منطقه مورد مطالعه دارای زمین ریخت شناسی کوهستانی است که از تاقدیس ها و ناودیس ها ی کوچک و بزرگ پراکنده با امتداد شمال باختری – جنوب خاوری تشکیل یافته که به وسیله گسل هایی با
امتداد فوق جابه جا شده اند . ارتفاع متوسط این محدوده بین ۱۵۰۰ تا ۳۷۲۰ متر از سطح دریا است و دارای طیف وسیعی از ناهنمواری های کوهستانی است که بر حسب شرایط زمین ساختی و شرایط اقلیمی شکل گرفته اند . از ناهمواری های مهم منطقه لواسانات می توان به کوه دشته ، کوه گرچال، دشت هویچ و گردنه لواسانات اشاره کرد . (پایگاه داده های علوم زمین)
چینه شناسی منطقه
این منطقه شامل سازندهای باروت ، قاجان ، کرج ، کند ، مرمر بالایی ، هزار دره و رسوبات آبرفتی تهران است.
سازند باروت
شامل تناوبی از طبقات دولومیتی و آهک دولومیتی زرد رنگ ستبر لایه تا توده ای چر ت دار با شیل های رسی،سیلتی و ماسه ای ، میکادار همراه با بخش های آتشفشانی زیر دریایی با ترکیب آندزیتی – بازالتی است . که سنگ های آتشفشانی تا حدودی دگرسان شده و درزها توسط کانی هایی مانند کلیست ، سریست ، کلریت واپاک پر شده . )آقانباتی ،۱۳۸۳ (در شمال افجه روستایی جز دهستان لواسان کوچک بخش زیرین این سازند با دولومیت بیشتری دیده می شود و شیل های سبز تیره یا سیاه به صورت متناوب با دولومیت های تیره قرار گرفته اند .
سازند کنگلومرایی فاجان
نشانگر چرخه فرسایش پس از رویداد کوهزایی لارامید است که به طور عموم ردیف های کهن تر را با دگرشیبی زاویه ای می پوشاند. برش الگوی این سازند در ۱۰۰ کیلومتری شرق تهران و نزدیک روستای فاجان قرار دارد و شامل ضخامت متغیری از کنگلومرای آتشفشانی ( آگلومرا) است . گاهی نهشته های کوهپایه ای مرتبط با فرسایش شدید به صورت توده ای عدسی شکل نامنظم و پراکنده دیده می شوند (درویش زاده ،۱۳۸۳).
در شرق افجه رخساره کنگلومرایی به طور جانبی به نهشته لای تخربی نرم فرسا و دانه ریز تبدیل می شود که از کالک آرنایت قرمز یا سبز – خاکستری تشکیل شده اند . و درون لایه های مارنی نیز سنگ آهک های فسیل دار تیره رنگ و گاه عدسی های قرمز رنگ و کنگلومرا دیده می شود. این سازند در روستای نیکنام ده شرق لواسان کوچک و روستای کند شمال خاوری لواسان کوچک به خوبی قابل مشاهده است. (آقا نباتی ، ۱۳۸۳)
سازند کرج :
بعد از فازلارامید یک فعالیت شدید آتشفشانی شروع به ظاهر شدن نمود. و حدواسط ائوسن به نقطه اوجش رسیده که سبب تشکیل نهشته های توفی ضخیم و گسترده سازند کرج شده است . در منطقه مورد بررسی این سازند با ستبرای بالا و گسترش وسیع دیده می شود که عموماً هسته ناودیس های ارتفاع یافته را تشکیل می دهد . رخنمون سازند کرج در مسیر روستای برگ جهان (شمال خاوری لواسان کوچک) به سمت روستای نیکنام ده به خوبی دیده می شود (آقانباتی ، ۱۳۸۳).
( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )
سازند کند
این سازند شامل نهشته های کولابی و ریفی انتهای ردیف رسوبی ائوسن است و در شرق تهران سه زون سنگی از آن قابل تشخیص است . زون زیرین از کنگلومرای ها و برش های ستبر لایه دانه ریز تشکیل شده است . زون میانی از گچ سفید ، دانه شکری تشکیل شده است و زون بالایی شامل سنگ آهک های نازک بالایه های مارنی است . این سازند در برش شمال روستای کند حدود ۱۰۰ متر ضخامت دارد (آقا نباتی ،۱۳۸۳).
سازند قرمز بالایی
این سازند بلافاصله در جنوب گسل مشا- فشم نهشته های تخریبی قرمز رنگ به صورت رخنمون های باریکی از دره کرج تا لواسان بزرگ دیده می شود. این واحد عمدتاً از گل سنگ ماسه ای قرمز – آجری رنگ نازک لایه و سیلت سنگ متناوب ، ماسه سنگ آهکی قرمز رنگ و کنگلومرای با منشأ چندگانه و گاهی گچ تشکیل شده است )آقانباتی، ۱۳۸۳ ) این سازند قدیمی ترین سازند در اطراف تهران است که به صورت هم شیب روی سازند قرمز بالایی قرارگرفته است ، سن این سازند رامیوسن پایانی وعده ای پلیوسن یا پلیو – پلیستوسن می دانند (درویش زاده ،۱۳۸۳).
۳-۲-۱-۳- ساختمان های زمین شناسی
فلوت کست
این ساخت ها معرف سطح زیرین لایه ساختند در مناطق نسبتاً کم عمق بستر دریا و سطح رسوبات از جنس گل ممکن است بر اثر جریان آشفته آب و تأثیر عمل فرسایشی آن فرورفتگی هایی به وجود می آیند . این فرورفتگی ها پس از به وجود آمدن ممکن است بر آثار تغییر محیط رسوب گذاری با رسوبات ماسه ای پر و تحت شرایط مناسب حفظ و سپس سخت شوند. در این حالت فرورفتگی های پر شده به صورت برجستگی هایی که شکل فرورفتگی را دارند ، در سطح پایینی طبقه ماسه سنگی منعکس می شود و ساخت فلوت را به وجود می آورد (موسوی حرمی، ۱۳۸۳ ) در بخشی از منطقه شاهد سیل هایی بودیم که در نقشه ۱:۱۰۰۰۰۰ سازمان زمین شناسی نیز آمده است .
سیل ها که به نام ورقه(shad) نیز خوانده می شود . توده های نفوذی لایه ای شکلی هستند که به موازات لایه بندی طبقات مجاور تشکیل می شوند (خیری ، ۱۳۸۳). در جاده افجه به سمت برگ جهان سیل هایی با ترکیب دیا بازی وجود دارد و هنگام جاده سازی این سیل ها برونزد کرده اند . این سنگ ها در محیطی غیر از محیط تشکیل خود قرار گرفته اند و چون در اعماق بوده اند . بسیار پایدار است.
- تاقدیس و ناودیس
در منطقه مورد مطالعه در طول جاده تاقدیس و ناودیس های فراوان وجود داشت. تاقدیس برگشته ای نیز درمسیر روستای برگ جهان دیده شد که یال جنوبی آن در اثر فرسایش و وجود واریزه ها از بین رفته است.
- گسل اصلی
گسل مشا – فشم که در شمال محدوده مورد بررسی قرار دارد . دارای روند کلی شرقی – غربی با ریخت سینوسی روی نقشه و به طول حدود ۴۰۰ کیلومتر از جنوب غربی شاهرود در شرق تا آبیک در غرب امتداد داشته و دارای شیب به سمت شمال است که مقدار آن بین ۳۵ تا ۷۰ درجه متغیر است . این گسل از نوع رانده تا معکوس با مولفه امتداد لغز چپگرد است . حرکت معکوس آن به خوبی مشخص شده و مقدار جا به جایی آن به خوبی مشخص شده است. گسل مشا- فشم در حوالی لواسان (شرق تهران( دو شاخه می شود که شاخه جنوبی آن گسل شمال تهران نامیده می شود . این گسل در کوهپایه های البرز در شمال تهران با راستای متوسط خاور- شمال خاوری و با در ازای ۱۰۸ کیلومتر از لواسان و نیکنام ده (شمال خاور تهران ) تا باختر کرج ادامه دارد. با توجه به جمعیت ساکن در منطقه و نزدیکی آن به شهرتهران بررسی منطقه لواسانات از نظر لرزه خیزی و همچنین ساختارهای موجود حائز اهمیت است . (منابع طبیعی استان تهران ،۱۳۸۵)
۳-۲-۱-۴- اقلیم تهران:
تهران در حدّ فاصل منطقه کوهستانی و دشت قرار دارد. سه عامل در اقلیم تهران نقش موثری دارد. رشته کوه البرز، بادهای مرطوب غربی و وسعت استان .در واقع رشته کوه البرز آب و هوای تهران را معتدل کردهاست . در شمال تهران، آب و هوا معتدل و کوهستانی و در نقاط کم ارتفاع نیمه خشک است . بارش معمولاً در زمستانها زیاد است . فصل سرد از ماه آذر شروع میشود، اما در نقاط کوهستانی کمی زودتر آغاز میگردد . فصول سرد سه یا چهار ماه طول میکشد . در اسفند ماه از سرمای هوا رفتهرفته کاسته میشود و در اواخر فروردین هوا با سرعت بیشتری گرم میشود و در اوایل خرداد هوا نسبتاً گرم است .اقلیم استان تهران در نواحی کویری و جنوب گرم و خشک، در نواحی پایکوهی سرد و نیمه مرطوب و در نواحی مرتفع سرد همراه با زمستانهای طولانی است. گرمترین ماههای سال در مرداد و شهریور بادمای متوسط ۲۸ تا ۳۰ درجه و سردترین ماه سال دی ماه بادمای یک درجه سانتی گراد گزارش شدهاست. دمای شهر تهران در زمستان معتدل و در تابستان گرم است. بخش شمال تهران و شمیرانات در تابستان نیز معتدل است. بیشترین بارش سالانه در ماه هایزمستان روی میدهد.
بهطور خلاصه میتوان گفت: در نواحی مختلف استان تهران به علت موقعیت ویژه جغرافیایی، آب و هوای متفاوتی شکل گرفتهاست. سه عامل جغرافیایی در ساخت کلی اقلیم استان تهران نقش موثری دارند: کویر یا دشت کویر: مناطق خشک مانند دشت قزوین، کویر قم و مناطق خشک استان سمنان که مجاور استان تهران قرار دارند، از عوامل منفی تاثیر گذار بر هوای استان تهران هستند و موجب گرما و خشکی هوا، همراه با گرد و غبار میشوند. رشته کوههای البرز: این رشته کوهها موجب تعدیل آب و هوا میشود. بادهای مرطوب و باران زای غربی: این بادها نقش موثری در تعدیل گرمای سوزان بخش کویری دارند، ولی تاثیر آن را خنثی نمیکنند. استان تهران را میتوان به سه بخش اقلیمی زیر تقسیم کرد: اقلیم ارتفاعات شمالی: بر دامنه جنوبی، بلندیهای البرز مرکزی در ارتفاع بالای ۳۰۰۰ متر قرار گرفته و آب و هوایی مرطوب و نیمه مرطوب و سردسیر با زمستانهای بسیار سرد و طولانی دارد. بارزترین نقاط این اقلیم، دماوند و توچال است. اقلیم کوهپایه: این اقلیم در ارتفاع دو تا هزار متری از سطح دریا قرار گرفته و دارای آب و هوایی نیمه مرطوب و سردسیر و زمستانهایی به نسبت طولانی است. آبعلی، فیروزکوه، دماوند، لواسان، سد امیر کبیر و طالقان در این اقلیم قرار دارند. اقلیم نیمه خشک و خشک : با زمستانهای کوتاه و تابستانهای گرم، در ارتفاعات کم تر از ۱۰۰۰ متر واقع شدهاست. هر چه ارتفاع کاهش مییابد، خشکی محیط بیشتر میشود. ورامین، شهریار و جنوب شهرستان کرج در این اقلیم قرار گرفتهاند. هوای تهران در مناطق کوهستانی دارای آب و هوای معتدل و در دشت، نیمه بیابانی است. تهران در مرز شرایط جوی بری و اقیانوسی قرار گرفته و تمایل آن به موقعیت بری بیشتر از وضعیت اقیانوسی است.
آب و هوای تهران متأثر از کوهستان در شمال و دشت در جنوب است. غیر از شمال تهران که تحت تأثیر کوهستان آب و هوای آن تا حدی معتدل و مرطوب است، آب و هوای بقیه شهر کلا گرم و خشک و در زمستانها اندکی سرد است. مهمترین منبع بارش در این شهر بادهای مرطوب مدیترانهای و اطلسی هستند که از سمت غرب میوزند. رشته کوه البرز همجون سدی به نحو موثری از نفوذ بسیاری از تودههای هوا جلوگیری میکند در نتیجه باعث شدهاست که هوای شهر از از یک سو خشکتر و از سوی دیگر از آرامش نسبی برخوردار باشد. از نظر فصلی، هوای تهران در زمستان تحت تاثیر سامانه پرفشار شمالی (سیبری) قرار دارد. این تاثیر باعث شدهاست که در این فصل هوا در قسمتهای مرکزی و جنوبی معتدل و در قسمتهای شمالی شهر سرد باشد، به طوریکه در این قسمتها دمای هوا در زمستان بارها به زیر صفر میرسد. همچنین در این فصل به دلیل پدیده وارونگی هوا میزان آلودگی جوی بالاست. در تابستانها عامل مهم سیستم کمفشار حرارتی کویر مرکزی است که سبب میشود هوا گرم و خشک باشد. .
میزان بارندگی در سطح شهر تهران عمدتاً کم بوده و به مقدار ۲۴۵٫۸ میلیمتر در طی سال اندازهگیری و تعداد روزهای یخبندان با دمای زیر صفرآن نیز ۳۶ روز در سال ثبت شدهاست) ۱۳۷۶) . در یک دوره ۴۵ ساله بیشترین دمای تهران ۴۳ درجه سلسیوس و کمترین دمای آن ۱۵- درجه سلسیوس گزارش شدهاست. میانگین رطوبت نسبی هوا در تهران ۴۰٪ و در شمیران ۴۶٪ بودهاست. باد غالب تهران غربی (۲۷۰ درجه) و متوسط سرعت آن ۵٫۵ متر بر ثانیهاست. شبها نسیم خنکی موسوم به نسیم توچال از کوه به پایین میوزد (باد کوه) و روزها برعکس نسیمی از سمت دشت میوزد. منبع اصلی آب شرب تهران رودهای کرج، جاجرود و لار است که توسط سه سدی که بر روی آنها نصب شده تامین میشود. با افزایش مصرف آب، بخشی از آب شرب نیز از آبهای زیرزمینی توسط چاههای عمیق بهدست میآید. چندین رود فصلی هم در تهران وجود دارد که تاثیر چندانی در تامین آب شهر ندارند. گلابدره، حصارک، تجریش، و کن مهمترین آنها هستند. رودخانه کرج پرآبترین رود دامنههای جنوبی البرز است که از بارانهای فصل سرد و ذوب برفهای مناطق کوهستانی نشأت میگیرد و در ۴۰ کیلومتری غرب تهران از کانون آبگیر خرسنگ کوه سرچشمه میگیرد. رودخانه جاجرود از کوههای کلون بسته که جزء بلندیهای خرسنگ کوه است سرچشمه گرفته و این دو رود مجموعاً قسمت عمده آب مصرفی شهر تهران را تأمین مینمایند. تهران به رغم داشتن منابع آبی فراوان به دلیل رشد جمعیت و کمی بارندگی در برخی دورهها با مشکل کمبود آب روبرو است. آب و هوای استان تهران تحت تأثیر سه عامل جغرافیایی رشته کوههای البرز (در شمال)، وزش بادهای بارانزای غربی و دشت کویر (در جنوب) قرار دارد و از نظر ویژگیهای اقلیمی به سه منطقه تقسیم میشود:
الف) کوهستانی: در دامنههای جنوبی البرز با زمستانهای نسبتاً طولانی و سرد و تابستانهای خنک مانند ارتفاعات توچال و پالان گردن
ب) کوهپایهای: دارای آب و هوای نیمه مرطوب و سرد با زمستانهای نسبتاً طولانی مانند فیروزکوه و دماوند
ج) بیابانی و نیمه بیابانی: با زمستانهای کوتاه و تابستانهای گرم و خشک مانند ورامین و رباط کریم
البته در آب و هوای استان تهران عامل ارتفاع نیز نقش اساسی دارد به این صورت که با کاهش ارتفاع از شمال به جنوب، دما افزایش یافته و میزان بارندگی کاهش مییابد. متوسط بارش در کوههای شمالی استان بیش از ۵۰۰ میلیمتر است که هرچه به سمت جنوب پیش میرویم، میزان آن کاهش مییابد به طوری که در مجاورت دریاچه نمک (در استان قم)، به ۱۰۰ میلیمتر میرسد. در استان تهران فصل بارندگی از اواسط پاییز تا اوایل بهار است و معمولاً در ماههای مرداد و شهریور، باران نمیبارد. حداکثر میزان بارندگی نیز در دی ماه رخ میدهد. گرمترین ماههای سال خرداد، تیر و مرداد و سردترین آن آذر، دی و بهمن میباشد.
در خصوص آب و هوای استان تهران به طور خلاصه میتوان گفت که اقلیم این استان در مرز شرایط جوی خشک و مرطوب قرار گرفته و تمایل آن به شرایط خشک بیشتر است. بادهاب غالب: باد غالب در استان تهران بادهای غربی است. هرگاه این بادها شدت بگیرند، هوای آلوده را از تهران خارج میکنند البته امتداد کوههای البرز که در میان تهران و کرج واقع شده، تا حدود زیادی بادهای غربی را به سمت شهریار منحرف میسازد و مانع از تخلیه کامل آلودگی میشود (مگر آن که شدت باد زیاد باشد). پس از باد غربی مهمترین باد در فصل تابستان از سمت جنوب و از داخل کویر به سمت شهر تهران میوزد و هنگام وزش، موجب انتقال گرمای هوای کویر و حمل گرد و غبار به سمت شهرهای استان میشود. جریان هوای دیگری که در محدوده استان تهران میوزد، نسیم کوه به دشت و برعکس (دشت به کوه) است. این بادها ملایم و آرام میوزند و قدرت پراکنده نمودن مواد آلاینده را ندارند فقط میتوانند در ساعات روز که باد از دشت به کوه میوزد، این مواد را با خود به طرف شمال تهران منتقل نمایند. مواد آلاینده پس از برخورد با کوههای بخش شمالی استان، در آنجا میمانند و شبها با وزش نسیم کوه به سمت دشت، از شمال به جنوب سرازیر میشوند.
۳-۲-۱-۵-توپوگرافی
ارتفاع متوسط این محدوده از حوزه لتیان بین۱۵۰۰تا ۳۷۲۰ متر است و داری طیف وسیعی از ناهمواری های کوهستانی است که بر حسب شرایط زمین ساختی و شرایط اقلیم و دست اندازی های غیر طبیعی شکل گرفته است ، برخی ناهمواری های این حوزه عبارتند از : کوه دشته - کوه کندواسترخان - کوه آلان - کوه گرچال - کوه خوررندان - کوه سیاه - کوه گاوینی - خاور کوه - زردکوه -کوه بر آفتاب - دشت هویج - دره یخچال - دره زرد تولک - گردنه گل سرداب - گردنه لواسانات
لرزه خیزی و ترکیب سنگ شناسی
۳-۲-۱-۶- اقلیم لواسان: نوع اقلیم این منطقه خشک تا نیمه خشک است . با زمستان های سرد و بسیار سرد و تابستان های ملایم . میزان بارندگی سالانه این حوزه بر حسب تغییر ارتفاع متفاوت است که متوسط آن در ایستگاه های منطقه در یک دوره ۲۲ ساله بدین صورت بوده است : راحت آباد ۷۱۰ میلیمتر - افجه ۶۲۹ میلیمتر - لواسان بزرگ ۵۵۴ میلیمتر - کند سفلی ۵۴۸ میلیمتر - نیکنام ده ۵۴۱ میلیمتر - نارون ۵۰۲ میلیمتر و سد لتیان ۴۲۰ میلیمتر.
۳-۲-۱-۷- منابع آبی : رودخانه های جاجرود، افجه نارون و لوارک ( لواسان ) از رود های مهم این حوزه می باشند . رود خانه افجه نارون از ارتفاعات لار سرچشمه می گیرد و از روستا های افجه و سینک و نارون عبور کرده و مستقیماٌ وارد دریاچه سد می گردد . رودخانه لوارک علی آباد نیز از ارتفاعات لار سرچشمه گرفته و پس از عبور از اراضی علائین و رسینان و لواسان به رود خانه نیکنام ده پیوسته و راهی دریاچه سد می گردد. رودخانه های این بخش از حوزه کمترین حجم آب را نسبت به رودخانه های غرب حوزه لتیان دارند . آب اکثر مراکز جمعیتی این بخش اعم از مصارف کشاورزی و خوراکی و غیره، عمدتاٌ از چشمه و همین رودخانه های نسبتاٌ بزرگ و کوچک تامین می شوند .
۳-۳- پوشش گیاهی : پوشش گیاهی منطقه به علت فرسایش های شدید و تخلیه منطقه از خاک مناسب ، دستخوش تخریب شده ولی با توجه به وجود برخی گونه های بومی و با ارزش و اقدام در حفظ آن ، میتوان نسبت به احیا و گسترش پوشش گیاهی حوزه اقدام نمود در زیر به برخی از گونه هایی که از دیر باز در این منطقه وجود داشت اشاره مختصری می شود :
در ارتفاعات تعداد پراکنده ای ارس (Juniperus polycarpos ) زبان گنجشک (Fraxinus ) بادام خاردار یا تنگرس ( Amygdalus lycioides ) - گردو - انجیر ، انواع گون های پنبه ای ، خاردار و کتیرا ده . در ارتفاعات فوقانی ومیانی (Astragalus ) انواع گونه های صنعتی و دارویی نظیر بارهنگ ( Potamogeton )- چوبک (Acathophyllum mordetum ) - برخی از انواع آویشن (Thymus astragaletum ) - بومادران ( Ackillea setacea ) - گل گاوزبان ( Echium amoenum ) - سریش زرین ( Eremurus stenophllus ) - کنگر ( Gundelia tourneforti ) - مریم گلی ( Salvia spp ) کلاه میرحسن (Acantho limon ) کاسنی - ختمی - گل بنفشه - شیرین بیان خاکشیر و …
باغداری نیز ار از عمده فعالیت های کشاورزی در این منطقه بوده که غالبا به تولید گیلاس -آلبالو - گلابی - هلو و سیب تخصیص یافته است.
۳-۴- حیات وحش : طبیعتاٌ با تخریب پوشش گیاهی ، و فرسایش بسیار زیاد ، اکوسیستم منطقه دستخوش تغییر شده که به تبع آن حیات جانوری نیز دستخوش کاهش و حتی انقراض برخی گونه ها گردیده است . وجود ۱۷ هزار هکتار منطقه شکار گاه سلطنتی در محل فعلی سد لتیان و بخشی از منطقه حفاظت شده ” ورجین ” در محدوده حوزه راحت آباد به نوعی گویای وجود حیات وحش قابل توجه در این منطقه بوده است که هنوز می توان پرندگانی نظیر کبک و تیهو و چارپایانی نظیر پلنگ - بز کوهی - قوچ و میش را به شکل های پراکنده مشاهده کرد .
۳-۵- مراکز جمعیتی
۳-۵-۱- گلندوئک (GALANDOWAk) یا گلندوک
روستای گلندوئک با ارتفاع متوسط۱۸۰۰ متر از سطح دریا مرکز بخش لواسانات است و در فاصله ۱۸ کیلومتری شمال شرقی تجریش قرار دارد . گلندوئک از طریق گردنه قوچک از دو مسیر با تهران ارتباط دارد: گردنه قوچک - شاد آباد - سرخه حصار به طول ۱۵ کیلومتر .
گردنه قوچک- تهران پارس به طول ۱۵ کیلومتر .
گلندئک روستایی کوه پایه ای است که سد لتیان در جنوب آن احداث شده است . رودخانه جاجرود نیز که جمع کننده آب های غرب حوزه لتیان است از جنوب این روستا وارد دریاچه سد می شود . کوه های ” کندو استرخان ” در شمال آن قرار داشته که از حدود ۵ سال پیش مورد تصرف کلان زمین خواران قرا رگرفته و در حال حاضر چند مجموعه ویلا یی در حال تکمیل می باشد .