فرسودگی هیجانی پیشرفته با انرژی، حرمت ذات، خود اثربخشی و دلبستگی شغلی پایین و با افزایش در نشانگان استرس جسمانی مشخص می شود و در مواقع بسیاری که حمایت اجتماعی مورد نیاز است، کناره گیری اجتماعی بروز می‌کند و به طور قابل ملاحظه ای عملکرد شغلی بدتر می شود و معمولا ارزیابی ضعیفی از عملکرد این افراد به عمل می‌آید.

پژوهش‌های زیادی تأیید کرده که تجربه استرس مرتبط با شغل و به دنبال آن فرسودگی هیجانی ناشی از استرس شغلی می‌تواند اثرات زیان آوری برسلامت جسمی و روانی اشخاص داشته باشد. (سیئول^[۹]، اسپکتور^[۱۰]، کوپر^[۱۱]، ۲۰۰۵). پرستاری یکی از مشاغل به شدت پر استرس است، طوری که انستیتوی ملی بهداشت و ایمنی حرفه ای (NIOSH) آمریکا آن را در رأس چهل حرفه پراسترس معرفی ‌کرده‌است.

منابع استرس شغلی زیادی در محیط کار پرستاران تشخیص داده شده و در این راستاگران باری، فوریت کار، مرگ بیماران، استقلال در عمل، فقدان حمایت اجتماعی،تناسب شغلی ضعیف،عدم کفایت دانش تخصص لازم، محل کار ناایمن و محیط مراقبت بهداشتی به سرعت در حال تغییر، به عنوان استرس زاهای پرستاری شناخته شده اند.( آدایی^[۱۲]،وانگ^[۱۳]،۲۰۰۶ ؛همینگ وی^[۱۴]، اسمیت^[۱۵]، ۱۹۹۹). تحقیقات در گذشته نشان داده است که برون دادهای شغلی مثل استرس شغلی در ایجاد فرسودگی هیجانی مؤثر می‌باشد.( به نقل از توی^[۱۶]،آدامز^[۱۷]،۱۹۹۳). یکی از عوامل مؤثر در عملکرد پرستاران در بیمارستان داشتن تعهد سازمانی است و آنجا که تعهد سازمانی نوعی وابستگی عاطفی به سازمان می‌باشد.( به نقل از هراسکوویچ^[۱۸]، می یر، ۲۰۰۲).و شغل پرستاری با فشار عصبی زیاد و استرس همراه است و استرس شغلی و تعهد سازمانی نیز از عوامل تعیین کننده سازمانی هستند. پرستاران به واسطه ماهیت شغلشان به شدت در معرض فرسودگی هیجانی هستند.

تعهد سازمانی متغیری است که با انگیزش و خشنودی شغلی پیوسته است و دارای اجزاء زیر می‌باشد.

ـ قبول ارزش‌ها و اهداف سازمان

ـ تمایل به اعمال تلاش برای سازمان

ـ دارا بودن میل قوی برای پیوسته ماندن به سازمان(ماودی^[۱۹]،پورتر^[۲۰] و استیرز^[۲۱]، ۱۹۸۲).

اخیراً روان شناسان صنعتی و سازمانی یک مفهوم سه مؤلفه‌ ای از تعهد ارائه نموده اند: (می یر^[۲۲]،آلن^[۲۳]، اسمیت،۱۹۹۳) .این سه مؤلفه‌ عبارتند از:

۱- عاطفی^[۲۴] ۲- مستمر^[۲۵] ۳- هنجاری^[۲۶]

تعهد عاطفی یا نگرش هنگامی رخ می‌دهد که کارکن به دلیل پیوستگی عاطفی میل به ماندن در سازمان دارد.

تعهد مستمر هنگامی وجود دارد که یک فرد باید در سازمان باقی بماند چون او به مزایا و حقوق نیازمند است و نمی تواند شغل دیگری پیدا کند.

تعهد هنجاری از ارزش‌های کارکنان نشان می‌گیرد. افراد چنین باوری دارند که به سازمان مدیون هستند و در آن باقی می مانند و آن را درست ترین چیزی می دانند که انجام می‌دهند. تعهد سازمانی برای کارکنان مفید است و سبب افزایش انگیزش و خشنودی آن ها و سبب پاداشتهائی چون ارتقاء و افزایش حقوق می شود. تحقیقات نشان میدهدابتدا استرس زمینه را برای فرسودگی هیجانی فراهم می آورد و پیش از آنکه استرس به طور مستقیم باعث واکنش‌های رفتاری شود، ابتدا با اعمال فشار های متعدد برفرد باعث بهم خوردن تعادل روانی و عاطفی و نحوه تفکر آن ها می شود(گل پرور و همکاران، ۱۳۸۷).

‌بر اساس نظریه اسپتاین، افرادی در کنار آمدن با استرس موفق ترند معمولا سازنده تر فکر می‌کنند افرادی که تفکرشان تخریبی است دچار استرس می‌شوند(اپستاین^[۲۷]،مایر،۱۹۸۹).طبق نظریه اسپتاین با یادگیری تفکر به گونه ای متفاوت می توان استرس را نیز کنترل کرد. اسپتاین چهار نوع تفکر طبقه بندی شده را تعیین کرد. تفکر طبقه بندی شده، تفکر خرافی، خوش بینی خام، تفکر منفی.

مطالعه مقیاس های تفکر سازنده شاخص هایی را ‌در مورد تفاوت بین افراد با تفکر سازنده و افراد با تفکر مخرب نشان می‌دهد. تفاوت اصلی هنگام دریافت پیامدهای منفی رخ می‌دهد. هر دو گروه خواهان نتایج مثبت اند.اما افراد با تفکر مخرب، بعد از دریافت پیامد منفی، بیشتر گرایش به تعمیم دهی بیش از حد نسبت به خود دارند. عزت نفس آن ها کاهش می‌یابد. احساس افسردگی می‌کنند و نسبت به عملکرد آتی خود احساس درماندگی می‌کنند و این ها نشان دهنده برخی از ویژگی‌های افراد افسرده است. اسپتاین معقتد است افرادی که تفکر سازنده ضعیف دارند استرس بیشتری تجربه می‌کنند و به طور خود انگیخته با خلق تفکر منفی به نبود استرس زاهای بیرونی و تهدید آمیز بودن استرس زاهای بیرونی فکر می‌کنند.لذا پژوهش حاضر به دنبال پیش‌بینی فرسودگی هیجانی، از طریق متغیرهای استرس شغلی، تعهد سازمانی و تفکر سازنده می‌باشد.

۱-۳ ) اهمیت و ضرورت انجام تحقیق

تقریبا در همه کشورها بخش عمده ای از نیروی انسانی نظام درمانی را پرستاران تشکیل می‌دهند.پرستاران از جمله افرای هستند که ارتباطی نزدیک و تنگاتنگ باسایر مردم دارند.مسولیت سلامتی و زندگی انسان‌ها را به دوش می کشند و با بیماران ‌و بیماری‌های درمان ناپذیر روبرو هستند.از این رو پیوسته فشارهای روانی شدیدی را تجربه می‌کنند. روابط با بیمار، به تخلیه ذخایر عاطفی پرستار می‌ انجامد واین علامت محوری فرسودگی هیجانی است. بروز نشانگان فرسودگی هیجانی با پیامدهایی همراه است که مهمترین آن ها عبارتند از: افت سطح سلامت روانی و جسمانی پرستار، غیبت از محل کار، تغییر شغل، افت کیفیت مراقبت از بیمار و کاهش رضایت بیمار. (کلیفدر^[۲۸]، پاور^[۲۹] و لز^[۳۰]،۲۰۰۱؛اشنیدر^[۳۱] و بوش^[۳۲]،۱۹۹۸؛بلانی^[۳۳]،فرلانی و گنجی^[۳۴]،۱۹۹۶). روشن است که این روند افت کیفی و کمی خدمات بهداشت و درمان را به دنبال دارد.پرستارانی که از فرسودگی هیجانی رنج می‌برند از نظر روانی بی تفاوت،افسرده،زود رنج ‌و خسته می‌شوند،از همه جنبه‌های محیط کارشان چون ‌همکاران ایراد می گیرندو به طور منفی به پیشنهاد های دیگران واکنش نشان می‌دهند .کیفیت کار آن ها ،نه لزوماً کمیت کاهش می‌یابد.مطالعات انجام شده در آمریکا نشان می‌دهد در چهار سال گذشته ۱۸%افزایش در میزان شکایات بر علیه پرستاران وجود داشته است.این افزایش ممکن است مربوط به افزایش تعداد پرستارانی باشد که در شرایط فشار کاری کار می‌کنند و از فرسودگی هیجانی رنج می‌برند.بیشترین شکایات مربوط به مرگ بیماران بوده است .تقریبا ۲۰% خطاهای پرستاری منجر به مرگ شده،۳۳%آسیب دائمی جدی به همراه داشته و بقیه موارد منجر به آسیب های موقت شده است.(میلر،۲۰۱۰). همچنین مطالعات انجام شده در کشور نشان می‌دهد که از ۲۵۸۵مورد مرگ مادران باردار در طی سال های ۱۳۸۴-۱۳۷۸،تقریبا ۶۰% به علت خطاهای پزشکی ،پرستاری و مامایی به علت حجم کاری بالا ، کار در شرایط پر استرس و فرسودگی عاطفی بوده است.(فاطمه فارابی و همکاران،۱۳۸۸).روشن است که این روند افت کیفی و کمی خدمات بهداشت و درمان را به دنبال دارد.از این رو شناسایی هرچه بیشتر عوامل مؤثر بر فرسودگی هیجانی پرستاران می‌تواند در ارتقای سطح سلامت و خدمات ارائه شده توسط پرستاران سودمند باشد.با توجه به مطالب یاد شده تحقیق قصد دارد به بررسی متغیر فرسودگی هیجانی و ارتباط آن با استرس شغلی،تعهد سازمانی و تفکر سازنده در پرستاران بپردازد.

۱-۴ ) اهداف مشخص تحقیق

۱-۴-۱) هدف کلی

تعیین و پیش‌بینی رابطه بین استرس شغلی، تعهد سازمانی و تفکر سازنده با فرسودگی هیجانی پرستاران