می­دانیم این طبقات از وجود زنان و فرزندان زیاد خود بهره اقتصادی نمی­برده­اند. انگلس نیز در استدلالی مشابه و البته بدون اشاره به «رسم زن بها» با تاکید بر نقش نیروی تولید و مالکیت خصوصی معتقد است که مردان برای «حفظ بقا» و «جاودانگی» خود مجبور بودند دارایی‌هاشان را به پسران همخون‌شان واگذار کنند؛ لذا نیروی بازتولید و رابطه جنسی همسران‌شان را به شدت کنترل کردند تا احتمال وجود وارثان بیگانه و غیرهمخون را به صفر برسانند. این استدلال نشان می‌دهد که نظام پدرسالاری برآمده از مالکیت خصوصی و طبقاتی، تک همسری اجباری را برای زنان و چند زنی را برای مردان اجتناب‌ناپذیر می‌کند (انگلس: ۱۳۷۹). در جامعه­ عشایری بر خلاف جامعه­ روستایی چند زنی بسیار محدود است. در گذشته که ساختار سیاسی سنتی بر ایلات و عشایر حاکم بوده است چند زنی میان رؤسای ایلات و طوایف وجود داشته است که بعضی از کلانتران و خوانین بین هفت تا هشت زن و در مواردی حتی بیش از ۲۰ زن را به همسری بر می­گزیدند. در میان روستائیان، چند زنی بیش از عشایر کوچ رو بوده است که عقیم بودن زن، نداشتن اولاد پسر، پیری و بیماری زن، عامل اقتصادی و ازدواج با بیوه­ی برادر، از جمله دلایل چندزنی بوده. اگرچه در دوران گذشته ساختار چندزنی میان ایلات و عشایر ایران مرسوم بود, اما با پیدایش جامعه جدید امروزی تغییرات ساختاری در حوزه اجتماعی- فرهنگی و اقتصادی- معیشتی نیاز به نیروی انسانی که در گذشته از­ اهمیت تولیدی برخوردار بود, را از بین برده است.

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

۳-۸- رویکرد روان­شناختی
خانواده و فضای حاکم بر آن نقش موثر و تعیین کننده ­ای در رشد روانی، شکل گیری شخصیت و سلامت روانی اعضای خانواده دارد. در ایران با توجه به فرهنگ و اخلاق عمومی جامعه اثرات منفی و حتی مخرب چند همسرگزینی بسیار زیاد است. آنچه حائز اهمیت است توجه به آسیب ها و لطمات روحی و روانی فروانی است که زنان در مواجهه با چنین شرایطی متحمل آن می­شوند، آسیبی که دیر یا زود دامن فرزندان سپس جامعه را خواهد گرفت. ازدواج برای زن به مثابه یک تولد است و پس از ازدواج وابستگی بین زن و شوهر بیشتر از اطرافیان است. زن خواهان توجه و علاقه از طرف شوهر خود است ولی اگر این خواسته او مورد غفلت قرار گیرد، فضای زندگی برای او آمیخته با ناامنی و تعارض روانی و مرگ عاطفی و از همه مهم تر احساس بی اعتمادی خواهد شد. احساس بی اعتمادی موجب می­ شود که زن زندگی با شوهر را بی فایده تلقی کند و اگر به طور رسمی و به دلایل مختلف نتواند از شوهرش طلاق بگیرد عملا جدا از او و در حقیقت با فرزندان و برای آنان زندگی کند. در واقع چندهمسری سبب احساس شکست در زندگی، احساس تنهایی و بروز مشکلات اجتماعی و خانوادگی در زنان می­ شود که در نهایت منجر به نقار خانوادگی می­ شود و این احساسات به شدت منفی منجر به اختلالات روانی زنان، به ویژه افسردگی می شود. مردی که اقدام به ازدواج­های متعدد می­ کند در واقع به دلیل شرایط اقتصادی و تامین حداقل هزینه­ مورد نیاز برای زندگی همسران و فرزندانش باید اوقات زیادی از روز و حتی برخی از ساعات شب را دور از آنان سپری کند و همچنین قادر به رعایت عدالت در اموری مانند تقسیم وقت و اقامت نزد همسران خود نیستند (افرا،۱۳۸۹). بیشتر زنان تن به مسئله چندزنی و داشتن هوو نمی­دهند و عکس العمل­های شدیدی در مقابله با این موضوع انجام می­ دهند که ناشی است از این باور که زنان این دگرگونی اجتماعی و خانوادگی را اجحاف در حق زن و فروپاشی زندگی می­دانند (همان،۱۳۸۹). ساختار خانواده تاثیر زیادی بر افزایش آسیب های اجتماعی فرزندان دارد. انزوا، عدم پذیرش، فقدان مشارکت های گروهی و افزایش جرم و بزهکاری در ساختارهای خانوادگی نابهنجار در سطح بسیار بالا قرار دارد. سلامت روانی کودکان در خانواده­های چندزن بسیار پائین تر از کودکان در خانواده های تک همسر می­باشد. زیرا در خانواده­های­چندزن، رقابت و کشمکش بر سر منابع ارزشمند و مشترک، بسیار بالا است (کرمانی،محمدی،۱۳۸۷).
۳-۹- بررسی تاریخی اخلاق زناشویی و ازدواج در میان اقوام مختلف
افراد و جوامع مختلف درباره این­که چه کسانی را باید مزدوج محسوب کرد نظرات بسیار متفاوتی دارند. اقوام آچ در پاراگوئه می­گویند اگر یک مرد و یک زن در یک کلبه بخوابند ازدواج کرده محسوب می­شوند. اما اگر یکی از آنها رخت خوابش را به کلبه­ی دیگری ببرد، آنها دیگر مزدوج به حساب نمی­آیند به همین سادگی یک طلاق توافقی صورت می­گیرد. برای اقوام کریپاکو در برزیل، ازدواج یک فرایند تدریجی و تعیین نشده است. یک دانشمند که با این قوم زندگی کرده است توضیح می­دهد که: ” هنگامی که یک زن ننوی خود را در کنار مردی آویزان کند و برایش آشپزی کند، آنگاه افراد جوان­تر قبیله می­گویند که آنها ازدواج (کانیوکانا) کرده ­اند. اما گوینده­های مسن­تر، با آنها مخالفند، آنها می­گویند که دو نفر تنها زمانی ازدواج کرده محسوب می شوند که نشان داده باشند که می­توانند از هم حمایت کرده و در کنار یک دیگر دوام بیاورند. بچه آوردن و دوام آوردن هنگام سختی­ها، باعث تحکیم ازدواج است (جونس،۱۹۹۴).
ویل دورانت در جلد اول تاریخ تمدن صفحه ۶۰ مى‏گوید:
«در بعضى نقاط ازدواج به صورت دسته جمعى صورت مى‏پذیرفته به این معنى که گروهى از مردان یک طایفه گروهى از زنان طایفه دیگر را به زنى مى‏گرفته‏اند. در تبت مثلا عادت بر آن بوده است که چند برادر چند خواهر را به تعداد خود به همسرى اختیار مى‏کرده‏اند به طورى که هیچ معلوم نبود کدام خواهر زن کدام برادر است و یک نوع کمونیسم در زناشویى وجود داشته و هر مرد با هر زن که مى‏خواسته همخوابه مى‏شده است.
در عربستان سعودی و مصر معاصر، نوعی از ازدواج وجود دارد که به آن « ازدواج مسیار» گفته می­ شود این نوع ازدواج، توسط مردانی که توان مالی پاینی دارند انتخاب می­ شود و همین طور توسط مردانی که به دنبال روابطی انعطاف پذیر هستند. شوهر می ­تواند از یک «مسیار» به راحتی بیرون بیاید و با زنان دیگر، بدون اطلاع همسر اولش ازدواج کند. مسلمانان ثروتمند گاهی در تعطیلات قرارداد مسیار می­بندند تا به آنها امکان دهد بدون شکستن اصول مذهبی­شان، به روابط جنسی بپردازند. سهیلا زین العابدین، از انجمن بین المللی دانشجویان مسلمان در مدینه می­گوید تقریبا ۸۰ درصد از ازدواج های مسیار به جدای ختم می­شوند و بیان می­ کنند: «یک زن همه حقوقش را از دست می­دهد حتی اینکه چه مقدار شوهرش را دیدار کند توسط خلق و خوی مرد تعیین می­ شود.» (جاوید،۱۳۸۹).
اقوام “نایار” یعنی ساکنان بومی هند جنوبی نوعی از ازدواج دارند که ضرورتا شامل هیچ نوع فعالیت جنسی، هیچ انتظاری از تدوام، و هیچ زندگی مشترکی نمی­ شود. در حقیقت، عروس ممکن است هیچگاه پس از آنکه مراسم ازدواج صورت می­گیرد شوهر را دوباره دیدار نکند. اما از آنجاییکه در نظام آنها اجازه­ی طلاق وجود ندارد، ثبات و پایداری این ازدواج­ها می ­تواند برای انسان­شناسان مثال­زدنی باشد (ابرامسون و پینکرتون^[۱۹]، ۲۰۰۲). در میان اقوام سیرینو، امری متداول است که برادران با خواهران ازدواج کنند، که به خودی خود شکل دهنده نوع کاملا متفاوتی از برادری بانچ است. در این قوم، ازدواج با خودی بدون هر نوع مراسم یا آیینی صورت می­گیرد: بدون هر نوع مبادله دارایی ها یا عهد و پیمان و یا حتی یک ضیافت (التمن^[۲۰]،۱۹۸۹). در میان قوم «واروا» که در جنگل­های برزیل زندگی می­ کند، روابط معمول به طور دوره­ای به حالت تعلیق در می­آیند و جای خود را به روابط آیینی که به آن روابط «ماموس» گفته می­ شود می­ دهند. حین این جشن­ها، بزرگسالان آزادند تا با هر که دلخواه شان است آمیزش جنسی داشته باشند. این روابط، محترم شمرده می­شوند و این باور وجود دارد که اثر مثبتی بر بچه­هایی که در نتیجه­ آن درست می­شوند دارد. در کوه­های پیرامون لوگولیک در نزدیکی مرز استان­های یونان و سچوان در چین جامعه­ای ۵۶ هزار نفری وجود دارد که نظام خانوادگی­شان برای قرن­ها، مسافران و محققان را سرگشته و مجذوب خود کرده است. قوم موسو، به دریاچه­ی” لوگو” به عنوان الهه­ی مادر احترام می­گذارند. زبان آنها نوشتاری نیست و در قالب دونگپا ارائه می­ شود. یعنی تنها زبان تصویری­ای که در جهان امروز همچنان مورد استفاده قرار می­گیرد. آنها هیچ واژه­ی برای “قتل” یا “تجاوز جنسی” ندارند. زندگی موقرانه و پرآرامش قوم موسو همراه است با آزادی و خودمختاری جنسی تقریبا مطلق هم برای مردان و هم برای زنان. سال ۱۲۶۵ مارکوپلو از ناحیه­ی موسو عبور کرد و بعدها با اشاره به رفتار جنسی آنها، چنین می­نویسد:"آنها با این موضوع که یک فرد بیگانه یا هر مرد دیگر به همسران، دختران، و یا هر زن دیگر در خانه شان رابطه­ جنسی برقرار کند هیچ مشکلی ندارند. برای آنها این عمل در واقع یک منفعت بزرگ قلمداد می­ شود و عقیده دارند این حرکت باب میل الهه ها و بت هایشان است و در نتیجه ی این عمل، الهه ها و بت ها به ایشان کالاهای مادی فراوان ارزانی می­ کنند. قوم موسو، این مقررات قانونی خود را ” سبسبه” اطلاق می­ کند که به معنی ” قدم زدن” است، به همین دلیل اکثر انسان شناسان گمان کرده اند که منظور الگوی “ازدواج گردشی” است و از این رو موسو را در لیست فرهنگ­هایی قرار داده­اند که دارای نظام” ازدواج” هستند(جونس^[۲۱]،۱۹۹۴).
همان­طور که این نمونه­ها نشان می­دهد، بسیاری از معیارهایی که در زمان کنونی و معاصر از آنها به عنوان مولفه­های ذاتی ازدواج یاد می­ شود به هیچ وجه جهان شمول نیستند. انحصارطلبی جنسی، معاوضه­ی دارایی­ ها، حتی تصمیم به ماندن در کنار یک دیگر برای مدتی طولانی، در بسیاری از روابطی که روانشناسان و انسان شناسان تکاملی اصرار دارند آنها را «ازدواج» بنامند هیچ یک از این معیارها مطرح نیست. به گفته­ی ادوارد ویلسون، “همه آنچه می­توان از بررسی تاریخ ژنتیکی انسان نتیجه گرفت این است که در گذشته، در مقایسه با امروز، اخلاقیات جنسی آزادانه­تری بر انسان حاکم بوده است، که طی آن کارکرد فعالیت­های جنسی بیش از هر چیز تحکیم پیوند اعضای گروه بوده است و تنها در وهله­ی دوم به عنوان ابزاری برای تولید مثل مطرح بوده است (براون^[۲۲]،۱۹۹۲).
۳-۱۰- بررسی تاریخی اخلاق زناشویی و ازدواج در ایران
ازدواج و اخلاق مربوط به آن به عنوان بخشی از فرهنگ اجتماعی هر قوم و ملتی همواره در طول تاریخ حیات انسان مورد توجه و مطالعه قرار داشته است و کهن­ترین تمدن­های شناخته شده بشری در مورد آن دستورالعمل­ها و قواعدی لحاظ داشته اند. ایرانیان نیز بعنوان یکی از قدیمی­ترین فرهنگ­ها و تمدن­های جهان از این قاعده مستثنی نبوده­اند. به شهادت مورخان یونانی، پارسیان که بنیانگذاران تمدن ایرانی- آریایی شناخته می­شوند، مردمانی لذت جو و تقلیدپذیر از فرهنگها و آداب و رسوم ملل همجوار بودند. این خوی و خصلت همواره در مردمان این سرزمین بصورت پایدار و ماندنی نسل به نسل به میراث رسیده است.
آداب مربوط به زناشویی و ازدواج، هر دو به نسبتی یکسان در رابطه با این عقیده قابل توجه و بررسی است. نیمه نخست حکومت قاجارها یعنی تا اوایل حکومت ناصرالدین شاه دوران سنتی و قدیم این­گونه آداب و رسوم است و از نیمه دوم آن که با آشنایی گسترده­تر ایرانیان با فرهنگ و تمدن اروپایی آغاز می­گردد، بتدریج خلقیات جنسی از نوع فرنگی آن در جامعه رسوخ و تسری می­یابد، چنان که در سال­های پایانی عصر قاجاریه، بیشتر آداب و رسوم اجتماعی مربوط به روابط جنسی بخصوص در شهرهای بزرگی مانند تهران، متاثر از رسومات اروپاییان است (قرائیان،۱۳۸۹).
۳-۱۰-۱- نگاهی گذرا به اخلاق زناشویی ایرانیان درعصر باستان
۳-۱۰-۱-۱- عصر هخامنشیان
در باب زناشویی و زندگی خانوادگی این دوران می­توان از نقل قول­های از هرودت که او را کهن­ترین مورخ موجود در باب تاریخ ایران باستان است دریافت که فرهنگ جنسی ایرانیان در این دوران، تقریبا پیشرفته و کامل بوده است. هر چند اطلاع دقیقی از کم و کیف آن در دست نیست و برخلاف یونانیان، آثار هنری دوران هخامنشی نیز در این مورد کاملا پرده پوش است.
چندهمسری و داشتن زنان عقدی یا رسمی و غیرعقدی در بین شاهان و اشراف هخامنشی امری رایج و متداول بوده است، چنانکه هرودوت می­گوید:« هر کدام از آنها چند زن عقدی دارد ولی عده زنان غیر عقدی بیشتر است. بهترین صفت را پس از رشادت در این می­دانند که پسران زیاد بدنیا آورند و به اشخاصی که بیش از سایرین زاد و ولد کرده ­اند، شاه همه ساله هدیه می­دهد. اولاد تا سن ۵ سالگی نزد پدران خود نمی­روند و در میان زنان بزرگ می­شوند به جهت اینکه اگر مردند، پدر غصه نخورد»
استرابون، مورخ دیگر یونانی نیز بر سیستم چندهمسری در میان اشراف و اعیان تاکید دارد:
« پارسیان زنان غیر عقدی بسیار دارند و منظورشان داشتن اولاد زیاد است. موقع ازدواج در اوایل بهار است. داماد تمام روز را از خوردن غذا خودداری می­ کند ولی قبل از اینکه داخل اطاق زفاف شود قدری میوه یا مغز استخوان شتر می­خورد.» (قرائیان،۱۳۸۹).
۳-۱۰-۱-۲- عصر اشکانیان
در باب اخلاق جنسی پارتها، از آنجا که بسیاری از اسناد و مدارک مربوط به آنان بوسیله ساسانیان منهدم گشت، اطلاع چندانی نداریم و مختصر اطلاعاتی که از این دوره بدست می آید مربوط به مورخین رومی است.
هرودیان عقیده دارد که در باب زناشویی، پارتها همانند پارسیان به تعدد زوجات وفادار بودند، اما بیش از یک زن عقدی نمی­توانستند نگاه دارند. تعدد زنان غیر عقدی در میان آنها بخصوص در خانواده سلطنتی از زمانی متداول شده بود که به ثروت و حکومت رسیده بودند، زیرا زندگی صحراگردی مانع از داشتن زنان متعدد است. شاهان اشکانی زن عقدی خود را از شاهزاده خانم­ها یا حداقل زنان پارتی بر می­گزیدند و زنان غیر عقدیشان از دیگر ملیت­ها خصوصا یونانیان بود.
چناچه زنی از شوهر طلاق می­گرفت تا زمان حیات وی حق ازدواج نداشت و مرد فقط در چهار مورد مجاز به طلاق زن بود:۱- هنگامی که زن عقیم و نازا بود.۲- به اعمال مرتبط با جادوگری دست می­زد.۳- فساد اخلاقش اثبات می­شد.۴- ایام قاعده را زا شوهر پنهان می­کرد.
چهار مورد فوق مشخصه بارز بسیاری از جوامع پدرسالار است. هنگامی که از روابط زناشویی فرزندی حاصل نمی­شد، مرد مجاز بود زن را طلاق دهد و معمولا کسی نمی­پرسید ممکن است ایراد از سوی شوهر باشد. در مورد جادوگری نیز با توجه به اینکه این فن در معنای خاص خود کار هر کسی نبود و از آن سر رشته نداشت، احتمالا تلاش زنان­نگون بختی بود که می­کوشیدند با توسل به اوراد و ادعیه و داروهای عجیب و غریبی که از سوی جادوگران و طالع بینان به آنان داده می­شد مهر و محبت شوهر را بخود جلب کرده و از تعداد زنان رقیب خویش بکاهند و چنانچه این تلاش به رسیدن آسیبی به شوهر منجر می­شد، آسان­ترین مجازاتشان همانا طلاق داده شدن بود.
در مورد فساد اخلاقی نیز جامعه چنانکه مردان را مجاز به داشتن زنان متعدد می­دانست، زن را بخشی از دارایی و اموال مرد تصور می­کرد که هیچ اراده و اختیاری بر تن خویش نداشته و چنانچه بخواهد از روابط در غیر چهارچوب خانواده برخوردار شود، می­بایست مجازات گردد. چهارمین مورد که از همه ظالمانه­تر است، حتی به زن حق نمی­دهد ایام عادت ماهانه اش را از شوهر مخفی کند زیرا این کار نوعی تعرض به حریم اقتدار مرد در مورد تصرف زن فرض می­شد (همان،۱۳۸۹).
۳-۱۰-۱-۳- عصر ساسانیان
در عصر ساسانیان سنت دیرپای مردسالاری همچنان در جامعه ایرانی پابرجا ماند. وظیفه زن نسبت به شوهر اطاعت و وفاداری محض بود و حفظ بدن خود از دید و دست مردان بیگانه، هر چند شوهران آنها حق تعدد زوجات و همخوابگی با زنان اسیر در جنگ­ها و کنیزکان زرخرید را برای خود محفوظ داشتند و در کل ولنگاری جنسی حق اختصاصی مردان بود. دختران را از طفولیت نامزد کرده و حدود ۱۵ سالگی به خانه شوهر می­فرستادند و هیچگونه حق انتخاب شوهر با آنان نبود.
زنانی که شوهر می­کردند، پنچ دسته بودند و هر کدام اسمی داشتند. آنها که ازدواجشان با اجازه پدر و مادر بود، بنام پادشاه زن معروف بودند و فرزندانشان در هر دو دنیا متعلق به خودشان بود. زنی که یگانه فرزند والدین بود «اواگسازن» نامیده می­شد و می­بایست فرزند اول خود را به والدین خود بدهد تا جای­گیر او در خانواده پدر باشد. پس از اینکه این کار را می­کرد، این زن هم پادشاه زن، یعنی ممتازه نامیده می­شد. اگر نامزد دختری قبل از مراسم ازدواج از دنیا می­رفت، والدین او می­توانستند دختر را با دادن جهزیه به مردی خارج از فامیل شوهر دهند و معتقد بودند که این دختر در دنیای دیگر همسر نامزد متوفی خود خواهد بود.
هرگاه زنی بعد از فوت شوهرش ازدواج می­کرد « چغر زن» نامیده می­شد یعنی زن کلفتی و اگر اولاد از شوهر اولی نداشت « سذر زن» می­گردید و نصف اولاد از شوهر دوم به او و نصف دیگر به شوهر متوفایش اختصاص داشت که توسط خانواده شوهر سرپرستی می­شدند و عقیده بر این بود که این زن همچنان در جهان دیگر همسر شوهر متوفی خود خواهد بود.
زنی که بدون رضایت پدر و مادر ازدواج می­کرد « خودسرای زن» نامیده می­شد. در واقع با تمام اجبار و الزامی که به رضایت والدین در نکاح وجود داشت، خصوصا اذن پدر، باز هم بودند دخترانی که برای گریز از شوهر تحمیلی و غیردلخواه، دست به گریز با معشوق زده و با وی ازدواج می­کردند و معمولا با دادن پیشکشی و هدایا به اولیای مذهبی، خطبه ازدواج خوانده می­شد (قرائیان،۱۳۸۹).
۳-۱۰-۲- ازدواج در ایران از برآمدن صفویان تا ابتدای عصر قاجار
در باب مسئله ازدواج در این عصر اولئاریوس می­نویسد: «وقتی جوانی به سن ازدواج رسید و خواهان تشکیل خانواده شد، دختری را بدین منظور در نظر می­گیرد و شخص ثالثی را نزد دختر می­فرستد تا نظر او را درباره این ازدواج بداند. این کار را خود او و حتی پدر و مادرش نمی ­توانند بکنند. زیرا اجازه ندارد دختر را دیده و با او صحبت نمایند. پس از آنکه از رضایت دختر، اطلاع حاصل شد، آن جوان دو نفر از دوستان نزدیک خود را، به خواستگاری نزد پدر آن دختر می­فرستد تا در این مورد با او صحبت نمایند. در این مذاکرات غالبا دوستان پدر عروس هم شرکت دارند و آنها به طوری که معمول است، اول به تقاضای دوستان داماد، روی خوشی نشان نمی­دهند، ولی بعدا مذاکرات در اطراف شرایط ازدواج و مهریه شروع می­گردد (اولئاریوس،۱۳۸۶)
« پس از انجام این تشریفات، عروس و داماد، هر یک از طرف خود، یک نفر وکیل انتخاب می­ کنند که اگر در شهر هستند نزد قاضی و اگر در ده هستند، نزد ملای ده رفته و آنها را به عقد ازدواج یکدیگر درآورند. زیرا نه عروس و نه داماد، نباید شخصا در این مراسم و نزد قاضی یا ملا حاضر شوند. قاضی پس از آنکه از رضایت پدر و مادر عروس و داماد، اطلاع پیدا کرد و صحت وکالت آن دو نفر را دریافت، صیغه عقد را به نام خدا، محمد(ص) و علی(ع) جاری کرده و عروس و داماد را که غالبا یک دیگر را ندیده­اند. به عقد هم در می ­آورد و عقد نامه­ای را نوشته و مهر و امضاء می­نماید.
« پس از پایان مراسم عروسی، اگر قرار باشد عروس و داماد در منزل پدر داماد زندگی کنند، عروس حق ندارد هیچ وقت با روی باز و بدون حجاب، نزد پدر شوهر خود برود و بعلاوه نمی­تواند کلمه­ای با او صحبت کند و در مواقع لزوم، فقط با اشاره باید مقصود خود را بفهماند. این وضع تا یک سال ادامه دارد و در این موقع، اگر پدر شوهر، هدیه­ای که شامل سکه طلا یا یک دست لباس و یا بالاخره قطعه­ای جواهر باشد، به عروس بدهد، زبان عروس باز شده و با پدر شوهر خود صحبت می­ کند. ولی باز هم روی خود را به طرف او باز نمی­کند و در موقع غذا خوردن، دهان خود را هم نشان نمی­دهد. بلکه یک پارچه­ای مثلث شکل را به دو گوش خود می­بندد که جلوی دهان او را می­گیرد و لقمه را در پشت این پارچه که آن را یاشمان می­گویند، به دهان می­ گذارد و یا آنکه آب و شربت می­نوشد.»
تاورنیه در این باره می­نویسد: «ایرانیان عادت دارند اطفال خود را خیلی زود نامزد می­ کنند. یعنی از سن هشت نه سالگی و گاهی زودتر. اما ارامنه از آنها زودتر به این کار اقدام می­نمایند؛ از پنچ سالگی، پسر و دختر را تزویج کرده، از همان وقت در یک بستر می­خوابانند.» (مهرآبادی، ۱۳۷۹).
۳-۱۰-۲-۱- در زمان ناصرالدین شاه قاجار
پولاک در باب سهولت ازدواج در این زمان می­نویسد:
« در مشرق زمین، کار ازدواج برای هر کس، سهل است. با نیاز اندک به پوشاک و مسکن، ارزانی خواربار، لطف و مساعدت طبیعت، اعتقاد به قضا و قدر، با دگرگونی همیشگی احوالات روزگار که تحصیل ثروت و از دست دادن آن را کلا در اثر تصادف، وانمود می­ کنند، دیگر پر کردن شکم بر و بچه­ها برای یک نفر شرقی، ایجاد ناراحتی خیال و نگرانی نمی­کند.
« این دیگر از جمله بدیهیات است که دختری که به سن معینی رسید، باید شوهر کند و به همان نسبت، مسائل مربوط به ثروت و وضع طبقاتی، کمتر مورد توجه قرار می­گیرد.
« از آن گذشته، سهولت طلاق، دیگر اقدام به ازدواج را در دیده مردم، مانند اروپا کاری چنان صعب و مشکل جلوه نمی­دهد.« پس می­توان فهمید که چرا از پیر دختران و پیرعزب ­ها که این روزها در کشورهای متمدن، گروه، گروه از آنان دیده می­ شود در ایران خبری نیست. و به ندرت دختر بی عیب و نقص و خوشنامی در این ممکلت وجود دارد که به علت توقعات و خودخواهی­های محتمل پدر و مادر، پس از بیست سالگی، بدون شوهر مانده باشد. من فقط به یک مورد از آنچه یاد شد، برخورده­ام: شاهزاده فخرالدوله تا هفتاد سالگی، دختر باقی ماند.
« مرد شرقی اصلا نمی فهمد وقتی امکان زن گرفتن هست، چرا باید عزب بماند (پولاک^[۲۳]،۱۳۶۱).
در مورد سن ازدواج بیان می­ کند:
«در ایران پسر بچه­ها در چهارده سالگی بالغ می­ شود. هرگاه وی از خانواده معتبری باشد، در حدود شانزده یا هفده سالگی و گاهی نیز حتی در ده سالگی، بزرگترها برایش یک زن قراردادی که صیغه نامیده می شود، می­گیرند و هنگامی که کسب و کاری پیدا کرد و به سن رشد واقعی رسید، وی به ازدواج واقعی (عقدی) با دختری از خانواده­ای محترم یا دختر عمویش یکی از شاهزاده خانم­ها تن می­دهد.
«مردانی که در آستانه هفتاد سالگی­اند، دختر بچه ده ساله را به زنی می­گیرند، بی آنکه عمل آنها جلب توجه خاصی کند یا یاو­گویی را باعث شود. عکس آنچه گفته شد، بسیار به ندرت رخ می­دهد. یعنی مرد جوان شانزده ساله­ای به سهولت یک عاقل زن بیوه را نمی­گیرد، مگر آنکه ملاحظات خانوادگی، صنفی یا مالی در مد نظر باشد.» (همان،۱۳۶۱).
۳-۱۰-۲-۲- ازدوج­های خویشاوندی
پولاک در این باره می­نویسد: