این مدل­ها به ما نمی­گویند که چرا و چگونه این شوک­ها به اقتصاد وارد می­ شود. هدف از نگرش مدرن الگوهای DSGE آن است که الگوهایی را بپروراند که مانند الگوهای VAR پویایی­های اقتصاد کلان را توضیح بدهند ولی بر پایه ایده ساختاری بهینه­یابی خانوارها و بنگاه­ها نیز باشد.
یکی از ابعاد رفتار بهینه که در الگوهای اقتصادسنجی کلان مهم است، انتظارات است:
آنچه عوامل انتظار دارند به وقوع بپیوندد، در رفتار امروز آنان بسیار مهم است. الگوهای DSGE الگوهایی هستند که می­توان آنان را به صورت زیر مطرح کرد:
(۴-۲)
که  و  ماتریس  از ضرایب هستند و  به معنای انتظارات شکل گرفته در دوره زمانی  است. سؤال بعدی آن است که چه چیزی ارزش­های انتظاری  را تعیین می­ کند. نگرش جدید بر مبنای انتظارات عقلایی عوامل اقتصادی قرار دارد، این انتظارات ارزش­هایی را می­گیرند که با انتظارات ریاضی کسی که می­داند ساختار اقتصادی بر پایه رابطه (۴-۲) قرار دارند، سازگاری دارند. تحت برخی شرایط و به‌کارگیری فنون ریاضی، این مدل­ها به صورت فرم تقلیل یافته زیر در می­آیند:
(۴-۳)
که  و  ماتریس­های  هستند که ضرایب آن‌ها به ضرایب ساختاری در  و  و ماهیت فرایند شوک­ها بستگی دارد؛ بنابراین الگوهای DSGE مانند نسخه VAR مقید شده عمل می­ کنند.
(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت nefo.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

۴-۱-۲- ویژگی­های اصلی یک مدل کینزین جدید
اقتصاد نیوکینزی چیست؟ منکیو و رومر پاسخ زیر را می­ دهند: ۱- تئوری­های کینزی جدید مربوط به چرخه­های تجاری، نوسانات در متغیرهای اسمی مانند عرضه پول را بر متغیرهای حقیقی موثر می­دانند و ۲- نقص­های بازار واقعی مثل رقابت ناقص یا اطلاعات ناکامل تأثیر مهمی بر روی نوسانات اقتصادی دارد؛ لذا اندیشه کینزین­های جدید با تئوری چرخه­های تجاری که بر اختلالات تکنولوژیکی و بازار کامل تاکید می­کرد، ایجاد شد (کیدلند و پرسکات^[۲۲۳]، ۱۹۸۲).
محدودیت­های مربوط به تعدیل دستمزد و قیمت یک عنصر کلیدی در مدل­های کینزی جدید در اقتصاد می­باشد. موج اصلی مدل­های کینزی جدید در دهه ۱۹۷۰، انقلاب انتظارات عقلایی بود. فیشر^[۲۲۴] (۱۹۷۷)، فلپس و تیلور^[۲۲۵] (۱۹۷۷) و تیلور^[۲۲۶] (۱۹۷۹، ۱۹۸۰) قراردادهای اسمی بلندمدت را برای توضیح اینکه چگونه انتقالات تقاضا حتی با وجود انتظارات عقلایی سبب نوسانات واقعی می­ شود را به کار برده­اند. تحقیقات بعدی در زمینه تئوری­های کینزی جدید و چرخه­های تجاری و کاربرد تجربی این دو نوع از مدل­ها سرانجام به موج دومی از مدل­های کینزی جدید یا مدل­های چرخه­های تجاری پولی منجر شد که هدفش پیوند دادن اجزای اصلی هر دو رویکرد بود. مدل مقیاس کوچک گودفرند و کینگ (۱۹۹۷) و روتمبرگ و وودفورد (۱۹۹۷) به سرعت گسترش پیدا کردند. این مدل­ها به عنوان مدل­های تعادل عمومی پویای تصادفی کینزی جدید شناخته می­شوند. مدل­های مقیاس بزرگ و متوسط عموماً به وسیله بانک­های مرکزی و مؤسسات بین ­المللی برای ارزیابی سیاست­های تثبیت مالی و پولی استفاده می­شوند.
مهم‌ترین ویژگی­های یک مدل کینزین جدید به صورت زیر است:

1. 1. مدل­سازی پویایی، تصادفی و تعادل عمومی: رفتار عوامل اقتصادی در امروز بر محیط آتی آن‌ها موثر خواهد بود. عوامل اقتصادی این موضوع را می­دانند و بر اساس آن رفتار می­ کنند. نااطمینانی­ها به خاطر برخی فرایند­هایی که در معرض شوک­های برون­زا قرار دارند، افزایش می­یابد و در نهایت تعادل عمومی در مفهومی که همه بازارها در برگرفته می­ شود، آورده شده است.

1. 1. رقابت انحصاری: قیمت­ها به وسیله عوامل اقتصادی خصوصی به منظور حداکثر کردن هدفشان تنظیم می­ شود که این در مقابل حراج­گر والراسی می­باشد که در آن همه بازارهای رقابتی در یک لحظه تسویه می­ شود.

1. 1. چسبندگی­های اسمی: حداقل برخی بنگاه­ها در موقع تعدیل کردن قیمت­ کالاها و خدماتشان در معرض برخی قیود هستند. بنگاه­ها ممکن است با هزینه­ های تعدیل قیمت مواجه باشند. نوع مشابهی از آن در موقع تعدیل دستمزد برای کارگران به وجود می ­آید.

1. 1. خنثی نبودن سیاست پولی در کوتاه­مدت: به عنوان یک نتیجه از چسبندگی­های اسمی، تغییرات در نرخ­های بهره کوتاه­مدت با تغییرات تورم انتظاری همراه نمی­ شود که در نهایت منجر به نوساناتی در نرخ­های بهره حقیقی و تغییرات در مقادیر واقعی می­ شود. در بلندمدت بنابراین همه قیمت­ها و دستمزدها تعدیل می­شوند و اقتصاد به تعادل طبیعی خود برمی­گردد.

در حالی که مورد اول ویژگی مشترک تمامی مدل­های اقتصاد کلان مدرن از جمله ادبیات RBC می­باشد، سه مورد آخر اجزای خاص مدل­های کینزین جدید می­باشند.
۴-۲- کارهای تجربی انجام شده در زمینه مدل­های DSGE
توسعه اولین نسخه از مدل­های کینزی جدید با انتظارات عقلایی و چسبندگی­های اسمی در اواخر دهه ۱۹۷۰ و ۱۹۸۰ درست شد که به بررسی واکنش بین سیاست پولی سیستماتیک و فعالیت بخش واقعی اقتصاد می­پرداخت. نوآوری­های بعدی شامل مدل­سازی هزینه منو و قراردادهای دستمزد و قیمت متداخل (فیشر^[۲۲۷] (۱۹۷۷)، تیلور^[۲۲۸] (۱۹۷۹b)، کالو^[۲۲۹] (۱۹۸۳)) و روش­های جدید برای حل کردن مدل­های پویای خطی و غیرخطی با انتظارات عقلایی و نیز تخمین موفق چنین مدل­های با بهره گرفتن از تکنیک­های حداکثر راستنمایی می­باشد (هانسن و سارجنت^[۲۳۰] (۱۹۸۰)، فیر و تیلور^[۲۳۱] (۱۹۸۳)). تعمیم­های اولیه مدل­های کینزی جدید گسترش پیدا کردند، بزرگ‌تر شدند و نهایتاً در تحلیل سیاست پولی عملی در بانک­های مرکزی استفاده شدند. سه مدل زیر از سال ۱۹۹۰ نقش مهمی را برای سیاست پولی آمریکا بازی کرده ­اند:
مدل تیلور^[۲۳۲] (۱۹۹۳) مربوط به اقتصادهای گروه ۷، مدل فور و مور^[۲۳۳] (۱۹۹۵) با قراردادهای relative-real-wage staggered که ثبات تورم آمریکا را توضیح می­داد و مدل فدرال رزرو آمریکا^[۲۳۴] که در ریف اسچنیدر و دیگران^[۲۳۵] (۱۹۹۹) توضیح داده شده است.
چالش دیگر برای مدل­سازی اقتصاد کلان از نوع کینزی از رویکرد چرخه تجاری واقعی برخاسته است که به وسیله کیدلند و پرسکات^[۲۳۶] (۱۹۸۲) مطرح شده است. این گسترش از مدل رشد نئوکلاسیک که منبع واقعی چرخه­های تجاری را (به جای پول) مطالعه می­ کند یک رویکرد مدل­سازی را ارائه می­دهد که همه محدودیت­های مربوط به حداکثرسازی مطلوبیت خانوار نمونه، حداکثرسازی سود بنگاه نمونه را بر روی پویایی­های متغیرهای اقتصاد کلان اجرا می­ کند. رویکرد RBC نوآوری­های تکنولوژیکی را به عنوان منبع اصلی چرخه­های تجاری ذکر می­ کند. سیاست پولی اثرات واقعی در مدل RBC ندارد و بنابراین سیاست تثبیت تأثیر کمی دارد.
گودفرند و کینگ^[۲۳۷] (۱۹۹۷) و روتمبرگ و وودفورد^[۲۳۸] (۱۹۹۷) مدل چرخه­های تجاری پولی را با بهره گرفتن از رویکرد پایه­ های اقتصاد خردی در تحقیقات RBC ارائه کردند. مدل آن‌ها چسبندگی­های اسمی و رقابت ناقص را هم در بر می‌گرفت. در این روش اهداف تحقیقی کینزی جدید، قرار دادن ایده­های کینزی جدید در چارچوب­های تعادلی عمومی پویا با بهره گرفتن از ادبیات RBC می­باشد. به همین دلیل مدل چرخه تجاری پولی ذکر شده در بالا به مدل کلاسیک جدید ترکیبی یا مدل DSGE کینزین جدید ارجاع داده می­ شود. چسبندگی­های اسمی و رقابت ناقص باعث شکست مدل RBC شد (روتمبرگ و وودفورد^[۲۳۹] (۱۹۹۶) و گالی^[۲۴۰] (۱۹۹۹)).
در سال­های اخیر شاهد مدل­سازی­های بسیاری در مکتب کینزین جدید می­باشیم.
کریستیانو و دیگران (۲۰۰۵) مدل DSGE با مقیاس متوسط و تجمیع سرمایه، بهره ­برداری و سرمایه ­گذاری، قدرت انحصاری در بازارهای کالا و نیروی کار، چسبندگی­های دستمزد و قیمت و تعدادی از چسبندگی­های اضافی به عنوان مثال هزینه­ های تعدیل یا قیود مربوط به تصمیم ­گیری خانوار و بنگاه را گسترش و تخمین زده­اند. در حالی که کریستیانو و دیگران^[۲۴۱] (۲۰۰۵) تکنیک­های توابع ضربه-واکنش را به منظور انتخاب مقادیر پارامترهای مدل انتخاب کرده ­اند، اسمت و واترز^[۲۴۲] (۲۰۰۳،۲۰۰۷) نشان دادند که پارامترها می­توانند به راحتی و به صورت موثری با روش­های بیزی تخمین بخورند. این رویکرد به سرعت گسترش یافت و در بانک­های مرکزی در سراسر جهان مورد استفاده قرار گرفت. لوین و دیگران (۲۰۰۳)^[۲۴۳] و تیلور و وایلند (۲۰۱۲)^[۲۴۴] تفاوت­های سیستماتیک این مدل­ها با مدل­های کینزی جدید را ارائه کردند و کاربردهایشان را برای قواعد سیاست پولی مورد ارزیابی قرار داده­اند. این مدل­ها می ­تواند برای ارزیابی استراتژی­ های سیاستی متفاوت و توسعه نهادها از قبیل ایجاد منطقه پولی مشترک در اروپا مورد استفاده قرار گیرند.
مدل­های مقیاس متوسط طبقه وسیعی از چسبندگی­ها را به عنوان ابزاری برای پیش ­بینی، ارزیابی اثرات تغییرات سیاستی و روشن کردن منبع نوسانات اقتصاد کلان به وسیله تجزیه تاریخی را گسترش داده­اند (کریستیانو و دیگران (۲۰۰۵)، اسمت و واترز (۲۰۰۳ و ۲۰۰۷)، آدولفسون و دیگران^[۲۴۵] (۲۰۰۷)).
در ایران نیز کارهای مختلفی در زمینه مدل­های DSGE انجام شده است که در زیر به آن پرداخته شده است:
شهرستانی و اربابی (۱۳۸۸) با تعدیلاتی در الگوهای ادوار تجاری حقیقی در یک اقتصاد باز کوچک، یک مدل تعادل عمومی پویا را به منظور بررسی خصوصیات ادوار تجاری اقتصاد ایران ارائه می­ کنند. یافته­های این پژوهش نشان می­دهد که با در نظر گرفتن فقط شوک تکنولوژی، تغییرات متغیرهای کلان الگو بسیار پایین­تر از مقادیر مشاهده شده اقتصاد ایران است. با در نظر گرفتن شوک­های قیمت نفت، نتایج الگو سازگاری بهتری با مشاهدات اقتصاد ایران پیدا می­ کند. در این مقاله که در چارچوب مدل­های ادوار تجاری حقیقی ساخته شده است، دولت، بانک مرکزی و انعطاف ناپذیری­های اسمی وجود ندارد و خانوار به عنوان تنها کارگزار اقتصادی حاضر در مدل اقدام به بهینه­یابی می­ کند^[۲۴۶].
هم­چنین کاوند (۱۳۸۸) به بررسی قابلیت کاربرد الگوهای تعادل عمومی پویای تصادفی برای اقتصاد در حال توسعه ایران می ­پردازد و الگوی آیرلند را به علت اینکه به طور صریح نرخ رشد تولید را در بردارد، به عنوان الگوی ادوار تجاری حقیقی که قابلیت هماهنگ شدن با اقتصاد در حال توسعه ایران را دارد، معرفی می­ کند. در این الگو نیز خانوار به عنوان تک کارگزار بهینه یاب عمل کرده و انعطاف ناپذیری­های اسمی در مدل وارد نمی­ شود^[۲۴۷].
هم­چنین توابع ضربه-واکنش متغیرهای تولید غیرنفتی و تورم در برابر شوک­ها نشان می­دهد که مطابق با انتظارات تئوریک و مشاهدات دنیای واقعی، تولید غیرنفتی در برابر شوک­های بهره­وری، درآمدهای نفتی، نرخ رشد حجم پول و مخارج دولت افزایش می­یابد. با ذکر این نکته که پس از گذشت چند دوره، اثر برون­رانی مخارج دولتی سبب کاهش تولید غیرنفتی می­ شود. هم­چنین تورم در برابر تمام شوک­ها به غیر از شوک بهره­وری افزایش یافته و از مقدار تعادلی بلندمدت خود دور می­ شود.
جاوید بهرامی و نیره سادات قریشی (۱۳۹۰) به تحلیل سیاست پولی در اقتصاد ایران با بهره گرفتن از یک مدل تعادل عمومی پویای تصادفی پرداخته­اند. در این مطالعه یک مدل تعادل عمومی پویای تصادفی برای تبیین سیاست­گذاری پولی در اقتصاد ایران طراحی شده است که در آن سیاست­گذار پولی قادر به تصمیم ­گیری در خصوص انتخاب یکی از دو هدف کنترل نرخ تورم و یا کنترل نرخ ارز برای هدایت سیاست پولی است. ابزارهای بانک مرکزی برای دستیابی به این دو هدف شامل کنترل اعتبارات اعطایی پرداختی و دخالت در بازار ارز است. نتایج الگو پس از کالیبراسیون پارامترها حاکی از آن است که در صورت بروز شوک درآمد نفتی، سناریوی هدف­گذاری تورم نوسان کمتری در متغیرهای مصرف، تولید غیرنفتی، اشتغال، نرخ تورم و حجم پول ایجاد می­ کند. در صورت بروز شوک تکنولوژی، نوسانات متغیرهای مصرف، اشتغال و حجم پول میان دو سناریو تفاوت چندانی ندارد، اما سناریوی هدف‌گذاری تورم نوسان کمتری در تولید غیرنفتی و تورم ایجاد می­نماید^[۲۴۸].
حسین صدقی (۱۳۹۰) در کاری تحت عنوان نوسانات نرخ ارز، بی­ثباتی مالی و سیاست پولی بهینه به طراحی یک سیاست پولی بهینه در راستای واکنش به میزان بدهی­های شرکت­ها و حفظ ثبات مالی در اقتصاد پرداخت. در این کار تأثیر نوسانات نرخ ارز بر روی بدهی­های بنگاه­های اقتصادی بررسی شده است. برای این منظور یک مدل DSGE طراحی شده و چگونگی تأثیر نوسانات نرخ ارز، بدهی شرکت­ها و در نهایت، بی­ثباتی مالی روی یک اقتصاد باز مورد بررسی قرار گرفته است. سیاست پولی بهینه مشتق شده از این مدل نشان می­دهد که اگر میزان بدهی انباشته شرکت­ها به میزان زیاد بوده و باعث ایجاد عدم تعادل و بی­ثباتی مالی در اقتصاد شود، سیاست­گذار پولی باید به این وضعیت واکنش نشان داده و میزان نرخ سود بانکی را بر مبنای قانون سیاست پولی طراحی شده در این مدل افزایش دهد^[۲۴۹].
سید فخر الدین حسینی (۱۳۹۰) ادوار تجاری پولی برای اقتصاد ایران را با بهره گرفتن از مدل­های تعادل عمومی پویای تصادفی بررسی کرده است. در این تحقیق برای تحلیل تأثیر نوسانات درآمدهای نفتی و نقدینگی بر متغیرهای کلان یک مدل تعادل عمومی پویای تصادفی طراحی شده است. نتایج این مطالعه نشان می­دهد اگر افزایش درآمدهای نفتی از کانال رشد پول عبور کند، افزایشی حدود ۱۵/۰ درصد انحرافات از مقادیر تعادلی بلندمدت در تورم به وجود می ­آید. از طرف دیگر وقتی که این افزایش درآمدهای نفتی، از طریق فروش ارز به بانک مرکزی، تأمین مالی نگردد، افزایش تورم کمتر از ۱/۰ درصد انحراف از مقدار تعادل بلندمدت خواهد شد. همچنین تکانه­های نرخ رشد پولی باعث افزایش تورم در اقتصاد شده و اثر آن بر متغیرهای واقعی مانند تولید و اشتغال به ترتیب ۰۵/۰ و ۰۱/۰- درصد انحراف از مقدار تعادل بلندمدت خواهد بود؛ به عبارت دیگر پول در این الگوی ادوار تجاری پولی بدون چسبندگی، خنثی است^[۲۵۰].
صباغ کرمانی و همکاران (۱۳۹۰) میزان پولی کردن بدهی­های دولتی را که شاخصی برای حاکمیت سیاست مالی است را در قالب یک مدل تعادل عمومی پویای تصادفی با بهره گرفتن از رویکرد بیزی بررسی کرده است. نتایج حاصل از تخمین نشان می­دهد که میزان تسلط سیاست­های مالی در اقتصاد ایران ۷۷ درصد است که نشان از استقلال پایین بانک مرکزی دارد^[۲۵۱].
اسمعیل ابونوری و محمد هادی رجایی (۱۳۹۱) به ارزیابی اثر تکانه قیمت انرژی بر متغیرهای اقتصاد کلان ایران با بهره گرفتن از یک مدل DSGE پرداخته­اند. در این کار در یک فضای دوبخشی تنها به روابط میان بنگاه و خانوار محدود است که در آن بنگاه­ها به بنگاه­های تولید کننده کالای نهایی و بنگاه­های عرضه کننده انرژی تقسیم شده ­اند. نتایج حاصل از برآورد مدل نشان می­دهد که شوک ناشی از افزایش قیمت انرژی موجب انحراف متغیرهای تولید، سرمایه ­گذاری، عرضه نیروی کار و تورم از روند رشد بلندمدت خود شده، تورم افزایش یافته ولی سایر متغیرها کاهش می­یابد^[۲۵۲].
سید فخرالدین فخرحسینی، اصغر شاهمرادی و محمد علی احسانی (۱۳۹۱) در قالب یک مدل تعادل عمومی پویای تصادفی چسبندگی قیمت و دستمزد و سیاست پولی در اقتصاد ایران را بررسی کرده ­اند. با توجه به ساختار اقتصاد ایران و به علت مشکلات ساختاری بودجه عمومی دولت و اثرپذیری آن از نوسانات شدید قیمت نفت و در نتیجه نوسانات وجوه حاصل از فروش آن، انتظار می­رود عملاً نوسانات سیاست مالی، بانک مرکزی و سیاست پولی را تحت تأثیر قرار دهد. در این کار در قالب یک مدل تعادل عمومی پویای تصادفی، یک الگوی ساده کینزین جدید و مبتنی بر مبانی نظری خرد و وجود چسبندگی اسمی (قیمت و دستمزد)، اثر تکانه­های تکنولوژی، قیمت نفت، مخارج دولت و سیاست پولی بر متغیرهای کلان اقتصادی (تولید و تورم) در اقتصاد ایران مورد بررسی قرار گرفته است. نتایج کار حاکی از آن است که الگوی معرفی شده قادر است برای توضیح وقایع و تأثیر تکانه­های مختلف بر متغیرهای کلان از مقدار تعادل بلندمدت را شبیه سازی کند. همچنین توابع ضربه-واکنش متغیر تورم در برابر همه تکانه­ها به جز تکانه تکنولوژی افزایش یافته و تولید غیرنفتی نیز در برابر تکانه­های تکنولوژی، قیمت نفت، مخارج دولت و عرضه پول افزایش می­یابد^[۲۵۳].
اکبر کمیجانی و حسین توکلیان (۱۳۹۱) سیاست­گذاری پولی تحت سلطه مالی و تورم هدف ضمنی را در قالب یک مدل تعادل عمومی پویای تصادفی برای اقتصاد ایران بررسی کرده ­اند. آن‌ها بیان کردند که سیاست­گذاری پولی در اقتصاد ایران به نحوی است که بیشتر جنبه صلاحدیدی دارد و مبتنی بر قاعده یا هدف­گذاری خاصی نیست. نتایج کار آن‌ها نشان می­دهد که سیاست­گذاران پولی در بیشتر دوره­ها، هدف­گذاری صورت گرفته در برنامه ­های توسعه را رعایت نکرده ­اند. تابع ضربه-واکنش سیاست پولی نیز بیشتر قادر به توضیح دادن سیاست پولی در دهه ۱۳۸۰ شمسی است. نتیجه دیگر مدل آن است که فاصله بین زمان تصویب پروژه­ های سرمایه ­گذاری دولت تا زمان اتمام پروژه­ ها، تأثیر معناداری بر روی تولید و مصرف دارد^[۲۵۴].
جعفری صمیمی و همکاران (۱۳۹۳) با بهره گرفتن از یک مدل تعادل عمومی پویای تصادفی کینزی جدید اقتصاد باز به ارزیابی اثر تکانه‌های پولی و غیر پولی بر اقتصاد ایران پرداخته‌اند. در این الگو، درآمدهای نفتی در بخشی مجزا لحاظ گردیده است. همچنین برای انطباق هر چه بیشتر الگو با دنیای واقعی و با توجه به اهمیت و نقش چسبندگی­ها در اثرگذاری متغیرهای اسمی بر تولید، چسبندگی قیمت­ها در الگو وارد شده و چگونگی واکنش اقتصاد در قبال تکانه­های برون­زای درآمدهای نفتی، سیاست پولی، مخارج دولت و تکانه فناوری مورد ارزیابی قرار گرفته است. نتایج به دست آمده نشان می‌دهد که تأثیر اولیه تکانه‌های پولی، مخارج دولت و درآمد نفت بر تولید غیر نفتی و تورم مثبت می‌باشد اما تکانه فناوری، اثر منفی بر تورم و مثبت بر تولید دارد^[۲۵۵].
۴-۳- خلاصه و جمع­بندی
در ابتدای این فصل مروری بر مبانی نظری مدل­های DSGE انجام شده است. در این قسمت تمامی ویژگی­ها و مشخصات یک مدل DSGE مورد بررسی قرار گرفته است.
در بخش دوم مطالعات تجربی انجام شده در زمینه مدل­های DSGE در داخل و خارج آورده شده است.

1. 1. فصل پنجم

1. 1. طراحی، کالیبراسیون و شبیه­سازی مدل DSGE برای اقتصاد ایران

۵-۱- مقدمه
بررسی تجربی مدل­های تعادل عمومی پویای تصادفی (DSGE) مستلزم تکمیل و طی چندین مرحله است. گام اول آماده ساختن مدل برای تحلیل است.
در مرحله آماده ­سازی مدل باید محیط زندگی تصمیم گیرندگان اقتصادی، مجموعه قواعد تصمیم ­گیری که رفتار آن­ها را تبیین می­ کند و نااطمینانی­هایی که این کارگزاران با آن دست و پنجه نرم می­ کنند، مشخص شود. در نهایت این اجزا منتهی به شکلی از سیستم غیرخطی معادلات دیفرانسیل انتظاری می­شوند. چنین سیستمی به صورت مستقیم قابلیت تحلیل تجربی را ندارد. لیکن با انجام تبدیلاتی می­توان آن­ها را به سیستم­های قابل کاربرد تجربی تبدیل کرد.
نمودار ۵- ۱. مرور کلی بر مدل­های DSGE
برای این کار باید سیستم غیرخطی را تقریب خطی زد. همان­طور که مدل­های DSGE باید برای تحلیل تجربی آماده شوند، در گام بعدی داده ­ها نیز باید برای کاربرد در این مدل­ها مهیا شوند^[۲۵۶]. مرحله بعدی شامل کالیبراسیون مدل یا تخمین مدل یا هر دو می­باشد. مرحله آخر ارزیابی مدل می­باشد از جمله توابع ضربه- واکنش و تجزیه شوک­ها تحلیل و مورد بررسی قرار می­گیرد. تمامی این مراحل در نمودار (۵-۱) ترسیم شده است.
بنابراین در این فصل ابتداً مدل طراحی شده برای اقتصاد ایران معرفی می­گردد و در بخش­ دوم قیمت­های نسبی و هزینه­ های نهایی استخراج خواهد شد.
در بخش سوم شرایط تعادل پویای اقتصاد برای متغیرهای اقتصادی محاسبه شده است. بخش چهارم این فصل شامل معادلات لگاریتم-خطی که در بخش دوم و سوم از فرایندهای بهینه­یابی بدست آمده است، می­باشد.
بخش پنجم و ششم به ترتیب شامل کالیبراسیون مدل و استخراج نتایج حاصل از شبیه­سازی مدل می­باشد و نهایتاً بخش آخر شامل خلاصه و نتیجه ­گیری می­باشد.
۵-۲- طراحی مدل DSGE برای اقتصاد ایران
این رساله در چارچوب یک مدل تعادل عمومی پویای تصادفی (DSGE)^[257] اقتصاد باز بر پایه آموزه­های اقتصاد نیوکینزی برای ایران، تأثیر شوک­های قیمت و تولید نفت را که عموماً به واسطه شوک­های برون­زای قیمت جهانی نفت رخ می­دهد، بر وضعیت سیاست­های پولی و مالی و متغیرهای کلان اقتصادی تورم و تولید بررسی می­ کند. در این راستا، یک مدل تعادل عمومی با لحاظ بخش­های داخلی، خارجی و بخش­های پولی و مالی طراحی، کالیبره و شبیه­سازی شده است. مدل شامل بخش خانوار، بخش بنگاه­های تولیدکننده کالاهای نهایی در قالب بازار رقابت انحصاری و قیمت­ گذاری با لحاظ چسبندگی قیمت کالو^[۲۵۸] (۱۹۸۳)، تولید­کنندگان کالاهای سرمایه­ای، صادرکنندگان و واردکنندگان، تلفیق دولت به عنوان بخش مالی و بانک مرکزی به عنوان نهاد پولی و بخش خارجی خواهد بود. ویژگی برجسته مدل، گستردگی و جامعیت آن است، به نحوی ­که بخش خانوار تصمیمات بهینه روی مصرف، میزان عرضه نیروی کار و تقاضای پول انجام می­دهد. همچنین، منحنی فیلیپس هیبریدی کینزین­های جدید^[۲۵۹] برای تورم داخلی، تورم کالاهای وارداتی و تورم کالاهای صادراتی به تفکیک تصریح شده است. ضمن آنکه به دلیل سلطه بخش مالی و درجه پایین استقلال بانک مرکزی، قید بودجه دولت و تراز بانک مرکزی تلفیق شده است و سیاست پولی از دو کانال دارایی­ های خارجی و اوراق مشارکت بانک مرکزی مورد بررسی قرار گرفته است.
۵-۲-۱- بخش خانوارها
خانوار  تابع مطلوبیت بین دوره­ای خود را با توجه به موارد زیر حداکثر می­ کند:

مدل شبکه ای مناسب برای SWOT
(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت nefo.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

مدل سلسله مراتبی و شبکه ای که برای تحلیل SWOT در اینجا پیشنهاد می شود و در شکل ۳-۱ مشاهده می شود از چهار سطح تشکیل شده است.هدف(بهترین مدل کسب و کار برای انتشارات آریانا قلم)نشان دهنده ی سطح اول می باشد،سطح دوم گروه های SWOT می باشند و سطح سوم عوامل یا فاکتورهای هر گروه SWOT و سطح چهارم هم گزینه ها یا مدل های کسب و کار بدیل برای انتشارات آریانا قلم.
سطح هدف
سطح زیر معیار
سطح هدف
W₁
W₂₁
W₂
سطح معیار
سطح معیار
W₃
W₃₂
سطح زیر معیار
W₄
W₄₃
سطح گزینه ها
سطح گزینه ها
شکل ‏۲‑۱۳ساختار سلسله مراتبی SWOT(الف)و ساختار شبکه ای SWOT(ب)
در مدل سلسله مراتبی w₂₁ برداری است که نشان دهنده ی تاثیر هدف بر معیار است و w₃₂برداری است که نشان دهنده ی تاثیر هر زیر معیار بر گزینه ها می باشد.در مدل شبکه ای SWOT همانطور که در شکل ۳-۱ هم نشان داده شده است در سطح معیار برای گروه های SWOTوابستگی درونی در نظر گرفته شده است که اشاره به این دارد که مثلا بین نقاط قوت و فرصت ها وابستگی وجود دارد.در مدل شبکه ای هم w₁نشان دهنده ی بردار اثرگذار هدف بر گروه های SWOT می باشد و W₂ هم نشان دهنده ی بردار وابستگی درونی میان گروه های SWOT می باشد و W₃هم نشان دهنده ی بردار تاثیر گروه های SWOT بر فاکتورهای گروه ها و W₄هم بردار اثرگذاری فاکتورها بر مدل های کسب وکار.
الگوریتم پیشنهادی برای بکارگیری ANP در SWOT
نکته ای که لازم به ذکر است آن که در فرایند تحلیل شبکه ای می توان مراحل را به دو صورت پیش برد:یا از رویه تشکیل ماتریس بزرگ مراحل به پیش می رود و بر مبنای ارزیابی ماتریس بزرگ و نرمال سازی آن اوزان گزینه ها و در نهایت اولویت آنها تعیین می شود و یا اینکه مراحل بر مبنای عملیات ماتریسی به پیش می رودکه در الگوریتم پیشنهادی زیر رویه دوم به رویه اول ترجیح داده شده است.در نتیجه در الگوریتم پیشنهادی نیازی به تشکیل بزرگ و نرمال سازی آن و انتخاب مدل کسب و کار بر مبنای آن نیست.با توجه به مدل شبکه ای طراحی شده در بالا و اصول کلی ANPمراحل به کارگیری فرایند تجلیل شبکه ای در تحلیل SWOT به صورت زیر معرفی می گردد:
گام اول:شناسایی فاکتورها یا عوامل SWOT و مدل های کسب و کاری جایگزین.
گام دوم:با فرض اینکه هیچ وابستگی میان عوامل وجود ندارد درجه ی اهمیت گروه های SWOTرا از طریق مقایسات زوجی و با یک مقیاس ۹-۱ اندازه گیری می شود(محاسبه ی W₁)
گام سوم :چون بین گروه های SWOT وابستگی وجود دارد لذا با بهره گرفتن از یک مقیاس ۹-۱ و مقایسات زوجی ماتریس وابستگی های درونی گروه ها(سطح دو مدل) محاسبه شود (محاسبه w₂)
گام چهارم :تعیین ارجحیت (اهمیت) هریک از گروه های SWOT،از طریق ضرب کردن W₁ در W₂(محاسبه یw_f)
گام پنجم:تعیین درجه اهمیت نهایی هریک از فاکتورهای SWOT با یک مقیاس ۹-۱ و مقایسات زوجی(w_sub-f(local))
گام ششم:تعیین درجه ی اهمیت نهایی هریک از فاکتورهای SWOTبا ضرب کردن حاصل مرحله ی چهار در مرحله ی پنجم(w_{sub-f(global)})
گام هفتم:تعیین درجه اهمیت مدلهای کسب وکارجایگزین به نسبت هریک از فاکتورهای SWOT با یک مقیاس ۹-۱ و از طریق مقایسات زوجی (یعنی محاسبه یw₄)
گام هشتم:تعیین اولویت ها(رجحان ها)ی نهایی هریک از گزینه ها(با ضرب حاصل مرحله ششم در مرحله هفتم).(صحت و همکاران،۱۳۸۸)
مدل مفهومی تحقیق
در شکل ۳-۱ شمای ساده ای از مدل مفهومی تحقیق نشان داده شده است.
مطالعه مستندات موجود در زمینه مدل کسب و کار وکار آستروالدر،مدل های کسب و کار در صنعت نشر و تکمیل پرسشنامه باز توسط متخصصینو مصاحبه به منظور شناسایی ابعاد مختلف مدل کسب وکار موسسه چاپ و نشر کتاب
تعیین ارزشهای پیشنهادی با توجه به دیدگاه مشتریان و طراحی مدلهای کسب و کاری ممکن
تشکیل شبکه تصمیم و استفاده از روش ANP به منظور رتبه بندی مدلهای کسب وکار
تعیین فرصت ها،تهدید ها،نقاط قوت و نقاط ضعف به منظور ارزیابی مدلهای کسب و کار از نظر خبرگان و کارشناسان
شکل ‏۲‑۱۴مدل مفهومی تحقیق
جمع بندی:
در این فصل در ابتدا به بررسی مبانی نظری موجود در زمینه کسب وکار پرداختیم.از آنجایی که مبنای پژوهش صورت گرفته مدل کسب وکار آستروالدر می باشد به بررسی تابلوی کسب وکار و عناصر موجود در آن از دیدگاه آستروالدر پرداختیم.پس از صنعت نشر را معرفی کرده و تاریخچه کوتاهی از آن را بررسی کردیم.از آنجایی که ارزش پیشنهادی قلب مدل کسب و کار بوده و سایر عناصر مدل کسب وکار متاثر از ارائه ی ارزش پیشنهادی می باشند به رابطه ارزش و مدل کسب وکار اشاره کرده در بخش معرفی صنعت نشر به معرفی زنجیره تامین،زنجیره ارزش و شبکه ارزش پرداختیم.
در بخش پیشینه سعی کردیم تحقیقاتی که ارتباط بیشتر و مستقیمی با پژوهش حاضر دارند را مورد بررسی قرار دهیم.در تحقیقات داخلی طراحی مدلهای کسب و کاری به شیوه ی حاضر انجام نشده بلکه در صنایع مختلف به بررسی عناصر مدل کسب وکار پرداخته شده و بیشتر به ارزیابی و مقایسه مدلهای موجود پرداخته شده و کمتر به طراحی و یا تغییر مدلهای کسب وکار توجه شده است.علاوه بر آن در صنعت چاپ و نشر مورد پژوهشی مشابهی یافت نشد.
در تحقیقات خارجی بیشتر تحقیقات به صورت کیفی بوده و با بررسی عناصر تابلوی کسب و کار و مدلهای کسب وکاری موجود و سنتی در بیشتر موارد به مقایسه آنها پرداخته اند .تحقیقات خارجی نیز در صنایع مختلفی صورت گرفته و تنها چند تحقیق در صنعت نشر و چاپ کتاب صورت گرفته است.
فصل سوم
متدلوژی تحقیق
روش تحقیق
مقدمه
در این فصل در مورد روش تحقیق ،منابع جمع آوری اطلاعات و چگونگی نحوه گردآوری اطلاعات صحبت می کنیم.سپس فرایند تحقیق مورد بررسی و موشکافی قرار می گیرد.پس از آن با جامعه آماری تحقیق آشنا می شویم.
روش شناسی تحقیق
تحقیق حاضر از نظر هدف کاربردی است.تحقیق کاربردی در جستجوی دست یابی به یک هدف علمی است و تاکید آن بر تاثیر سعادت و رفاه توده مردم و مطلوب بودن فعالیت است و توسعه شیوه های علمی فعالیت های اجرایی را به دست می دهد.در تحقیق کاربردی ،یافته ها را می توان برای حل مسائل اجتماعی به کار برد (ایران نژاد پاریزی،۳۷:۱۳۸۷).
همچنین در این پژوهش به توصیف و مطالعه آنچه که هست می پردازیم.تحقیق توصیفی آن چه را که هست توصیف و تفسیر می کندو به شرایط موجود و روابط موجود،عقاید متداول،فرایندهای جاری ،آثار مشهود یا روند های در حال گسترش توجه دارد.توجه آن در درجه اول به حال است ،هر چند که غالب رویدادها و آثار گذشته را نیز که به شرایط موجود مربوط می شود،مورد بررسی قرار می دهد.(جان بست،۱۲۵:۱۳۷۸)
از آنجایی که در تحقیقات توصیفی می توان ویژگی های جامعه مورد مطالعه را از طریق پیمایش ارزیابی نمود ،تحقیق حاضر یک تحقیق توصیفی از نوع پیمایشی است.
«پیمایش» عبارتست از جمع آوری اطلاعات که با طرح و نقشه و به عنوان راهنمای عمل یا پیش بینی و یا به منظور تجزیه و تحلیل روابط برخی متغیرها صورت می گیرد(اوپنهام،۱۵۰:۱۳۶۹).

.
۳-۶-۱-ویژگی‌های خشک کن دوار مورد بررسی
خشک کن مورد بررسی در اینجا مربوط به خشک کن دوار کارخانه تولیدی نگین فسفات شمال واقع در شهرک صنعتی بندپی شرقی شهرستان بابل می باشد که برای خشک کردن دی کلسیم فسفات تولیدی بکار می رود.

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

این خشک کن دوار بطول ۱۲ متر و قطر ۳۰/۱ متر و ضخامت ۱۵ میلیمتر برای خشک کردن ۲ تن در ساعت دی کلسیم فسفات طراحی شده است. بدنه این خشک کن از جنس فولاد نسوز می‌باشد.
شکل (۳-۳) .نمایی از خشک کن دوار کارخانه تولید دی کلسیم فسفات مورد بررسی.
این خشک کن دوار یک خشک کن نا همسو می‌باشد که حرارت مستقیم از مشعل در انتهای خشک کن وارد محفظه می‌شود.
به منظور هدایت مواد به مرحله بعدی در درون خشک کن پره‌هایی نصب شده است. این پره‌ها بصورت یک در میان زاویه دار و مستقیم هستند. زاویه پره‌ها نسبت به سطح خشک کن ۹۰ درجه می‌باشد. در پره های زاویه دار، لبه آنها با زاویه ۱۲۰ درجه نسبت به بدنه پره قرار گرفته‌اند.
فاصله بین دو پره در جهت محور استوانه ۷۰ سانتیمتر و در جهت شعاع استوانه با زاوبه ۴۵ درجه نسبت به سطح قرار گرفته‌اند. در شکل زیر نمایی از نحوه قرار گرفتن پره‌ها در خشک کن نشان داده شده است.
شکل(۳-۴).نحوه قرار گرفتن پره‌ها در خشک کن.
برای انتقال مواد جامد در حین خشک شدن از ابتدای خشک کن به انتهای آن،خشک کن باید مقداری شیب دار باشد تا مواد به راحتی جابجا شوند. در این خشک کن شیب با بهره گرفتن از رابطه زیر بدست آمد:[۶]
در اینجا β زاویه خشک کن و S₁طول خشک کن می‌باشد که صرف نظر از طول ورودی و خروجی خشک کن ۲۰/۱۱ متر و S₂ اختلاف ارتفاع بین ابتدا و انتهای خشک کن می‌باشد:
ارتفاع ابتدای خشک کن از سطح زمین:۳۹/۱ متر
ارتفاع انتهای خشک کن از سطح زمین:۲۲/۱ متر
بنابراین خشک کن دوار مورد بررسی با زاوبه ۸۷/۰ درجه نسبت به افق قرار گرفته است.
مدت زمانی که محصول در طول خشک کن طی می‌کند تا به انتهای آن برسد بر اساس زمان گرفته شده در حین تولید،۱۵ دقیقه گزارش شده است.
۳-۶-۲-اجزای بیرونی خشک کن دوار
۱-مشعل
شکل(۳-۵).مشعل
این مشعل دوگانه سوز بوده و با دو سوخت گازوئیل و گاز کار می‌کند. حداکثر توان این مشعل ۱۰۰۰۰ کیلو کالری می‌باشد.
۲-ترمومتر
شکل(۳-۶) .ترمومتر
این ترمومتر در ابتدا و انتهای خشک کن نصب شده است و دمای ورودی و خروجی خشک کن را نشان می‌دهد.
۳-کانال خروجی هوای مرطوب شده
شکل(۳-۷) .کانال مکش
این کانال هوای داغی که در خشک کن جریان داشت و بعد از عبور از آن و گرفتن رطوبت مواد، آن‌را خارج می‌کند.
۴-موتور گیربکس
شکل(۳-۸) .موتور گیربکس
این موتور گیربکس با توان ۱۱ کیلو وات کار می‌کند.
اینورتر
شکل (۳-۹) .درایور اینورتر
از این دستگاه برای کنترل تعداد دور خشک کن استفاده می‌شود که سنسور مربوط به چرخش محفظه به موتور گیربکس ۱۱KW متصل شده است و تا ۲۰%دور را کم و زیاد می‌کند.
۶-فن مکنده
شکل(۳-۱۰) .فن مکنده
این فن عمل مکش هوا را انجام می‌دهد.
۷-ریل‌های راهنما
شکل(۳-۱۱).ریل راهنما
این ریل‌ها شامل یاتاقان، رینگ راهنما و بوش راهنما هستند.
۸-چرخ دنده
شکل(۳-۱۲) .چرخ دنده
این چرخ دنده‌ها عمل چرخش را توسط موتور گیربکس انجام می‌دهند.
۳-۶-۳-نمودار خطی خشک کن دوار مورد بررسی
این نمودار با بهره گرفتن از نرم افزار اتوکد با توجه به خصوصیات خشک کن دوار مورد بررسی ترسیم شده است.
شکل (۳-۱۳).نمودار خطی خشک کن مورد بررسی با بهره گرفتن از نرم افزار اتوکد.
بطور کلی خشک کن دوار مورد بررسی دارای ویژگی‌های زیر می‌باشد:
جدول (۳-۱).ویژگی‌های خشک کن دوار مورد بررسی.

منافع رهن از قبیل سکنى اگر خانه است و سوارى اگر حیوان است و همچنین نماء متصلش مانند چاقى اگر حیوان و درخت است و نماء منفصلش چون نتاج حیوان و میوه درخت و پشم و موى و کرک حیوان همه اش ملک راهن یعنى صاحب رهن است ، چه آن مانعى که در حال گروگذارى موجود است و چه آن منافعى که بعدا موجود مى شود، و از منافع رهن تنها نماءآت متصله آن ، مانند خود آن رهن مى شود، و همچنین هرچیزى که به حسب عرف هر محل تابع رهن شمرده نشود آن چنان متعارف باشد که دخولش احتیاج به تقیید نداشته باشد. رهن سپردن اصل درخت و میوه آن و همچنین رهن دادن میوه به تنهائى آن صحیح است ، مال اگر بدهکارى مدت دار باشد و میوه درختان قبل از فرارسیدن راءس مدت رسیده شود در صورتى که میوه اى باشد که خشک شده آن نیز قیمت دارد و مى شود آنرا با خشکاندن نگاهداشت مرتهن آن را خشک مى کند و جزء رهنش قرار مى دهد، و اگر چنین نباشد آن را مى فروشد و بهاى آن را رهن قرار مى دهد البته این در موردى است که از طریق شرط یا قرینه اى فهمیده شده باشد که منظور راهن از رهن دادن میوه رهن دادن مالیت آن است (خمینی،بی تا،جلد ۳)

۱-۱۲-۸- نماء بیع لقطه

«اگر کسی حیوانی را در جایی آباد پیدا کند که ‌خطری متوجه آن نیست و یا حیوان در وضعیتی باشد که در بیابان هم خطری آن را تهدید نمی‌کند، حق ندارد آن را در اختیار بگیرد، ولی اگر حیوان در معرض خطر باشد، می‌تواند آن را در اختیار بگیرد و صاحبش را جست و جو کند(امام خمینی، بی تا، ج۲، ص۲۲۱-۲۲۲ ) این همان است که در صورت اطلاق، به آن «لقطه»- به معنای اخص- اطلاق می‌شود، در صورتی که مالک آن شناخته شده نباشد.بنابراین لقطه قسمی از اموال مجهول المالک است که دارای احکام خاصّی می‌باشد. اگر زمانى مالک پیدا شود که لقطه داراى نمائى متصل شده باشد » مثلا گوسفند پیدا شده چاق شده باشد« مالک هم عین مال را مستحق است و هم نماء آن را چه اینکه نماء قبل از تمام شدن تعریف حاصل شده باشد و چه بعد از آن و چه اینکه قبل از تملک ملتقط عاید شده باشد و چه بعد از آن ، و اما نماء منفصل » از قبیل شیر و نتاج » اگر بعد از تملک ملتقط عاید شده باشد ملک ملتقط است اگر عین مال موجود باشد آن را به مالک مى دهد و نماء را براى خود نگه مى دارد، و اگر در زمان تعریف یا بعد از آن و قبل از تملک ملتقط حاصل شده باشد ملک مالک است
(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت nefo.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

اگر بعد از التقاط نمائى منفصل در لقطه حاصل شود و یک سال تعریف کند و مالکش پیدا نشود آیا مى تواند نماء را هم به تبع عین تملک کند یا نه ؟دو وجه است احتیاط در وجه دوم است باین معنا که عین را تملک و با نماء معامله مجهول المالک کند یعنى بعد از نومیدى از پیدا کردن مالک آن را صدقه دهد.( همان منبع)
اگر چیزى در مخروبه هاى قدیمى که ساکنین آن از بین رفته اند و یا در بیابانها و هر زمین بدون مالک دفینه پیدا شود ملک کسى است که آن را پیدا کند و چنین چیزى تعریف لازم ندارد، تنها در صورتى که عرف آن را گنج بشمارد باید خمس آن را بپردازد که مسئله اش در کتاب خمس گذشت ، و همچنین است چیزى که روى زمین افتاده باشد و از علامتها و خصوصیات آن یقین و یا ظن حاصل شود به اینکه مردم موجود در این زمان نیست که یابنده آن مالک آن مى شود، و اما اگر بداند که ملک مردم اهل زمان او است لقطه است و باید آن را تعریف کند مگر آن که از درهم کمتر باشد و قبلا هم گفتیم که چنین چیزى را در هر شهرى که بخواهد مى تواند تعریف کند.

۱-۱۲-۹- نماء مبیع

«بیع» به معناى «فروختن»، از اوضح مفاهیم عرفیه است؛ و حاصل مى شود به تملیک عین به عوض و مقابله آن با اجاره در تعلّق به عین و نماء است، و در عوض اشتراک دارند.و مانند سایر معانى عرفیه، متیقّنات و مشتبهات دارد. و در مشتبهات، باید رجوع به عرف شود، و موافقت با مرتکزات عرفیه اگر چه از لوازم عرفیه و احکام استفاده شود، رعایت شود. و مخالفت شرع با عرف در شرایط و موانع، ممکن است از قبیل تخطئه در قیود لازمه در آن معامله باشد؛ و ممکن است تصرّف در احکام باشد به ملاحظه ملاکات نفوذ و عدم آن در نظر شرع که ممکن است مخالفت با عقل و عرفى که احاطه به مصالح احکام ندارند.و فرقى در عین، بین شخصیه و کلّیه که ثابت شده در ذمّه، یا آنکه ثابت بشود به بیع در ذمّه، یا آنکه کلّى موصوف حالّ باشد، نیست.(فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت ،ج‌۲، ص۱۶۳-۱۷۰‌. ).بنابر قول مشهور که ملکیت را به صرف عقد محقّق می‌داند، محصول و نماء مبیع مانند میوه‌ی درخت و بچه‌ی گوسفند قبل از تسلیم نیز از آن مشتری است. بر این اساس اگر مبیع قبل از قبض تلف شود، پرداخت بهای کالا از عهده‌ی مشتری ساقط است لیکن نمای آن، از آن وی می‌باشد(جواهر الکلام،ج۲۳، ص۱۶۴-۱۷۰ ).
«فروختن مبیع پیش از تحویل آن: فروختن مبیع غیر پیمانه‌ای (مکیل) و وزنی (موزون)، قبل از آنکه تحویل گرفته شود جایز است. جواز یا حرمت بیع در مبیع مکیل یا موزون اختلافی است. مشهور میان متأخّران جواز آن است. برخی عدم جواز را به طعام و برخی دیگر به بیع مرابحه، اختصاص داده‌اند. بنابر قول به عدم حرمت، چنین معامله‌ای مکروه است. ^[۵۰] بنابر قول به حرمت در اینکه بیع نیز باطل است یا نه اختلاف است ( جواهر الکلام،ج۲۳، ص۱۶۰ )

۱-۱۲-۱۰- نماء بیع شرط

بیع شرط عبارت است از معامله‌ای که در آن برای فروشنده در مدّتی معین در صورت باز پس دادن بهای کالا به خریدار، حقّ خیار، شرط می‌گردد، مانند آنکه فروشنده خانه‌ی هزار تومانی را به دویست تومان بفروشد و با خریدار توافق کند چنانچه ظرف یک سال پس از معامله، بهای خانه را به وی برگرداند حقّ فسخ معامله را داشته باشد(جواهر الکلام،ج۲۳، ص۳۶- ۳۸    ،توضیح المسائل مراجع،ج۲، ص ۲۴۶ م ۲۱۲۶) .

۱-۱۲-۱۱- نماء بیع فضولی

معامله فضولی تمام ارکان یک معامله را به استثنای رضای غیر داراست ودارای آثار قانونی است که ماده ۲۵۱ قانون مدنی در این بار می گوید : رد معامله فضولی حاصل می شود به هر لفظ یا فعلی که دلالت بر عدم رضای به آن نماید ودر صورتی که فضول مال مورد معامله را به اصیل تسلیم کرده باشد وآن مال نزد او موجود باشد مالک می تواند با رد معامله به او مراجعه کرده وعین مال خود را استرداد کند که قانون مدنی در این زمینه می گوید هرگاه مال مورد معامله نزد اصیل تلف شده باشد مالک می تواند بدل مال وهمچنین کلیه منافع ونمائات مال را از اصیل بگیرد .خواه آن منافع مورد استفاده قرار گرفته باشد یا خیر واگر مال ناقص یا معیوب شده باشد خود مال به اضافه مبلغی برای جبران ضرر ناشی از عیب را به مالک تسلیم نماید( مواد ۲۵۹ و۲۶۱ ق .م) و قانون مدنی در ماده ۲۵۸ کلیه منافع ونمائات مورد معامله را از زمان تشکیل عقد جاری دانسته است ونسبت به منافع حاصله از عوض آن اجازه یا رد از روز عقد را موثر دانسته است.
در عقد بیع فضولی مالک بودن یا اجازه دادن مالک شرط است. اجازه کاشف از صحت عقد است بنابراین نمائی ( زیادتی) که در میان عقد واجازه از مبیع حاصل می شود ، برای مشتری است و نمائ وثمن معین برای بایع است. در اجازه سکوت به هنگام عقد یا به هنگام عرضه کردن اجازه بر او ( مالک) کفایت می کند وکافی است که بگوید : اَجَزتُ العَقدَ ( عقد را اجازه دادم)، ( رضایت دادم) ومانند اینها.
اگر مالک اجازه نداد آنرا را از مشتری می گیرد و اگر مشتری در عین تصرفی کرده باشد که در آن اجرتی است ، مالک برای گرفتن اجرت، به مشتری رجوع می کند واگر درعین، زیادتی حاصل شود برای مالک است و مشتری برای گرفتن ثمن به بایع رجوع می کند.هرگاه ثمن باقی باشد خواه مشتری اگاه باشد به مالک نبودن بایع ،خواه آگاه نباشد. واگر ثمن تلف شده باشد گفته اند: با اگاهی مشتری بر اینکه بایع مالک نیست حق رجوع به آن را ندارد.
امام خمینی(ره) در تحریرالوسیله می‌گوید:« و با جهل مشتری به غصب، او حق دارد به تمام آنچه که در مقابل مالک خسارت دیده و به تمام خسارتی که بر او وارد شده ازنماء و نمائات و انفاق حیوان و آنچه در عین هزینه کرده و آنچه از او تلف شده از غرس یا زرع یا چاه و غیره که ضایع شده باشد رجوع کند. پس بایع فضولی برای کل آن ضامن درک می‌باشد و مشتری جاهل حق رجوع به آن را دارد.
فقهای معاصر در پاسخ به استفتایی که قبلا ذکر شد غالبا معتقدند که بایع فضولی ضامن مابه التفاوت ثمن حین المعامله و حین الرد، که ارزش آن کاهش یافته، و سایر خسارات نیست و مشتری نمی‌تواند از قبول ثمن معامله خودداری کند و بایع را ملزم به تحویل مورد دیگری با همان کمیت و کیفیت بنماید.(آیت الله سیستانی، آیت الله میرزا جواد تبریزی، آیت الله صافی گلپایگانی) برخی احتیاط را در مصالحه دانسته اند(آیت الله بهجت و آیت الله خامنه ای) گروهی معتقدند اگر زمین مثلی باشد یا زمین به صورت کلی خریداری شده باشد می‌توان بایع را به تحویل مثل مبیع ملزم کرد(آیت الله فاضل لنکرانی و آیت الله موسوی اردبیلی با ذکر این نکته که ایشان معتقد است اگر مشتری جاهل باشد اصل مبلغی را که پرداخت کرده به علاوه میزان افزایش قیمت را می‌تواند مطالبه کند) و یکی از فقها نیز معتقد است که مشتری مستحق ثمن حین المعامله است ولی در صورت تضرر مشتری عرفا باید فضول آن ضرر را جبران کند(نوری همدانی،۱۳۶۸،ص ۲۴۲)
میرزای قمی در جلد دوم جامع الشتات، در همین زمینه، در پاسخ به سوالی فتوایی قابل توجه داده که عین آن آورده می‌شود:« سوال: هرگاه کسی ملکی به شخصی بفروشد به وجهی، و با وجه معامله کند و نماء به هم رساند و آن ملک مستحق للغیر درآید، و آن غیر اجازه بیع نکند، آیا نماء آن پول، مال کی است؟
جواب:هرگاه به عین آن پول، چیزی خریده و از آن نفعی به هم رسانیده، خواه به فروختن یا به سبب عمل کردن در آن چیز، مثل نساجی کردن به ریسمانی که از آن پول خریده، پس هرگاه صاحب پول امضاء و اجازه آن خرید را کرده که معامله کند، مستحق پول و نماء آن هر دو می‌شود،و هرگاه اجازه نکند، نماء مال صاحب متاع است و صاحب پول همان پول خود را می‌گیرد و آن شخص بر عمل خود اجرتی مستحق نیست. و هرگاه آنچه خریده، در ذمه خریده صاحب پول همان پول را مستحق است، و نماء مال آن شخصی است که عمل کرده وهرگاه آن شخص پول را به مضاربه داده باشد به دیگری و صاحب پول اجازه کند صاحب پول نماء را (علی سبیل الشرط) مستحق است» . لذا، همانند فرضی که ثمن عین معین باشد و نماء ثمن معین، در صورت بطلان بیع به علت مستحق للغیر بطلان مبیع، از آن مشتری است، در فرضی که ثمن کلی و وجه نقد باشد نماء ناشی از سود مشارکت ثمن در مضاربه و یا نماء ناشی از کالایی که با ثمن خریدار تحصیل شده است، به مشتری تعلق دارد(همان).

۱-۱۲-۱۲- نماء بیع معاطاتی

بیع معاطات که غالبا آن را به عنوان بیع بدون لفظ یا داد و ستد بدون صیغه ایجاب و قبوب می شناسند از جمله عقود دیرپا و رایج است. قول به عدم صحت این بیع در میان فقهای متقدم امامیه وشافعیه طرفداران نسبتا زیادی داشته اما به مرور زمان از میزان آنها کاسته شده به نحوی که شاید امروزه نتوان برای آن طرفداری یافت. قائلان به صحت و انعقاد بیع معاطات به دلایلی چون کتاب، سنت،‌اجماع، قاعده رفع حرج و عرف استناد کرده اند. به نظر می رسدکه از میان این دلایل نقش عرف برجسته تر و مهمتر باشد زیرا سایر ادله خود به نحوی متاثر از عرف یا ناظر بر آن و یا موید حجیت دلیل عرف اند. تغییر رای فقها در گذر زمان،‌از قول به عدم صحت بیع معاطات به جواز و صحت آن، نشانگر واقع بینی و توجه روز افزون آنها به نقش عرف در استنباط احکام و تسلیم شدن آنها برابر واقعیات زندگی اجتماعی است.
در بیع معاطات اگر معاطات را صحیح ومفید ملک دانستیم نماء وثمرات عوضین ازان کسی است که عوضین ملک او گردیده ، یعنی نماء وثمره مبیع تعلق به مشتری داشته وثمره ثمن ازان بایع می باشد واگر آنرا فاسد(بیع معاطات) فرض کردیم و گفتیم مفید ملک نبوده قهرا اباحه نیز برآن مترتب نمی باشد نه بایع از ثمره ثمن می تواند استفاده کرده ونه مشتری از نماء مبیع حق انتفاع دارد ونمائی که قبل از تصرف در عین حادث می شود اگر حدوثش باعث مملوک شدن آن دون عین باشد امری است بعید. زیرا نماء تابع عین است واگر هردو باهم به ملک درآیند آن هم نیز بعید می باشد زیرا حدوث نماء از اسباب حصول ملک نیست واز این گذشته هرکدام از دو مقوله را که بگوییم با ظاهر کلام اکثرا مخالفت نموده ایم واز طرفی دیگر اذنی که متعاطیین در عین داده و طرف مقابل را نسبت به تصرف در آن ماذون قرار داده اند معلوم نیست شامل تصرف در نماء بشود چه آنکه غالبا اذن دهنده از نماء عین غافل است پس چگونه می توان گفت که اذنش شامل نماء نیز می شود. با توجه به آیه« أحلَّ الله البیع و حرَّم الرِّبوا که به رباخواران می گویند بیع ربوی نیز مثل بیع می باشد اما خداوند در جواب از این شبهه آنان می فرماید « أحلَّ الله البیع و حرَّم الرِّبوا » أحلَّ عبارت است از آن نماءی که از راه بیع بوجود آمده و متبایعین در آن تصرف کرده اند و ربا عبارت است از آن زیاده و اضافه ای که مال است ولی از راه بیع ربوی بوجود آمده است .
درباره این جمله : « أحلَّ الله البیع و حرَّم الرِّبوا » که مورد استشهاد ما نیز می باشد مطالبی وجود دارد ؛ مطلب اول اینکه بیع و ربا در کنار هم قرار داده شده اند و این یعنی نمائی که از راه ربا بدست می آید نیز مثل نمائی که از راه بیع بدست می آید حلال می باشد اما خداوند می فرماید : « أحلّ الله البیع و حرَّم الرِّبوا » یعنی نماء و تصرفاتی که در بیع حلال است با نماء و تصرفات ربا که حرام است فرق دارد ، خوب اگر اینطور باشد همانطور که از کلام امام رضوان الله علیه نیز نقل کردیم این آیه بالإلتزام برصحت بیع معاطاتی دلالت دارد زیرا أحلَّ بالمطابقه دلالت دارد بر حلیت تصرفات در نماء و سود مترتب بر بیع و وقتی تصرفات مترتب بر بیع حلال شد معلوم می شود که ملکیت بوجود آمده یعنی مبیع مال مشتری و ثمن مال بایع شده است و در نتیجه معلوم می شود که بیع معاطاتی صحیح و مؤثر بوده این احتمال و تقریب اول در کلام حضرت امام(ره)بود که قبلاً به عرضتان رسیده بود ( ضیائی،۱۳۸۱،ص۱۸۵-۱۶۷).

۱-۱۲-۱۳- نماء بیع قبل از قبض

ماده ۳۸۷ ق.م می گوید:«اگر مبیع قبل از تسلیم بدون تقصیر و اهمال از طرف بایع تلف شود بیع منفسخ و ثمن باید به مشتری مسترد گردد مگر اینکه بایع برای تسلیم به حاکم یا قائم مقام او رجوع نموده باشد که در این صورت تلف از مال مشتری خواهد بود»
دکتر امامی،دکتر شهیدی،دکتر کاتوزیان می گویند: نمائات مال مشتری است.برابر ماده۳۶۴ ق.م مبیع در زمان مالکیت مشتری تلف شده است پس منافع از آن مشتری است.یعنی تمام ثمن به علاوه چیزی اضافه که همان نمائات است.(حقوق مدنی ،ماده ۳۸۷)
دکتر لنگرودی می گویند:اگر بگوییم نمائات مال مشتری است به یک تفسیر لفظی و قشری از ماده ۳۶۳و۳۶۴ ق.م بسنده کرده ایم.و در ادامه می گویند نمائات از آن بایع است طبق قاعده الخراج بالضمان(هر که هلاکت مال از دارایی اوست منافع آن هم به او تعلق دارد.)پس تئوری موازنه در انفساخ هم باید رعایت شود و یک بعدی نمی توان فکر کرد(المبیع یملک بالعقد)،یعنی در مورد نمائات دو قاعده را در نظر داشت: ۱-المبیع یملک بالعقد ۲-قاعده موازنه.که قاعده دو حاکم بر قاعده اول است. زیرا ناشی از تراضی متعاقدین است.اگر ما فقط به قاعده اول توجه کنیم و از قاعده دوم غفلت کنیم در واقع موازنه ای که عاقدین در حین انعقاد عقد به آن گردن نهاده اند را نادیده گرفته ایم. یعنی تسلیم ثمن در برابر تسلیم مبیع پس وقتی مبیع تلف شد طرفین به موضع حین العقد باز می گردند.(اگر ما نمائات را به مشتری بدهیم آیا اکل مال به باطل یا دارا شدن بلاجهت نیست؟آیا برخلاف حکم عقل عمل نکرده ایم؟ (حقوق مدنی،ماده ۳۸۷)
حال سوال این است در صورت تلف مبیع قبل از قبض نماء تابع ملک است یا تابع ضمان؟
اگر تابع ملک باشد نمائات مال مشتری است طبق قاعده المبیع یملک بالعقد (مواد۳۶۳و۳۶۴). اگر تابع ضمان باشد نمائات مال بایع است طبق قاعده الخراج بالضمان .که در مورد این قاعده قانون مدنی ساکت است.

۱-۱۲-۱۴- نماء مبیع معیوب

ممکن است گفته شود که عیب همان نقص است ، ولی بین این دو تفاوتهایی وجود دارد ، نقص یعنی تلف جزء و عیب یعنی تغییر وضعیت در تمام یا قسمتی از مبیع بدون اینکه جزیی از آن از بین رفته باشد. در مورد عیب ماده ۴۲۵ قانون مدنی مقرر می دارد : عیبی که بعد از بیع و قبل از قبض در مبیع حادث شود در حکم عیب سابق است ، پس مشتری توانایی فسخ معامله را خواهد داشت و یا آنکه مبیع را نزد خود نگه داشته و ارش آن را از بایع مطالبه نماید(شهیدی، ۱۳۶۹ ،شماره۳۶)
آیا حکم ماده ۳۸۷ قانون مدنی را می توان نسبت به نماء مثمن تسری داد؟یاخیر؟. می دانیم که به محض وقوع بیع، مبیع به خریدار منتقل می شود و تا زمان تلف در ملک اوست لذا نماء حاصل از مبیع در فاصله زمانی عقد و تلف مال مشتری می باشد حال اگر این نماء ها قبل از تسلیم تلف شوند آیا باز بایع ضامن خواهد بود و یا باید تقصیر وی ثابت گردد در این مورد حقوقدانان خوشبختانه متفق هستند که قاعده"کل مبیع تلف قبل قبضه فهو من مال بایعه"را نمی توان در مورد تلف نما آت قبل از تسلیم اجرا کرد ، حقوقدانان می گویند؛ مبنای انفساخ عقد در مورد تلف مبیع رابطه همبستگی است که اراده طرفین بین دو عوض ایجاد کرده . عدالت معاوضی نیز ایجاب می کند که انحلال یکی از دو تعهد باعث از بین رفتن تعهد متقابل آن نشود . بنابراین ، حکم ماده ۳۸۷ ویژه مبیع و ثمن ، یعنی دو عوض مبادله شده است و در مورد منافع ایجاد شده از آنها اجرا نمی شود . نماآت به طور مستقل موضوع مبادله قرار نگرفته تا انتقال ضمان معاوضی درباره آن قابل طرح باشد .نماء منفصل مبیع به تابعیت از اصل آن در ملک خریدار به وجود می آید ، ولی در دست بایع امانت است . پس هرگاه بدون تعدی و تفریط تلف شود ، از مال خریدار و به حساب او خواهد بودهمچنین فروشنده ضامن زیانهای ناشی از تقصیر خویش است ، این مسئولیت نیز ریشه قراردادی ندارد و تابع قواعد کلی اتلاف و تسبیب در قانون مدنی است.

۱-۱۲-۱۵- نماء مبیع نزد مفلس

همچنین محقق حلی در شرایع این چنین می گوید:« اگر بیابد طلبکار، قدری از مبیع را که به مفلس فروخته است سالم، بحال خود؛ می گیرد آن را به قدر الحصه ازثمنش ، و شریک می شود در باقی طلب خودبا طلبکاران.»
« در صورتی که عین مال توسط ورشکسته ناقص شده باشد، مالک می تواند عین آن را دریافت کند و برای دریافت خسارات نیز متناسب با نقص وارد شده به ثمن، در صف طلبکاران قرار گیرد؛ به این ترتیب که نسبت میان قیمت کالای ناقص را با کالای سالم به دست آورده ،به همان میزان ازثمنی که کالا را به آن فروخته است کنار گذاشته می شود.»
هرگاه مدیون بمیرد، دین های مدت دار او ، حال می شوند ولی با مرگ مالک حال نمی شوند.در صورت مفلس شدن ( مدیون ) مالک حق دارد کالا را از او بگیرد هنگامی که زیادتی متصل از قبیل چاق شدن حیوان وغیر… در آن به وجود نیامده باشد ، که در این صورت گرفتن کالا ممتنع است و گفته اند: گرفتن آن کالا جایز است اگر چه زیادتی متصل در آن به وجود آمده باشد. اگر زیادتی منفصل باشد مثل میوه که هنوز از درخت چیده نشده باشد زیاده مال مفلس است وطلبکاران میت در ترکه با او برابراند در صورتی که ترکه کم آید و در صورتی که ترکه وافی به دین باشد مشهود برآنند که صاحب عین، عین را می گیرد(شهید ثانی، ۱۳۹۰، ج۲).
اما در بحث نمائات،اگر در این فاصله که بایع مال را تسلیم مشتری می کند بدون اینکه ثمن را اخذ کند و مشتری مفلس می شود در مبیع نمائی حاصل شود تکلیف مبیع و استرداد مال چیست؟
شهید ثانی می گوید: « در جایی که زیادتی در مبیع متصل باشد، مانند چاق شدن و قد کشیدن حیوان در آن به وجود آمده باشد. در صورت حصول چنین زیاده ای، مالک نمی تواند مال خود را بردارد؛ زیرا زیادتی مزبور، در [زمان] ملکیت ورشکسته پدید آمده است؛ در نتیجه گرفتن عین مال، غیر ممکن است. اما اگر زیادتی، منفصل باشد، مانع از گرفتن کالا نمی شود و زیادتی نیز به ورشکسته تعلق دارد».
محقق حلی نیز در شرایع این چنین می گوید: « اگر بهم رسد ازآن مبیع نماء منفصلی، مثل فرزند و شیر و نحو آنها، بوده باشد ازآن مشتری، یعنی مفلس، و داخل اموال او محسوب است، و می باشد از برای بایع گرفتن اصل مبیع به تمام ثمن آن و اگر آن نماء متصل باشد به مبیع، مثل چاقی یا بزرگ شدن، به این جهت قیمت آن زیاد شده باشد؛ بعضی گفته اند: می تواند آن را بردارد، از جهت آنکه این نماء تابع اصل است. و در این حکم تردد است»(محقق حلی، ۱۳۷۴ ، ج ۲، ص۱۲۶).

۱-۱۲-۱۶- نماء مبیع مشفوع

شفعه عنوان بابى مستقل در فقه است که همه مسائل و احکام مربوط به آن به تفصیل در
شرع مقدس، امرى ثابت و مشروع است( فقه الإمام جعفر الصادق، بی تا، ج۴، ص۱۲۱).
شفعه در اموال غیر منقول قسمت پذیر، همچون زمین، خانه، باغ و مزرعه ثابت است. ثبوت آن در اموال منقول، اختلافى‏ است. عدم ثبوت به اکثر فقها، بلکه مشهور و قول به ثبوت به اکثر متقدمان و گروهى از متأخران نسبت داده شده است.
برخى قائلان قول نخست، در خصوص حیوان و برده شفعه را جارى دانسته‌‏اند.( فقه الإمام جعفر الصادق،بی تا، ج۴، ص۱۲۱).
ثبوت شفعه در اموال غیر منقول غیر قابل قسمت- که قسمت کردن آن موجب ضرر است- از قبیل حمام، راه و آسیاب، اختلافى است. قول به عدم ثبوت آن به اکثر متأخران، بلکه اکثر فقها، بلکه مشهور، بویژه متأخران نسبت داده شده است(مهذب الأحکام ج۱۸، ص۱۲۹).
شفعه در درخت و نیز در بنا به تبع زمین ثابت است؛ لیکن در صورتى که مستقل داد و ستد شوند، اختلاف مطرح در اموال منقول درباره آنها نیز مطرح است(جواهر الکلام، بی تا، ج۳۷،ص۲۴۷-۲۴۹).
مشهور علماء معتقدند با انجام اقاله حق شفعه ساقد نمی گردد بلکه اخذ به شفعه اقاله انجام شده را بر هم می زند این نظر را چنین توجیه می نمایند که حق شفعه به موازات عقد ایجاد می گردد و متبایعین نمی توانند با اقاله آن را اسقاط نمایند مضافا به این که اقاله عقد را از حین اعلام منسفخ می کند و اثر قهقرائی ندارد و از طرفی حق شفعه چون بر اقاله سبق دارد شفیع می تواند به موجب حق اسبق اقاله انجام شده را باطل نماید و اخذ به شفعه کشف از بطلان اقاله می نماید و لذا و نماء حاصله پس از اقاله مال مشتری است و نماء ثمن مال بایع است(منهاج الصالحین خوئی،بی تا ،جلد ۱ ص۳۶۷).

۱-۱۲-۱۷- نماء متصل موقوف

پیش از پرداختن به بحث لازم است به دو مطلب اشاره شود:
نکته اول بررسی دوره پست مدرنی است که باید گفت: در طول چند دهه، مجموعه ای از تحولات در نظام اقتصادی سرمایه داری جهانی و نیز جوامع پیشرفته صنعتی همچون امریکا، راه را برای نوعی دگرگونی کیفی در این جوامع گشود که نشانه های آن حداقل از دهه ۱۹۷۰ توجه برخی از نویسندگان و جامعه شناسان را به خود جلب کرده بود و به طور خاص در دهه های ۱۹۸۰ و ۱۹۹۰ نظریه پردازی و مطالعات جدی تری در باره آن آغاز شد. این تحولات منجر به ظهور یک نظام اقتصادی کم و بیش متفاوت در سطوح ملی و بین المللی، تغییر در نقش قدرت دولت و کارکردهای آن، منابع جدید تعارض اجتماعی، روابط جدید اجتماعی و دگرگونی های گفتاری در اندیشه ها و نظریه پردازی اجتماعی شد. این جامعه جدید را برخی «پسا صنعتی» لقب می دهند، برخی«پسا سرمایه داری»، «سرمایه داری بی سازمان» یا «سرمایه داری سازمان گریز» می نامند، برخی بر آنند که جامعه در شرایط «تجدد اعلا» قرار گرفته است و برخی این جامعه و شرایط جدید آن را «پسا مدرن» می نامند.^[۱۰۹]

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

نکته دوم این که: فلسفه همانند تاریخ در باره مردان و به دست مردان نگاشته شده است. فیلسوفان در مواردی که می خواستند از انسان ها به طور کلی سخن گویند یا موضوع زنان را نادیده می گرفتند یا در نتیجه گیری های خود، آنان را مستثنی می کردند. مسائل و مشکلات آن ها، مد نظر قرار نمی گرفت و علایق و صفات مردانه، معیار سنجش تلقی می شد و به تجربه و علایق جنس مؤنث توجهی نمی شد. این دیدگاه بدین لحاظ که حقوق نیمی از بشر را از حوزه دانش بشری خارج نمود، قابل نقد می باشد و موجب طرد بانوان از مجامع علمی، نادیده گرفتن تلاش های آن ها و حذف شان در گزارش های تاریخی و فلسفی شد. البته اندکی از فلاسفه نیز در باره جنس مؤنث، سخن گفته اند که در این قسمت به مبانی و دیدگاه برخی از آن ها در این باره پرداخته می شود و نظر افلاطون و ارسطو به عنوان قدیمی ترین فیلسوف و دیدگاه ژان ژاک روسو که معاصر با شکل گیری جریانات فمینیستی است و دیدگاه نیچه پس از شکل گیری این جریان بررسی می گردد:
رفتار شناسی زنان از دیدگاه فلسفه سیاسی قدیم و جدید
از دیر باز در میان فلسفه و فرهنگ سیاسی، گرایشی فراگیر وجود داشته است و آن نپرداختن به جایگاه دختران و بانوان یا چشم پوشی کردن از حقوق آن هاست. به رغم غفلت عمومی در تحقیق و بررسی موضوع زن، چند تن از مهمترین فیلسوفان فلسفه سیاسی به جنس مؤنث توجه کرده اند. به عنوان نمونه افلاطون، ارسطو، ژان ژاک روسو و نیچه، جان استورات میل در باره«ماهیت، نقش و جایگاه اجتماعی زن» نظراتی را بیان کرده اند. اینان مدعی وجود تفاوتی طبیعی بین دو جنس بودند.گاه مرد را به طور طبیعی عاقل تر از زن و مناسب سیاست و زندگی اجتماعی می دانستند و گاه توان جسمی را تنها تفاوت میان این دو بیان می نمودند. در این قسمت سعی شده است اشاره مختصری به نظرات آن ها در خصوص جایگاه زن و نقش او در خانواده و جامعه شود، تا واکنش بانوان نسبت به دیدگاه فلسفی مورد بررسی قرار گیرد:

• • 1. 1. دیدگاه افلاطون

     

آریستوکلس معروف به افلاطون^[۱۱۰]هدف واقعی هر حکومتی را سعادت تمام طبقات جامعه می داند و در این راستا ابتدا واژه «سعادت» را تعریف می نماید و اخلاق و تربیت(قابلیت یا فضیلت)را هسته مرکزی فلسفه سیاسی خود قرار می دهد و برای دولت و سازمان سیاسی جامعه، نقش فوق العاده ای قائل است و سیاست را عالی ترین دانش ها و والاترین هنرها می داند. به عقیده او آدمی در دامن جامعه می تواند از تربیتی درست بهرمند گیرد و موجب نیکبختی خود و جامعه شود. بر این اساس و با توجه به این که وظیفه قانونگذار چیزی جز تربیت نیست. او بیان می دارد که قانونگذار باید بصیر در سیاست باشد و به همه قابلیت های انسانی به خصوص خردمندی و روشن بینی توأم با آرزوهای تابع خرد، توجه نماید. همو علت این جامعیت نگرش را در این می داند که توده مردم از قانونگذار وضع قوانینی را می خواهند که به سود همه افراد ملت یا مطبوع برای بیشتر مردم باشد تا جامعه را از دانش و روشن بینی بهره مند سازد و از نادانی برهاند^[۱۱۱] و همه رعایا را به نیکبختی برساند. سپس وی، تنها راهی که رهبر می تواند به هدف سعادتمند کردن رعایا نائل شود، را وضع قانونی می داند که خودخواهی و تملک را از میان بردارد. برای مثال از دید او مالکیت خصوصی باعث نفع پرستی و خودخواهی می شود و باید منافع شخصی در جهت منافع عمومی از بین برود. همو با این نوع تفکر به وضع دستوراتی در دو شکل مجزا می پردازد و در رساله های خود به نام های «قوانین»^[۱۱۲]و «جمهور»^[۱۱۳] به این اوامر اشاره می نماید و در طی بیان دستورهای لازم جهت تشکیل مدینه فاضله از جایگاه زن، طبیعت او و نهاد خانواده سخن می راند که در این قسمت به دیدگاه وی در باره زن پرداخته می شود:
۱-۱-۱- رفتار شناسی زنان از دیدگاه افلاطون
در دیدگاه افلاطون برخلاف فیلسوفان و قانونگذاران قبل از او، جایگاهی برای زنان در نظر گرفته شده است. حتی وی چشم پوشی نمودن از وظایف و حقوق بانوان را، به منزله از کار انداختن بخش قابل توجهی از جامعه می داند. سپس در بیان اهمیت وضع قانون در باره جنس مؤنث به موارد زیر شاره می نماید:
۱-۱-۱- ۱-لزوم توجه به زنان در وضع قانون
آریستوکلس در رساله «قوانین»، دستورهای وضع شده دولت را، جهت دهنده کردار و رهنمون به رفتاری متین می داند که می بایست، در زندگی مردم نهادینه شود و به سه اصل پارسایی(ترس از معبود)، شرف و برتری و نیز زیباگرایی روحی نه جسمی اشاره می کند. سپس برای تشکیل آرامانشهر خود به ذکر قوانینی می پردازد که بر خلاف دستورات موضوعه قبلی، منحصر به جنس خاصی در جامعه نمی باشد. همو اولین قانون را « قانون زناشویی» بر می شمارد^[۱۱۴] که نخستین مرحله شکل گیری و ایجاد مجتمع دولت است و با ذکر دو قانون دیگر روابط جنسی زن و مرد را در دولت ساماندهی می نماید. وی در قانون اول آورده است: شهروندان آزاده نمی توانند با زنی- غیر از همسر قانونی خود- رابطه داشته باشند. قانون دوم نیز روابط جنسی مردان با یکدیگر را ممنوع می نماید.^[۱۱۵]سپس در بیان اهمیت توجه به موقعیت جنس مؤنث به نکات ذیل اشاره می کند:
۱-۱-۱-۲-تمایل به بی نظمی در جامعه زنان
همو معتقد است که زنان به حکم طبیعتشان نسبت به مردان قابلیت و نیکی تمایل کمتری دارند واگر آزاد و فارغ از هر قیدی گذاشته شوند، در حقیقت بیش از نصف جامعه بی بند و بار خواهد ماند. بدین علت و برای جبران این غفلت و نیز نیل به نیکبختی جامعه ضروری است که برای زنان نیز قانونی در نظر گرفته شود.^[۱۱۶]همو قانونگذاران قبلی را سرزنش می نماید که زنان را فراموش نموده و آن ها را پای بند نظم معینی نساخته و باعث بی نظمی نیمی از جامعه گردیده اند^[۱۱۷]و موجبات جدایی رسمی فضای فکری و تعاملات اجتماعی دوجنس را فراهم آورده اند.
۱-۱-۱-۳-نقص تعاملات اجتماعی در زنان
افلاطون در بیان نقص روابط اجتماعی زنان به سنت های رایج در باره آن ها در جوامع قبلی اشاره می کند و بیان می نماید که اگر کسی در صدد برآید که زنان را به غذا خوردن در حضور مردان بر سر خوان های همگانی مجبور سازد، جز ریشخند حاصلی به دست نمی آورد و زنان که به زندگی در پشت پرده خو گرفته اند با فریاد و غوغا او را از پای در می آورند.^[۱۱۸]همو حضور زنان بر سر سفره غذای مردان راجایز نمی داند و عین بی نظمی تلقی می نماید.
۱-۱-۱-۴-وضع قوانین مربوط به ازدواج زن
افلاطون، پس از بیان اهمیت در نظرگرفتن زنان در ایجاد قوانین، جهت سامان بخشیدن به اوضاع جامعه به بیان مواد قانون در خصوص جنس مؤنث به قرار زیر می پردازد:
۱-۱-۱-۵- اجازه ازدواج دختران
افلاطون، در باره نامزدی وآئین عروسی به تعیین قانونی می پردازد که در آن ازدواج دختر بدین قرار است؛ در مرتبه نخست با اجازه پدر خواهد بود و در مرتبه دوم با موافقت پدربزرگ و در مرتبه سوم با موافقت برادرانی که با دختر از یک پدر هستند و اگر هیچیک ازآنان زنده نباشند، اجازه مادر لازم خواهد بود. اگر مادر نیز در قید حیات نباشد نامزدی با موافقت نزدیکترین خویشان دختر و سرپرست او صورت خواهد گرفت.^[۱۱۹] با توجه به سخنان او دختر از حق انتخاب همسر و زوج خود محروم است و تحت ولایت پدر و قیم خود قرار دارد و این قیم ها هستند که برای ازدواج او بدون توجه به علایقش تصمیم می گیرند. البته وی در مورد آداب ولیمه عروسی و حتی شمار مدعوین اظهار نظر می کند و می گوید: پنج تن از دوستان داماد و پنج تن از دوستان عروس و به همان تعداد از خویشان آن دو باید به عروسی دعوت شوند.^[۱۲۰]
۱-۱-۱-۶-تعیین سن و ملاک ازدواج
آریستوکلس در کتاب قانون، به سن ازدواج دختر و پسر اشاره دارد و می گوید: هر کس موظف است میان سی سالگی و سی و پنج سالگی زناشویی کند و اگر از این دستور سر بتابد به پرداخت مبلغی جریمه و محرومیت از برخی حقوق اجتماعی محکوم خواهد شد.^[۱۲۱] همومهمترین ملاک ازدواج را ایجاد همخوانی روحی و اجتماعی می داند و این که افراد دارای تضادهای روحی باید با یکدیگر ازدواج کنند تا تعادل در جامعه ایجاد گردد. به عنوان مثال مرد تندخود در پی زن نرمخو و مرد دارا بدنبال زن ندار باشد.^[۱۲۲] براساس آن چه بیان گردید افلاطون بدنبال فلاح و سعادت جامعه پیش می رود و سعادت فردی را لحاظ نمی نماید و از طرفی با نادیده گرفتن دختران، فقط به سن ازدواج در پسران اشاره می کند. البته فلسفه قرون وسطی «هفت سالگی» را سن«عقل» می شناسد که فرد می تواند در آن نامزد شود.^[۱۲۳]
۱-۱-۱-۷-جهیزیه موجب بندگی مرد
افلاطون ارسال جهیزیه دختر را با کنترل دولت ضروری می شمارد و این که هنگام ازدواج، پدر عروس حق ندارد، جهیزیه ای به خانه داماد بفرستد و داماد نباید جهیزیه را هر چند به مقدار کم بپذیرد.^[۱۲۴]همو علت این امر را در دو موضوع بیان می کند؛ اول این که هیچکس به سبب تنگدستی از زناشویی محروم نماند، دوم این که اگر جهیزیه ای در کار نباشد نه زنان به پول مغرور خواهند شد و نه شوهران طوق بندگی به گردن خواهند گرفت.^[۱۲۵]بر این اساس تمام توجه وی به کنترل بانوان می باشد.
۱-۱-۱-۸-سن بارداری در زنان
افلاطون پس از آن که از بحث در باره آیین عروسی فارغ گردید، به گفت و گو در باره زمان تولد کودکان می پردازد تا با وضع این دستور، قانون خود را به مواضع و قوانین همگانی نزدیک سازد و موجبات تولد فرزندان سالم و قوی در جامعه شود. همو به زمان تولید مثل برای دختران از شانزده تا بیست سالگی و برای مردان از سی تا سی و پنج سالگی^[۱۲۶] اشاره می نماید. در ضمن بیان می دارد که لازم است، زنانی از مقامات دولتی بر این امر نظارت داشته باشند تا زن و شوهر جوان در ایام مقرر، کودکی قابل و زیبا بارآورند و اگر در این ایام، تولد فرزند به وقوع نپیوست لازم است، آنان از یکدیگر جدا شوند.^[۱۲۷] گویا از دیدگاه او تنها ثمره ودلیل ازدواج، تولد فرزندان می باشد.
۱-۱-۱-۹- مجزا بودن تربیت کودک دختر
افلاطون معتقد است زندگی خصوصی مردم باید تحت نظارت دولت باشد تا زندگی عمومی جامعه پایدار بماند. در این صورت با پیروی از قوانین، هم زندگی خانوادگی سامان بخشیده می شود و هم تمام جامعه به سوی نیکبختی سوق می یابد. بنابراین همو به وضع قوانینی در مورد تربیت کودک می پردازد و آن را تا سن شش سالگی مشترک بین دختر و پسر مطرح می کند. ولی پس از این سن، جنسیت را در پرورش فرزند مؤثر و مهم می داند و معتقد است پس از این سن باید پسران از دختران جدا شوند و پسران با پسران و دختران با دختران به آموختن واداشته شوند. سپس به ورزش های مخصوص پسران اشاره می نماید که آن ها باید اسب سواری و تیر اندازی و نیزه پرانی و به کار بردن فلاخن را بیاموزند. ولی دختران از آموزش تمرینات نظامی به دور هستند، مگر آن که دارای استعداد کافی در این زمینه باشند. در این صورت باید راه به کار بردن افزار جنگی را فرا گیرند. وی به پرستارن و آموزگاران سفارش می نماید که باید مراقب باشند تا پسران و دختران، نیرومند به بارآیند و نیرویی که طبیعت به آنان بخشیده است بر اثر عادت از کار نیفتد.^[۱۲۸]بنابراین از دیدگاه افلاطون دختران و پسران به دلیل تفاوت جنسیتی و نقش هایی که در آینده بر عهده می گیرند، باید مورد تربیتی متفاوت قرار گیرند تا جهت ایفای صحیح نقش خود آماده شوند.
۱-۱-۱-۱۰- ضرورت آموزش نظامی در زنان به منظور دفاع از کودکان
افلاطون در باره اهمیت فراگیری آموزش های نظامی در افراد بیان می داردکه زنان دارای صلاحیت، باید دوش به دوش مردان در همه تمرین ها شرکت کنند و می گوید: نمی ترسیم از این که دیگران بگویند اسب سواری و ورزش، خاص مردان است و برای زنان شایسته نیست. بنابراین ضروری است که زنان مانند مردان از عهده تیراندازی و به کاربردن سلاح های گوناگون برآیند.^[۱۲۹] البته وی معتقد است زنانی که دارای استعداد لازم در تمرینات مذکور هستند، می توانند در مسابقات مربوط به آن نیز شرکت نمایند. همو بیان می دارد: بهتر است زنان را به شرکت در این گونه مسابقات مجبور نکنیم ولی اگر دخترانی پیدا شوندکه در آن ورزش ها، تمرین کرده و مهارتی بدست آورده اند و از نیروی بدنی کافی نیز بهره مندند، آنان را نباید از شرکت در مسابقه بازداشت.^[۱۳۰]افلاطون آموزش های نظامی را در حدی برای زنان ضروری می داند که آن ها بتوانند در هنگام ضرورت از زادگاه و فرزندانشان دفاع کنند.^[۱۳۱] وی در بیان اهمیت این موضوع می گوید: زنان باید در به کار بردن سلاح ها مهارت یابند، زیرا ممکن است روزی لازم شود که همه مردان و زنان شهر به کشوری بیگانه لشکرکشی کنند. آن روز باید کسانی باشند که بتوانند مراقبت کودکان را بر عهده گیرند و شهر را حراست کنند یا زمانی که عکس آن پیش آید زنان باید بتوانند همچون پرندگان در برابر درنده ترین جانوران از کودکان خود دفاع کنند و برای نجات آن ها جان خود را در خطر افکنند.^[۱۳۲] وی قانونگذاران جوامع را مرتکب خطایی بزرگ می داند که زنان را وادار نمی کنند که در همه کارها با مردان همکاری ورزند تا مانع به هدر رفتن نیمی از نیروی جامعه شوند.^[۱۳۳]بنابراین از دیدگاه افلاطون تجهیز قوای نظامی زنان بدلیل حمایت از کودکان می باشد و مقصود تربیت انسان های آماده دفاع از کشور و کیان و رویارویی با سربازان دشمن نمی باشد.
۱-۱-۱-۱۱-اشتغال زنان مشروط بر فراغت از تربیت فرزندان
افلاطون پس از ضروری دانستن تعلیم بانوان در کنار مردان و پرورش نیروهای جسمانی آن ها بیان می دارد که زنان می توانند به کسب مقامات دولتی نیز نائل آیند و سن انتصاب آن ها را در مقام های دولتی تا چهل سالگی و برای مردان تا سی سالگی می داند. زیرا مردان از بیست تا شصت سالگی مکلفند در جنگ ها شرکت کنند.^[۱۳۴] همو معتقد است، زنی که فارغ از مسئولیت های خانوادگی و تربیت فرزندان است، می تواند در تمام مقام ها و مسئولیت های دولتی و نظامی حضور داشته باشد. بر این اساس در خانواده ای که جنس مؤنث مسئول نگهداری، رشد و تربیت فرزندان نباشد، دارای آزادی بیشتری است و می تواند مسئولیت های اجتماعی برعهده گیرد. از این رو جوهره دیدگاه افلاطون به جایگاه زن بر پایه نقشی که در خانواده ایفا می کند، موقعیتی متفاوت می یابد. براین اساس بانوی مزدوجه، قبل از تربیت فرزندانش نقشی در جامعه نمی تواند داشته باشد. وی به برابری و توانمندی زن و مرد در انجام امور مردانه اشاره دارد. ضمن آن که از این نکته غفلت نمی کند که توانایی جسمانی آن ها با یکدیگر متفاوت است. همو برابری هر دو جنس را در آموزش و تمرین ضروری می داند تا هر دو آماده پذیرش فعالیت های اجتماعی شوند و شایستگی انجام مسئولیت ها را داشته باشند. البته افلاطون لازم می داند که توانایی جسمانی زن و وظیفه او در نگهداری و تربیت کودک، در وهله نخست لحاظ شود. اما قانونی برای آن وضع نمی کند و به اهمیت این مسئولیت اشاره ای ندارد.
۱-۱-۱-۱۲-حضور سیاسی زنان مشروط به اتمام وظایف مادری
آریستوکلس افلاطون، حضور سیاسی زنان را پس از پایان دادن به وظایف مادری و متناسب با توانایی جسمانی او می داند و بیان می کند: اگر اشتغال آن ها در امور جنگی ضرورت پیدا کند هر زنی از هنگامی که انجام وظایف مادری را به پایان رسانده است تا پنجاه سالگی به کاری که با نیروی بدنی او مناسب باشد، گماشته خواهد شد.^[۱۳۵]همو حضور سیاسی جنس مؤنث را در صحنه جنگ ترسیم می کند. از طرفی وی عضویت عالیترین شورای دولتی مانند شورای نگهبان را به مردان اختصاص می دهد تا اعضا با فراغت کامل، کارهای مهم و خطیر دولتی را به فرجام برسانند. از دیدگاه او زنان قادر نیستند شغل های مهم و در رده بالای دولتی داشته باشند.
۱-۱-۱-۱۳- ضعف تعقل زنان
افلاطون صفت کوته فکری را در خور زنان و از مردان به دور می داند.^[۱۳۶]
۱-۱-۲- دیدگاه افلاطون در باره تساوی طبیعت و استعدادهای زنان و مردان
از نظر افلاطون، واژه طبیعت(nature)مفهومی بسیار مهم و اساسی است که به سادگی نمی توان آن را درک کرد، زیرا او واژه دیگری به نام^[۱۳۷]physis را در کنار واژه طبیعت به کار می برد. در دیدگاه او، این دو ویژگی باعث بوجود آمدن شخصیت انسان می شود. وی گاه آن چه را طبیعت می نامد، به مفهوم تربیت و عادت به کار می برد که معنای فطری ندارد و گاه طبیعت یک شخص را، همان فطرت یا ذات آن فرد می داند و برخی اوقات خصوصیات ذاتی را در کنار آموزش و پرورش قرار می دهد. همو تأکید انکار ناپذیری بر آموزش در آغاز زندگی و در دوره کودکی دارد. به طوری که تربیت و تعلیم کودک تا سن شش سالگی را مشترک بین دختر و پسر می داند و پس از این سن تعلیم های ویژه ی جنس پسر را مطرح می کند. البته همو در ادامه به این نکته مهم اشاره می نماید که در پرورش نیروی کودک می بایست ناتوانی جنس ماده و توانایی جنس نر لحاظ شود.^[۱۳۸] وی تفاوت زن و مرد را بسیار سطحی و جزئی می داند و می گوید: گرچه طبایع مختلف باید وظایف متفاوت را تعیین نماید. اما تفاوت زن و مرد فقط در این است که زن می زاید و مرد نطفه می گذارد. بنابراین در کسب هنر اختلافی میان آن ها نیست و نگهبانان و زنان وظایف مساوی دارند و زن و مرد به طور مساوی از عهده هر فن یا وظیفه ای بر می آیند و در سازمان های شهری کاری نیست که اختصاص به زن یا مرد داشته باشد بلکه استعدادهای هر دو جنس یکسان هستند و تمام انسان ها در این امر برابرند جز آن که فردی، موضوعی را به آسانی درک می کند و دیگری به زحمت و نیاز به تمرین فراوان دارد و قوای جسمانی افراد به درک مطلب آن ها کمک می کند. البته در همه کارها زن ناتوان تر از مرد است.^[۱۳۹]همو در توجیه نظریه خود که در امتداد دیدگاه سقراط است، می گوید: مردان باید از روی نمونه نگهبانان گله تربیت شوند. . و برای زنان هم همان طبیعت و همان تربیت مردان را قائل شویم و ببینیم نتیجه آن را می پسندیم یا نه؟ . . در نوع سگ های پاسبان گله وظیفه سگ ماده این است که مانند سگ نر همکاری کند در غیر این صورت باید در خانه بماند و بداند که کاری جز زائیدن و بزرگ کردن بچه از او ساخته نیست و اشتغال به کار سخت و مراقبت از گله منحصرا وظیفه سگ های نر است.^[۱۴۰] بدین روی تساوی زن و مرد از دیدگاه افلاطون همچون انتخاب نگهبانانی برای گله است که هیچ تفاوتی میان آن ها نباید گذاشته شود زیرا همانطور که در میان حیوانات مخصوصا سگ ها که نگهبانان گله هستند هیچ فرقی بین نر و ماده نیست. همو لازم می داند، قواعد تعلیم و تربیت در باره هر دو جنس یکسان اجرا شود و پس از آن که افراد به طرز مقرر پرورش یافتند، بهترین آن ها به نگهبانی شهر گماشته شوند، آنگاه منتخبین باید با هم زندگی کنند و هیچ یک از آن ها نباید چیزی از آن خود داشته باشد حتی زن و فرزند.^[۱۴۱] حال با توجه به این که نباید همه وظایف را به مردان تحمیل نمود، تربیت زن های نگهبان خلاف طبیعت نیست و اگر بنا باشد که زن ها هم برای انجام وظیفه نگهبانی مجهز گردند باید همان تربیتی را که نگهبانان ذکور انجام می دهند، متقبل شوند. وی معتقد است بدین علت که استعدادهای هردو جنس مساوی تقسیم شده است، به حکم طبیعت، شریک در انجام وظایف می باشند و می توان به هر دو جنس به طور مساوی فن جنگ و سواری را آموخت.^[۱۴۲] البته به علت ضعف نوعی زنان بهتر است وظایف آسانتر به آن ها واگذار شود.^[۱۴۳]
۱-۱-۳-دیدگاه افلاطون در باره نهاد خانواده
افلاطون توجه ویژه ای به جامعه دارد و رستگاری بشر را در سعادت جامعه می داند بدین روی دیدگاه وی در باره نهاد خانواده با مبنا قرار دادن اهمیت جامعه، به دو شکل مطرح است: