

رسو^[۱۰۴](۲۰۱۲) در پژوهشی ‌در مورد ارتباط بین طرحواره های ناسازگار و رضایت مندی زناشویی و ارزش منحصر به فرد همسران در روان شناسی تکاملی انجام دادند که در یک نمونه ۱۸۲ نفری در رومانی میان زوج هایی با میانگین سنی ۲۳ تا۹۹ سال را مورد بررسی قرار دادند ‌به این نتیجه رسیدند که زیاد شدن میزان طرحواره های ناسازگار با کم شدن میزان رضایت مندی زناشویی رابطه دارد و میزان طرحواره های ناسازگار رابطه منفی با ارزش های منحصر به فرد همسران دارد.

سرو ، بیتل ویروت^[۱۰۵] (۲۰۰۸) به مطالعه تاثیرات سلامت روان شناختی در ارتباط بین طرحواره های ناسازگار و خودگزارشی از سازگاری دانشجویان پرداختند نتایج نشان داد که طرحواره های ناسازگار به طور معکوس با سازگار و سلامت روان شناختی مرتبط بود و سلامت روان شناختی به طور مثبت با سازگاری ها ارتباط داشت. مارک و تراسی ^[۱۰۶](۲۰۰۸) بر روی یک نمونه ۲۶۴ نفری از دانشجویان به بررسی رابطه بین طرحواره های ناسازگار، آمادگی روان شناختی و سازگاری دانشجویان پرداختند نتایج رگرسیون چند متغیره نشان داد که آمادگی روان شناختی و طرحواره های پیش‌بینی کننده سازگاری بودند. در تحلیل مستقیم اثر غیر مستقیم طرحواره ها بر سازگاری به واسطه آمادگی روان شناختی معنادار بود. آن ها چنین نتیجه گیری کردند که سنجش طرحواره ها و آمادگی روان شناختی درک مشکلات مربوط به سازگاری دانشجویان را افزایش می‌دهد.

سیمون و گرانولد^[۱۰۷] (۲۰۰۷) در تحقیقی تفسیرهای شناختی زنان و مردان را مورد بررسی قرار دادند آن ها دریافتند که زنان و مردان طرحواره های متفاوتی درباره ی خود و جهان دارند و طرحواره های زنان منفی تر از طرحواره های مردان است.

استفان تیلر^[۱۰۸](۲۰۰۵) در تحقیقی به بررسی تاثیر خاطرات اولیه کودک بر طرحواره های ناسازگار و سلامت روانی پرداخته است. یافته های این مقاله با بررسی موضوعات نظری بک (۱۹۹۶) اپستین^[۱۰۹](۱۹۸۷) و یانگ (۱۹۹۹) نشان می‌دهد که طرحواره های ناسازگار که به صورت شناخته های ناهشیار عمیق عمل می‌کنند از لحاظ درونی با سلامت روانی ارتباط دارند. یافته ها نشان داد که طرحواره های ناسازگار با سلامت روان در ارتباطند به خصوص رابطه طرحواره های مرکزی که در حوزه طرد و بریدگی قرار دارند و به صورت ناهشیار عمل می‌کنند، به طور مهمی با حوزه وسیعی از مشکلات روانی در ارتباط است.

برتیمن^[۱۱۰] (۲۰۰۴) در پژوهشی رابطه بین رضایت شخصی و طرحواره ناسازگار را در بین زنان بررسی کرد. در نمونه او ده گروه شامل رضایت بالا، رضایت پایین موجود بود. در گروهی که رضایت بالا داشتند میزان طرحواره های ناسازگار پایین در گروه دیگر طرحواره های شکست، نقص/ شرم، عدم محبوبیت اجتماعی و معیارهای سرسختانه فراوانی بالایی داشت. استیلز^[۱۱۱](۲۰۰۴) در مطالعه که به عنوان طرحواره های ناسازگار و صمیمیت در روابط عاشقانه بزرگسالی انجام داد و ‌به این نتیجه رسید که طرحواره ناسازگار« محرومیت هیجانی» پیش‌بینی کننده صمیمیت و رضایت می‌باشد. طرحواره « نقص/ شرم» پیش‌بینی کننده صمیمیت کمتر در مقیاس صمیمیت اجتماعی میلر بود و معیارهای سرسختانه به طور قابل انتظار پیش‌بینی کننده نمرات صمیمیت بالاتر در مقیاس نزدیکی فیشر بود.

۲-۸-۲ پژوهش های انجام شده در داخل کشور

در ایران نیز افسردگی پس از زایمان شیوع بالایی دارد. مثلا در پژوهشی با بهره گرفتن از پرسش نامه بک در کرمان شیوع این اختلال ۱/۳۱% گزارش شده در حالی که که با همین پرسش نامه شیوع اختلال ‌در کانادا ۲/۶% بوده است . در استفاده از پرسش نامه ادینبورگ شیوع اختلال در ایران ۳۵% در حالی که در ترکیه ۲۷%: کانادا۲۰%, کارولینای شمالی ۳۵% بوده است. در مطالعه خمسه با بهره گرفتن از تست بک بر روی زنان شهرستان کرج ۹/۵۷% از افراد غیرافسرده, ۷/۱۹% دارای افسردگی خفیف , ۱۵ % افسردگی متوسط و ۵/۷% دارای افسردگی شدید بودند^.

از آنجا که نقش طرحواره ها در رضایت زناشویی مهم است یوسفی (۱۳۹۲) در پژوهشی که به اثربخشی مداخله آموزش مبتنی بر طرحواره ها در ارتقاء رضایت زناشویی پرداخت و هدف وی شناسایی طرحواره های غالب در نارضایتی زناشویی و بررسی اثربخشی مداخله آموزش مبتنی بر مدل طرحواره ها در ارتقاء رضایت زناشویی بود در نمونه ۴۰ نفری زن و مرد بعد از مقایسه گروه آزمایشی و کنترل نشان داد که طرحواره های ناسازگار با رضایت زناشویی مرتبط هستند همچنین مداخله طرحواره محور در ارتقاء رضایت زناشویی زوجین اثربخش بود.

حدادی کوهسار، غباری بناب (۱۳۸۹) در پژوهشی به بررسی رابطه اضطراب و افسردگی با کیفیت دلبستگی در دانشجویان پرداختند. نتایج نشان داد بین سبک دلبستگی دانشجویان و میزان افسردگی و اضطراب آنان رابطه ی معناداری وجود دارد و با بهره گرفتن از نمرات سبک های دلبستگی می توان میزان اضطراب و افسردگی دانشجویان را پیش‌بینی کرد. دلبستگی ایمن با اضطراب و افسردگی رابطه منفی دارد.

نوری خواجوی، هلاکویی(۱۳۸۶) به بررسی افسردگی در بزرگسالی و از دست دادن والدین بیش از ۱۸ سالگی پرداختند، نتایج نشان داد که وابستگی به والدین و از دست دادن آن ها در سنین زیر ۱۸ سالگی ممکن است یکی از عامل های خطر بروز افسردگی در بزرگسالی به شمار رود. از جمله در پژوهش صالحی کسایی(۱۹۹۴) به طور متوسط شیوع این مشکل ۳۹% و در پژوهش بهبودی(۲۰۰۱) ۲۷ درصد گزارش شده است.

ب) دانش صریح: دانش آشکار و کدگذاری شده.

ج) دانش نظری و تئوریکی: دانشی که از تخصص‌های عمیق افراد سرچشمه می‌گیرد و ویژگی‌های این نوع از دانش بیشتر شبیه دانش نهفته است. وی سپس به بیان کاربرد این سه نوع دانش در ساختارهای پنج‌گانه مینتزبرگ پرداخته است.

جدول ۲-۱: کاربرد انواع دانش در ساختارهای پنج‌گانه مینتزبرگ (جورنا، ۲۰۰۱)

نوع دانش

نوع ساختار

نظری

آشکار

نهان

ساختار ساده

کم

کم

زیاد

بروکراسی ماشینی

کم

زیاد

کم

ساختار بخشی

کم

زیاد

نسبتا زیاد

بروکراسی حرفه ای

زیاد

زیاد

نسبتا زیاد

ادهوکراسی

کم

زیاد

زیاد

منبع: ابطحی و صلواتی، ۱۳۸۵

۲-۲-۱۰-۶- انواع دانش از دیدگاه بلاکلر^[۴۹]

بلاکلر (۱۹۹۵) نیز انواع دانش را مورد شناسایی قرار داده و انواع آن را شامل موارد زیر می‌داند (ابطحی و صلواتی، ۱۳۸۵):

الف) دانش نهان که خود به سه دسته تقسیم می‌شود:

دانش فرهنگی: به فرایند دستیابی به ادارکات مشترک اشاره دارد. فرآیندهای نظیر جامعه پذیری، فرهنگ پذیری.

دانش ذهنی: دانشی است که به مهارت‌های مفهومی‌و توانایی‌های شناختی وابسته است و یک دانش انتزاعی است که در ذهن فرد نهفته است.

دانش مجسم: دانشی است که وابسته به اقدام و عمل فرد است. این نوع دانش به حضور فیزیکی افراد و مراودات رو در رو متکی است.

ب) دانش آشکار: در این طبقه بندی دو نوع دانش قرار می‌گیرد:

دانش نظام‌مند: دانشی که بتواند به گونه ای نظام مند، در روابط تکنولوژی، نقش ها و رویه‌های رسمی‌مورد تحلیل قرار بگیرد. همچنین این نوع از دانش اشاره به دانش رسمی‌و مشترک بین انسان‌ها دارد.

دانش منظم: که در قالب علائم و نشانه هاست، و می‌توان آن را رد قالب کتاب و اطلاعات الکترونیکی یافت نمود.

۲-۲-۱۰-۷- انواع دانش از دیدگاه لیدنر و علوی^[۵۰]

لیندر و علوی در تقسیم بندی دانش به چهار نوع دانش اشاره دارند:

الف) دانش نهفته: که در زمینه اقدامات و تجارب افراد قرار دارد و تشکیل دهنده مدل‌های ذهنی است.

ب) دانش آشکار: که در مقایسته با دانش نهفته عمومیت بیشتری داشته و به راحتی قابل انتقال است.

ج) دانش فردی: که در وجود فرد نهفته است و ریشه در اقدامات فردی او دارد.

د) دانش گروهی: دانش است که در سیستم‌های اجتماعی و فرهنگی یک سازمان نهفته است.

۲-۲-۱۱- مدیریت دانش

۲-۲- ۱۱-۱- مفهوم مدیریت دانش

ما نه تنها در هزاره‌ی جدید، که در سبز فایل زندگی می‌کنیم. در این دوره، اصطلاحات گوناگونی مثل عصر فراصنعتی (هوبر، ۱۹۹۰) عصر اطلاعات (شاپیرو و واریان، ۱۹۹۹) موج سوم (هوپ و هوپ، ۱۹۹۷) یا جامعه دانشی (دراکر، ۱۹۹۳) برای توصیف وضعیت کنونی به کار می‌روند. صرف نظر از اصطلاحات مذکور، اغلب صاحب‌نظران معتقدند که یکی از موضوعات مهم مطرح شده در این دوره، مفهوم مدیریت دانش است؛ مفهومی‌که هیجان ایجاد کرده و باعث بحث و مناظره‌ی فراوان شده است. مدیریت دانش رویکردی است که به سرعت در حال تکامل است و به چالش‌های اخیر برای افزایش کارایی و بهبود اثر بخشی فرایند‌های تجاری محور، همراه با نوآوری مستمر، توجه زیادی دارد. نیاز به مدیریت دانش ‌بر اساس رشد ادراک جامعه تجاری، از این واقعیت سرچشمه می‌گیرد که دانش در عملکرد سازمانی و دسترسی به مزیت رقابتی پایدار، عنصری مهم تلقی می‌شود (گروور^[۵۱]، ۲۰۰۱).

چنین تغییر جهت اساسی و در سطح بالایی، پیامدهای مهمی‌در فرایند‌های سطوح میانی و پایانی در سازمان دارد. در حقیقت، جذب و به کارگیری مفاهیم، ابزارها، تکنیک ها و استراتژی‌های مدیریت دانش در تحولات آینده، به منظور استقرار شرکت‌های دانش محور، به سادگی امکان ‌پذیر نیست؛ چرا که نیازمند انتخاب صحیح ابزارها و تکنیک‌هایی است که به شیوه ای هماهنگ به کار گرفته شوند. به منظور انتخاب صحیح نوع تکنولوژی یا تکنیک‌ها، درک زیر ساخت‌های تکنولوژی موجود، ساختار سازمانی و زیر ساخت‌های تجاری و فرهنگی ضروری است. علاوه‌ بر این، درک چگونگی ترکیب این اجزا برای دستیابی به کارایی و اثر بخشی سازمان، اهمیت زیادی دارد که این خود، منجر به کسب اهداف سازمانی می‌شود. به منظور تبدیل شرکت به مؤسسه ای دانش محور از طریق تکنولوژی ها و استراتژی‌های مدیریت دانش، ضروری است که درابتدا، پویایی‌های نهفته در اقتصاد دانشی، دانش و مدیریت دانش مطرح شود. در ادامه، انواع زیر ساخت‌های لازم برای استقرار مدیریت دانش مورد اشاره قرار می‌گیرد.

اغلب کتاب‌های مربوط به حوزه تکنولوژی با تعدادی تعریف شروع می‌شود، اما تعریف مدیریت دانش کار آسانی نیست. نویسندگان مختلف از دیدگاه‌های مختلف و با رویکرد‌های متفاوت و انگیزه های گوناگون، به تعریف مدیریت دانش پرداخته‌اند. اغلب، مدیریت دانش به طور کلی تعریف شده و آن را به عنوان هر آنچه که سازمان برای داشتن نحوه­ انجام وظایف و فعالیت هایش نیاز دارد، تعریف کرده‌اند. این تعریف از مدیریت دانش، شامل دانش رسمی، قوانین برنامه ها و رویه ها و دانش فنی ناملموس، مهارت ها و تجارب افراد است. همچنین تعریف بالا از مدیریت دانش، شامل روش انجام کار توسط سازمان ها، ارتباط، تجزیه و تحلیل موقعیت، ارائه راه حل‌های جدید برای مسائل و توسعه روش‌های جدید انجام کسب و کار است. علاوه بر آن، تعریف بالا شامل مباحث فرهنگی، قومی‌و ارزش ها و روابط با تأمین کنندگان و مشتریان نیز هست.

مدیریت دانش ناظر بر مجموعه ای از فرایند ها است که طی آن جریان دانایی در یک جامعه به صورت مستمر و فزآینده هدایت می‌شود (سانتوس^[۵۲]،۲۰۰۴).

واژه مدیریت دانش تعاریف مختلفی دارد که برخی از آن ها عبارتند از:

• • بخشی از مجموعه سلسله مراتب متشکل از داده ، اطلاعات، دانش و معرفت است.

• • موقعیتی است که به اطلاعات داخل سازمان ارزش می‌بخشد.

• • مسیری است که در آن دانش خلق و کسب شده و برای نیل به اهداف استفاده می‌شود.

• • روند آگاهانه ایجاد ، اعتبار بخشی ، ارائه ، و توزیع دانش و کاربرد آن است.

• • فرایند نظام منـد نمـودن ، انتخاب ، سازماندهـی و ارائـه دادن ، اطلاعات و دانش بگونـه ای است که درک فرد را در زمینه خاص و مورد نظر بهبود دهد.

• • به سازمان کمک می‌کند تا از مجموعه تجربیات حاصله درک مدون و شفافی به دست آورده و انعطاف پذیری را افزایش می‌دهد.

• مجموعه ای از اعمال منظم و نظام مند است که برای به دست آوردن با ارزش تریـن نتیجـه از دانش در دسترس انجام می شود (کوریا و سارمنتو^[۵۳]، ۲۰۰۳).

۲-۲- ۱۱-۲- ماهیت دانش سازمانی