۲-۲-۶-۲- انواع کارایی
الف ) کارائی تخصیصی: زمانی بازار به کارائی تخصیصی خواهد رسیدکه تخصیص منابع مالی به بهترین موقعیت های سرمایه گذاری اختصاص یابد به عبارت دیگر منابع محدود مالی که از طریق پس اندازکنندگان ایجاد می‌گردد، به طرح هایی اختصاص یابد که بالاترین سطح درآمد مورد انتظار را در آینده خواهند داشت (اله یاری، ۱۳۸۷، ص ۷۹-۸۰).
ب ) کارآئی عملیاتی: کارائی عملیاتی زمانی حاصل می شود که عملیات واسطه گری با حداقل هزینه ممکن انجام شود. این موضوع باید در سطح بازار به طور کلی و در هر معامله به طور اخص صادق باشد (همان منبع، ص۸۰).
ج)کارآئی اطلاعاتی: کارایی اطلاعاتی زمانی حاصل می شود که قیمت اوراق بهادار منعکس کننده کامل اطلاعات موجود در دسترس باشد اگر در بازاری به کارایی اطلاعاتی برسیم سرمایه گذاران نمی توانند با داشتن اطلاعاتی خاص به سود غیرعادی و غیر معمول دسترسی داشته باشند (بامول[۶۱]، ۱۹۷۲).
۲-۲-۶-۳- سطوح مختلف کارایی
سطوح مختلف کارایی را می توان به سه سطح زیر طبقه بندی نمود :
الف – فرم ضعیف کارایی[۶۲] ب – فرم نیمه قوی کارایی[۶۳] ج – فرم قوی کارایی[۶۴] (اله یاری، ۱۳۸۷، ص۸۰ ). این سطوح همانند شکل ۲-۲ یکدیگر را پوشش می‌دهند.
الف – فرم ضعیف کارایی: اگر قیمت های جاری سهام اثر پذیر از اطلاعاتی باشد که از حرکت قبلی قیمت ها به دست آمده است در این صورت بازار سرمایه در سطح ضعیف دارای کارایی می‌باشد. چنانچه الگوی بخصوصی برای تعیین قیمت ها وجود نداشته باشد، حرکت قیمت ها مستقل از حرکت قبلی خواهد بود و در نتیجه سرمایه گذاران از بررسی قیمت های گذشته نمی توانند به برداشت خاصی برسند. به عبارت دیگر اطلاعات راجع به قیمت و بازده سال های گذشته نمی تواند راهنمای خوبی برای رسیدن به بازده اضافی باشد و حرکت قیمت ها در بازار کارا به شکل تصادفی است (همان منبع، ص ۸۱).
اطلاعات همگانی انتشار یافته
اطلاعات تاریخی
مربوط به قیمت سهام
اطلاعات موجود شامل اطلاعات
محرمانه و خصوصی
۰
شکل ۲-۲: سطوح مختلف کارایی (اله یاری، ۱۳۸۷، ص۸۰)
ب – فرم نیمه قوی کارایی: در این سطح از کارایی، بازاری را کارا می نامیم که قیمت سهام وابستگی شدید و سریع به اطلاعات جدید منتشر شده داشته باشد. در چنین بازاری استفاده کنندگان از اطلاعات ممکن است نظرات متفاوتی درباره اهمیت داده ها داشته باشند. اما قیمت ها همیشه نشان دهنده بهترین تفسیرها از اطلاعات موجود خواهد بود. به طور کلی می توان گفت که سرمایه گذاران نمی توانند از تجزیه و تحلیل اطلاعات انتشار یافته به موقعیتی فوق العاده دست یابند و در نتیجه سودهای غیرعادی نصیب آن ها نخواهد شد (همان منبع، ص۸۱).
ج – فرم قوی کارایی :بازاری دارای کارایی در سطح قوی است که قیمت سهام اثر پذیر از اطلاعات انتشار یافته و آن دسته از اطلاعات که هنوز انتشار نیافته اند باشد. اگر بازاری به طور قوی کارایی داشته باشد هیچ کس نمی تواند با بهره گرفتن از اطلاعات خاص خود و با بهره گرفتن از موقعیت خود به سود اضافی دست یابد (فاما، ۱۹۷۶، ص۱۳۴).
۲-۲-۷- تصمیم گیری
در تعریف تصمیم گیری می توان گفت که پیش‌بینی و ارزیابی نتایج از راه حل های موجود و انتخاب قطعی یک راه حل برای رسیدن به هدف را «تصمیم گیری» می‌گویند، تصمیماتی که افراد می گیرند با توجه به میزان دانش و اطلاعات آن ها در وضعیت تصمیم گیری به سه دسته تقسیم می شود، تصمیم گیری در شرایط «اطمینان»، «عدم اطمینان» و «ریسک» (ایردلی[۶۵] و همکاران، ۱۹۹۱).
دو نوع تصمیم اساسی وجود دارد:
• تصمیمات قابل برنامه ریزی و به خوبی ساختار یافته
• تصمیمات غیرقابل برنامه ریزی و بد ساختار یافته
تصمیمات قابل برنامه ریزی که اغلب اتفاق می افتند، تصمیماتی هستند که دارای ساختار کاملاً مشخص بوده و داده های ورودی آن ها قابل پیش‌بینی هستند. در نتیجه ممکن است با بهره گرفتن از یک فرایند از پیش تعریف شده مشکلات موجود یا بالفعل را حل کنند. عموماً تصمیمات غیرقابل برنامه ریزی دارای بیش از یک ماهیت هستند، ساختارهای غیرقابل تشخیص و داده های ورودی غیرقابل پیش‌بینی دارند (رجوعی، ۱۳۹۱، ص۱۰).
۲-۲-۷-۱- عوامل روانی تاثیر گذار در تصمیمات سرمایه گذاران
به طور کلی شواهد تجربی به دست آمده از مطالعات صورت گرفته در بازارهای سرمایه، گویای این واقعیت است که فرایند تصمیم گیری سرمایه گذاران و رفتار آن ها بسیار پیچیده بوده و امکان ارائه یک الگوی واحد برای پیش‌بینی رفتار آن ها در بازار، به راحتی میسر نخواهد بود. به طور کلی می توان گفت که عوامل روانی تاثیرگذار بر قصد افراد به سرمایه گذاری در بورس اوراق بهادار عبارتند از: عوامل بیوریتمی، قدرت تحلیل ذاتی، کسب پرستیژ (وجهه) سهامدار بودن، انطباق تصویر ذهنی خریدار و تصویر واقعی شرکت، میزان درجه ریسک پذیری، میزان اعتماد به نفس (خشنود، ۱۳۸۳).
۲-۲-۸- تورش های رفتاری
منظور از تورش، انحراف از تصمیم گیری های درست و بهینه است .از آنجایی که زمان و منابع شناخت محدود هستند، نمی توانیم داده هایی را که از محیط اخذ می‌کنیم به صورت بهینه مورد تجزیه و تحلیل قرار دهیم. بنابرین ذهن انسان به طور طبیعی از قواعد «سرانگشتی» استفاده می‌کند. اگر از چنین روش های ابتکاری به طور مناسب استفاده شود، می‌توانند مؤثر واقع شوند، در غیر این صورت تورش های غیر قابل اجتنابی پیش خواهند آمد. به طور کلی ممکن است اشخاص در فرایند تفکر و تصمیم گیری دچار خطا شوند (ریتر[۶۶] ،۲۰۰۳).
منابع تورش در تصمیم گیری عبارتند از:
-
- عقلانیت محدود و این که انسان در شناخت دچار تورش می شود.
-
- محدودیت زمانی افراد در دوره های کوتاه مدت، باید تصمیم های زیادی اتخاذ کنند، بنابرین وقت کافی برای بررسی وجود ندارد .
- عوامل احساسی که بر قضاوت انسان ها اثر می‌گذارد .
تورش های رفتاری تاثیر گذار بر تصمیم های سرمایه گذاران عقلایی یا به عبارت بهتر سرمایه گذاران نرمال را می توان به دو دسته طبقه بندی نموئد: «تورش های شناختی[۶۷]» و «تورش های احساسی[۶۸]». تورش های شناختی چون در «دسترس بودن[۶۹] » از اشتباه در شیوه استدلال سرمایه گذاران نشأت می‌گیرد که با کسب اطلاعات
می توان در جهت بهبود تصمیم گیری ها و کاهش خطای آن ها گام برداشت؛ لیکن تورش های احسای همچون زیان گریزی[۷۰] ریشه در نگرش و احساسات ناگهانی افراد داشته و تصحیح آن ها به آسانی ممکن نمی باشد (دی بونت و تالر[۷۱] ، ۱۹۸۵).
