X

Source: Committee On Development And Intellectual Property (Cdip), CDIP/5/4, Annex II, 2010

گفتار سوم: استثنائات اختراع در زمینه روش‌های درمان پزشکی

قبل از انعقاد موافقت نامه تریپس، به موجب کنوانسیون پاریس کشورها این امکان را داشتند که موارد خاصی را از ثبت شدن به عنوان اختراع استثناء کنند و قواعد خاصی را برای برخی از اختراعات درنظر بگیرند. در واقع کشورها بر اساس سطح توسعه یافتگی و اولویت سیاست های داخلی، معیارهای قابلیت اختراع بودن را تعیین می‌کنند. برای مثال، قبل از تصویب موافقت نامه تریپس اغلب کشورها از محصولات دارویی به عنوان اختراع حمایت نمی کردند.

بحث استثنائات برای کشورها اهمیت زیادی دارد؛ به ویژه برای کشورهای درحال توسعه و کمتر توسعه یافته، چرا که این کشورها واردکننده تکنولوژی می‌باشند. ‌بنابرین‏، برای این کشورها استفاده از انعطاف ها بسیار مهم است. در حالی که کشورهای توسعه یافته به دنبال محدود کردن استثنائات می‌باشند. در واقع برای کشورهای درحال توسعه، سیاست های مربوط به اختراعات صرفاً در راستای افزایش میزان نوآوری نیست، بلکه بیشتر متوجه نگرانی دسترسی به کالاهای دارای فن آوری می‌باشد. این بحث به ویژه در زمینه بهداشت عمومی و داروها اهمیت دارد. ‌بنابرین‏، اغلب کشورها به دنبال ایجاد تعادل بین نتایج مفید نوآوری و حفظ منافع عمومی از جمله بهداشت می‌باشند.

بند اول: پیشینه و مبنای استثناء کردن روش های درمان انسان و حیوان

ثبت اختراعات مربوط به روش های پزشکی و درمان، مسئله پیچیده ای است. زیرا نه تنها به قانون اختراعات بلکه به حقوق پزشکی نیز مربوط می‌باشد. از طرفی هدف از قانون ثبت اختراعات تشویق نوآوری از طریق اعطای حقوق انحصاری به مخترع است و از طرف دیگر، هدف حقوق پزشکی حفظ زندگی بشر می‌باشد. ‌بنابرین‏، ثبت اختراعات مربوط به حوزه درمان و سلامت در تنش بین دو هدف متمایز قرار دارد. با این وجود، به دلیل نگرانی سیاست های عمومی که به دلیل تضمین ارائه بهترین روش های درمانی ممکن وجود دارد، پزشکان باید همیشه در انتخاب روش درمان خود آزاد باشند.

در اوایل سال ۱۹۶۴، در مراحل اولیه طرح ایجاد قانون اختراعات اروپا برای بازار مشترک، کارگروه کمیسیون اقتصادی اروپا در خصوص اختراعات، اصل استفاده آزاد حرفه پزشکی را با بهره گرفتن از محدودیت هایی ‌در مورد قابلیت ثبت اختراع، به رسمیت شناخت. این امر منجر به پیشنهادی برای استثناء کردن روش های درمان انسان و حیوان شد. این پیشنهاد گسترش یافت و شامل مواردی از جمله روش های تشخیص نیز شد. در کنفرانس دیپلماتیک مونیخ ۱۹۷۳، که در آن کنوانسیون ثبت اختراعات اروپا^[۲۲۶] امضا شد، روش های درمان پزشکی به دلیل نداشتن کاربرد صنعتی تحت عنوان «غیر اختراعات»^[۲۲۷] ذکر شدند.^[۲۲۸] ‌بنابرین‏، در بند ۴ ماده ۵۲ کنوانسیون مذکور تصریح شده است که روش های درمانی و جراحی برای درمان انسان یا حیوان و یا روش های تشخیصی که بر روی بدن انسان انجام می شود اختراعات دارای کاربرد صنعتی نمی باشند.

امروزه در بسیاری از کشورها روش های تشخیص، جراحی و درمان پزشکی انسان و یا حیوان اغلب از ثبت شدن به عنوان اختراع مستثنی می‌شوند (مطابق با بند ۳ ماده ۲۷ تریپس^[۲۲۹]). این استثناء از این نگرانی ناشی می شود که یک پزشک باید در به کارگیری مناسب ترین روش های درمانی برای بیماران و در استفاده از آخرین تکنیک های پزشکی، بدون نیاز به گرفتن تأیید از دارنده حق اختراع آزاد باشد، و بدون نگرانی از نقض حق ثبت اختراع یا متحمل شدن هزینه گرفتن لیسانس چنین اختراعاتی، بتواند به بیماران کمک کند. ثبت چنین اختراعاتی مانع آزادی پزشکان می شود و آن ها را از کمک کردن به بیماران با آخرین پیشرفت های پزشکی منع می‌کند.

1. 1. . http://www.who.int/trade/glossary/story076/en/, last visited: 09/22/2014. ↑

1. 1. . Constitution of the World Health Organization. WHO, 1946.http://www.who.int/governance/eb/who_constitution_en.pdf, last visited: 09/22/2014. ↑

1. 1. . Universal Declaration of Human Rights (UDHR). 1948., Article: 25.1.http://www.ohchr.org/EN/UDHR/Documents/UDHR_Translations/eng.pdf, last visited: 09/22/2014. ↑

1. 1. . International Covenant on Economic, Social and Cultural Rights. Office of the United Nations High Commissioner for Human Rights, ۱۹۶۶, Article: 12.1.http://www.ohchr.org/EN/ProfessionalInterest/Pages/CESCR.aspx, last visited: 09/26/2014. ↑

1. 1. . “General Comment No. 14: The Right to the Highest Attainable Standard of Health”. E/C.12/2000/4, UN Committee on Economic, Social and Cultural Rights, 11 August 2000, Point: 11.http://www.nesri.org/sites/default/files/Right_to_health_Comment_14.pdf, last visited: 09/22/2014. ↑

1. 1. . “The right of everyone to the enjoyment of the highest attainable standard of physical and mental health”. Economic and Social Council of the UN. E/CN.4/2004/49/Add.1, 2004, P. 7. ↑

1. 1. .ibid, P. 7. ↑

1. 1. . ریشه‌های حمایت قانونی از حقوق مالکیت فکری در سطح ملی، به قرن ۱۵ و ۱۶ برمی گردد. زمانی که چندین کشور اروپایی قوانینی را برای حمایت از انواع خاصی از اموال فکری اختصاص داده بودند. در این راستا اولین قانون ثبت اختراع که به رسمیت شناخته شد، قانون ۱۴۷۴ ونیز بود که به اختراعات، یک دوره حمایت یک ساله اعطا می کرد؛ و اولین قانون کپی رایت، قانون انگلیسی «ان» مصوب ۱۷۰۹ بود. سایر کشورهای اروپایی نیز بعد از این در این زمینه اقداماتی انجام دادند و در پایان قرن ۱۸ تعدادی از کشورها، قانون ثبت اختراع و قانون کپی رایت داشتند . ایالات متحده آمریکا نیز اولین قانون ثبت اختراع خود را در سال ۱۸۳۶ ارائه کرد. ↑

1. 1. . http://www.wipo.int/about-ip/en/, last visited: 09/23/2014 ↑

1. 1. . https://www.wto.org/english/tratop_e/trips_e/intel1_e.htm. , last visited: 09/23/2014. ↑

1. 1. . “The Right to Health”. Fact Sheet No. 31, WHO; Office of the United Nations High Commissioner for Human Rights, 2008, P. 24.http://www.who.int/entity/hhr/activities/Right_to_Health_factsheet31.pdf?ua=1, last visited: 09/23/2014. ↑

1. 1. .“General Comment No. 14: The Right to the Highest Attainable Standard of Health”. E/C.12/2000/4, UN Committee on Economic, Social and Cultural Rights, 11 August 2000, Point 43. http://www.nesri.org/resources/general-comment-no-14-the-right-to-the-highest-attainable-standard-of-health, last visited: 09/23/2014 ↑

1. 1. . ibid, Point: 33. ↑

1. 1. . ibid, Point: 33. ↑