در فرهنگ ایرانی و اسلامی نیز تمایل به ترسیم جوامع کامل و بی‌نقص خیالی، همواره بین اندیشمندان وجود داشته است. در اوج درخشش فرهنگ اسلامی، ابونصر فارابی، اندیشه شهر آرمانی خود را در کتاب «اندیشه‌های اهل مدینه فاضله» مطرح ساخت و جامعه‌ای آرمانی بر پایه اندیشه فلسفی و در قالب مفاهیم شریعت اسلام پی‌ریزی کرد.
وضعیت مطلوب و آرمانی فارابی در واقع حاصل تاثیر افلاطون بر اندیشه‌ها و نظریات فارابی است. فارابی را باید در عین نوآوری‌هایش شیفته اندیشه‌های افلاطون دانست و از آنجا که برای افلاطون مسائل سیاسی و اجتماعی اهمیت زیادی داشته، فارابی نیز به این سو کشیده شده است. جامعه مطلوب فارابی جمعی از افراد انسانی است که دارای کنش و واکنش اجتماعی و همبستگی اجتماعی هستند. آن‌ها نظام واحدی را تشکیل می‌دهند که دارای سلسله‌مراتب طولی است. بدین معنا که منزلت و پایگاه افراد بر اساس طبیعت او و آداب و رسومی که کسب کرده است مشخص می‌شود. نظام جامعه از رییس اول -که خادم و مرئوس هیچ کس نیست- شروع می‌شود و به آخرین مرتبه هرم اجتماعی -که فقط خادم است و رییس کسی نیست- پایان می‌یابد. رییس جامعه نقش اول را در نظام جامعه ایفا می‌کند و تدبیر امور به دست اوست. دلیل وجودی رییس جامعه فاضله از نظر فارابی، رسیدن انسان‌ها به هدف نهایی‌شان یعنی سعادت اخروی است. وظیفه انسان‌ها شناخت سعادت و مقدمات آن و توجه مستمر به آن است و چون انسان‌ها با یکدیگر متفاوت و مختلف آفریده شده‌‌اند نمی‌توانند به تنهایی و بدون راهنمایی دیگران سعادت و مقدمات آن را بشناسند و نیازمند معلم و راهنما هستند. به نظر فارابی، رئیس مدینه فاضله باید فیلسوف و حکیم باشد یعنی علوم نظری و عملی را کسب کند، با مبدا وحی در ارتباط بوده و مهارت و شناخت تجربی کافی داشته باشد. زمینه این نظریات را می‌توان در گرایش شیعی فارابی دانست که طبق آن امام و پیامبر (رئیس جامعه) قلب و محور جامعه‌‌اند و جامعه بر مدار آن‌ها می‌چرخد(رجبی، ۱۳۸۵: ۴۵).
(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))
در ادامه مطالب بالا باید به این نکته توجه کرد که در دو انقلاب ایران و فرانسه که در فصل های بعد به تفصیل بررسی خواهند شد، انقلابیون با نقدوضع موجود و ترسیم وضع مظلوب و ساختن تصویری ایده آل از جامعه گذشته و ساختن آرمان شهری که بتواند توده های انقلابی را جذب کند پرداختند، آن ها برای نقد وضع موجود به انتقاد از شرایط اقتصادی و اجتماعی و سیاسی پرداختند و با تبیین تازه ای از تاریخ و ترسیم حکومت های سکولار و جمهوری سعی در ساختن وضع مطلوب کردند، در این بین نقش رهبران و ایدئولوگ های انقلابی در جهت دهی و حرکت مردم چشم گیر بود. در زیر برای انقلاب ایران و انقلاب فرانسه مدلی ترسیم شده است تا فرایند شکل گیری انقلاب و تداوم کارکردهای ایدئولوژی در قالب مدل تبیین و تشریح گردد.
نمودار ایدئولوژی در انقلاب فرانسه
روسو
ولتر
اشرافیت
دانتون
لیبرالیسم
تبیین تازه ای از تاریخ
سکولاریسم
اومانیسم
حکومت جمهوری سکولار
سرمایه داری
نظام فئودالی
اومانیسم
عدالت خواهی
لیبرالیسم سیاسی و اقتصادی
ایده های زمینه ای
ایدئولوگ ها
برابری
برادری
آزادی
سیاسی
اجتماعی
اقتصادی
سیاسی
اجتماعی
اقتصادی
ترسیم وضع مطلوب
نقد وضع موجود
کارکرد
ایدئولوژی
شرایط اجتماعی زمینه ساز
آسیب پذیری سلطنتی
برابری اجتماعی همه طبقات
شرایط اقتصادی فرانسه
لیبرالیسم اقتصادی
طبقات اجتماعی فرانسه
نمودار ایدئولوژی انقلاب اسلامی ایران
رژیم شاهنشاهی
دکتر شریعتی
امام خمینی
مطهری
جامعه توحیدی
سرمایه داری اسلامی
فساد اجتماعی
جمهوری اسلامی
شرایط اجتماعی زمینه ساز
بورژوازی در حال رشد
جامعه فئودال در حال رشد
جامعه نوسازی شده ایران
سیاسی-اقتصادی
