مبحث نخست: عوامل رافع مسئولیت کیفری در قانون مجازات عمومی مصوب ۱۳۰۴

مکتب کلاسیک پس از به ثمر نشستن انقلاب کبیر فرانسه نشر افکار آزادی خواهانه سبب پیدایش تحولی بزرگ در نهادهای سنتی حقوق جزا از جمله تغییر اساسی در مبانی مسئولیت کیفری گردید.عقاید دانشمندانی چون منتسکیو، بکاریا، ژرمی بنتام و ژان ژاک روسو مکتب کلاسیک را بنا نهاد. تاریخ پیدایش این مکتب بنا بر عقیده بسیاری از صاحب‌نظران سال ۱۷۴۸ میلادی همزمان با انتشار کتاب روح القوانین منتسکیو می باشدریشه عقاید کلاسیک در نظریات دانشمندان یاد شده است؛ اینان برای فایده ی اجتماعی مجازات ها اهمیت بیش از حدی قائل بودند.علاوه بر این،مکتب کلاسیک از عقاید امانوئل کانت و ژوزف دومستر در خصوص عدالت مطلقه ی عدالت ایده آلی الهام می‌گیرد.تمام تلاش این مکتب بر آن بود که راهی پیدا کند تا اخلاق و عدالت را

با فواید مجازات برای اجتماع سازش دهد مکتب کلاسیک در قانون جزای انقلابی فرانسه و پس از آن در قانون جزای فرانسه اثر گذاشت، ولی با ایراداتی مواجه شد که در مسیر تحول به مکتب «نئوکلاسیک » مبدل گرد مبنای مسئولیت کیفری در نظر طرفداران مکتب کلاسیک ، مسئولیت اخلاقی است ، با این توضیح که چون انسان با اراده و اختیار خویش مرتکب جرم می شود و با آزادی تمام شرارت را انتخاب می‌کند، ‌بنابرین‏ وی اخلاقاً مسئول و مستحق کیفر است. می بینیم این نظریه بر حول محور بحث فلسفی جبر و اختیار استوار است. از نظر بنتام انگلیسی، وقتی بزهکار به فکر ارتکاب جرم می افتد ، ابتدا به یک سنجش دست می زند. او «نفع و لذّت حاصل از ارتکاب جرم » را در یک کفه ترازو و «درد و رنج حاصل از گرفتاری و تحمل کیفر » را در کفه دوم ترازو قرار می‌دهد، اگر در نظر وی لذت و سود ناشی از جرم بر ضرر حاصل از مجازات برتری داشته باشد ، جرم را بر می گزیند وگرنه از ارتکاب آن منصرف می شود از نظر بنیانگذاران مکتب مذکور مبنای مسئولیت نقض قرارداد اجتماعی است و افراد جامعه با میل و اراده خود و با کمال اختیار و آزادی به تنظیم قرارداد اجتماعی مبادرت نموده اند. این افراد با رضایت مقداری از آزادی های خود را به جامعه واگذار نموده اند تا جامعه آن ها را در مقابل حوادث و حملات دیگران حفظ نماید آنان همچنین قبول کرده‌اند از مقررات جامعه اطاعت نمایند. حال اگر از وظیفه خود تخطّی کنند دشمنی خود را با جامعه اعلام داشته اند و در چنین صورتی جامعه حق دارد آنان را به کیفر اعمال خود برساند و از آن جا که مسئولیت و مجازات مجرم بسته به درجه فهم و شعور اوست جامعه باید وی را متناسب با شعور و آزادی اراده مجازات نماید. حال چون اطفال بزهکار به علّت صغر سن از فهم و شعور کمتری برخوردارند قانون‌گذار باید در میزان مجازات آن ها تخفیف قائل شود. نظریات مکتب کلاسیک ‌به‌تدریج‌ در قوانین قرن هجدهم کشورهای اروپایی انعکاس یافت