فرضیه سوم:

– سیاست تقسیم سود شرکت‌ها(مبتنی بر نسبت سود تقسیمی) تاثیر معنی‌داری بر کیفیت اقلام تعهدی اختیاری دارد.

روش شناسی تحقیق

این پژوهش به لحاظ هدف، از نوع کاربردی و طرح پژوهش آن از نوع نیمه تجربی^[۱۲] با بهره گرفتن از رویکرد پس رویدادی^[۱۳] است. این تحقیق از لحاظ ماهیت پژوهشی جزو پژوهش‌های توصیفی_–مقایسه ای از نوع رگرسیون لجستیک محسوب می شود. همچنین جهت آزمون فرضیه‌ها از نرم افزار SPSS 22 استفاده به عمل آمده است.

جامعه آماری، روش نمونه گیری و حجم نمونه

جامعه آماری این تحقیق مشتمل بر تمامی شرکت­های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران ‌می‌باشد که طی سال­های ۱۳۸۷ تا ۱۳۹۲ در بورس فعالیت داشته اند.

همچنین انتخاب نمونه از جامعه آماری فوق به صورت روش حذفی سیستماتیک با در نظر گرفتن تمامی شرایط زیر انجام گرفته شده است.

۱ . دوره مالی آن ها منتهی به پایان اسفند ماه باشد و اطلاعات مالی آن ها نیز در دسترس باشد.

۲.شرکت‌ها می­بایست در طی سه دوره انتهایی پژوهش سوده باشند.

۳ . جزء شرکت‌های سرمایه ­گذاری، واسطه­گری مالی، بیمه­ها و بانک­ها نباشند.

۴ . طی بازه زمانی مذکور تغییر سال مالی نداشته باشند.

۵ . در بازه زمانی تحقیق نماد معاملاتی آن در تابلو اصلی یا فرعی یا بازار ثانویه توقف بیش از چهار ماه نداشته باشد.

۶ . مشمول شرکت‌های موضوع ماده (۱۴۱) قانون تجارت^[۱۴] و اصلاحات پس از آن نباشند.

پس از اعمال شرایط فوق تعداد ۵۱ شرکت حاصل شد که با توجه به طول ۶ دوره مالی تعداد ۳۰۶ نمونه به صورت سال- شرکت جهت انجام روش­های آماری انتخاب به عمل آمده است.

روش جمع ­آوری اطلاعات و متغیرهای تحقیق

در این پژوهش جهت جمع‌ آوری داده ­های پژوهش مبتنی بر ارقام و اطلاعات واقعی بازار سهام و صورت‌های مالی شرکت‌ها از اطلاعات موجود در سایت بورس اوراق بهادار تهران و نرم افزار ره­آوردنوین استفاده شده است

متغیرهای این پژوهش شامل سه متغیر مستقل^[۱۵]؛ نسبت ارزش بازار به ارزش دفتری حقوق صاحبان سهام، نسبت بازدهی ارزش ویژه، و نسبت سود تقسیمی( که به ترتیب به عنوان معیارهایی از سنجش ” ارزش شرکت، سودآوری شرکت، و سیاست تقسیم سود شرکت ” هستند)، و یک متغیر وابسته^[۱۶]؛ اقلام تعهدی اختیاری و چهار متغیر کنترل^[۱۷] شامل؛ اندازه شرکت، اهرم مالی، عمر شرکت، و نوع گزارش حسابرسان مستقل است.

الف: متغیّرهای مستقل :

نسبت ارزش بازار به ارزش دفتری حقوق صاحبان سهام^[۱۸]:

به عنوان معیاری در جهت سنجش و مقایسه ارزش بازار یک شرکت در مقایسه با سایر شرکت‌ها محسوب می شود به نحوی که چنانچه میزان مقدار عددی این نسبت چنانچه پایینتر از یک باشد نشان دهنده پایین بودن ارزش بازار یک شرکت نسبت به ارزش دفتری آن و چنانچه این مقدار یک باشد نشان دهنده برابری ارزش بازار و ارزش دفتری یک شرکت است و به تبع زمانی که این مقدار هر چقدر بالاتر از یک باشد گویای این مطلب است که ارزش بازار یک شرکت فراتر از ارزش دفتری آن است.

نسبت بازدهی ارزش ویژه^[۱۹] :

نسبت بازدهی ارزش ویژه از جمله نسبت­هایی که در رابطه با بررسی و سنجش عملکرد و سودآوری یک شرکت استفاده می شود مبنی بر اینکه هر چقدر این نسبت بالاتری باشد نشان دهنده سودآوری و در مفهوم کلی­تر بالا بودن نرخ رشد سود شرکت‌ها است.

نسبت درصد سود تقسیمی:

نسبت درصد سود تقسیمی عبارت است از نسبت سود نقدی تقسیمی هر سهم به سود اعلام شده هر سهم شرکت^[۲۰]، این نسبت نشان می­دهد که چه نسبت از سود هر سهم بین سرمایه گذاران تقسیم شده است

ب: متغیر وابسته :

اقلام تعهدی اختیاری^[۲۱]: شامل اقلام تعهدی هستند که طی یک فرایند غیرعادی ناشی از تحریفات و دستکاری های مدیریت به منظور مدیریت سود ایجاد می­شوند(رُونِن و یاری ۲۰۰۸: ۳۸۱).

ج:‌متغیر های کنترلی :

متغیرهای کنترل این تحقیق شامل اندازه شرکت، اهرم مالی، عمر شرکت و نوع گزارش حسابرسان مستقل می‌باشد.

نحوه اندازه گیری متغیرها:

اندازه گیری متغیرهای وابسته، مستقل و کنترل مبنتی بر فرمول­ها و اطلاعاتی است که از صورت‌های مالی شرکت‌ها از طریق نرم افزار اکسل و نرم افزار SPSS انجام گرفته شده است.

۱ . متغیرهای مستقل :

۲ . متغیر های کنترل:

اندازه شرکت^[۲۲]: برحسب لگاریتم طبیعی مجموع حجم درآمدهای عملیاتی شرکت تعریف می شود.

اهرم مالی^[۲۳]: بر حسب نسبت مجموع بدهی­ها به مجموع دارایی­ ها تعریف می­ شود.

عمر شرکت^[۲۴]: بر حسب لگاریتم طبیعی از زمان تأسيس شرکت تا کنون تعریف می­ شود.

نوع گزارش حسابرسان مستقل^[۲۵]: به طور کلی نوع گزارش(اظهار نظر) حسابرس مستقل نسبت به صورت‌های مالی شامل چهار نوع گزارش؛گزارش مطلوب(مقبول)، گزارش مشروط، گزارش عدم اظهار نظر وگزارش مردود ‌می‌باشد، حسب این مورد این متغیر را به صورت قیاسی^[۲۶] تعریف نموده­ایم که در آن برای گزارش نوع مطلوب عدد یک، گزارش مشروط عدد دو، گزارش عدم اظهار نظر عدد سه وگزارش مردود عدد چهار درنظر گرفته شده است.

۳ . متغیر وابسته :

نحوه محاسبه اقلام تعهدی اختیاری به عنوان متغیر تابع پاسخ این تحقیق مبتنی به مراحل زیر است؛

الف. محاسبه اقلام تعهدی کل؛

Total Accruals=Net Income- Cash Flow from Operations

مجموع اقلام تعهدی= سود خالص-جریان های نقدی عملیاتی

فرمول فوق مطابق با استانداردهای بین‌المللی است که در آن صورت جریان وجوه در در سه طبقه تهیه می شود و با تأکید به اینکه در ایران صورت جریان وجوه نقد در پنج طبقه تهیه می شود،این موضوع موجب ایجاد تفاوتهایی در رابطه با اقلام ورودی و خروجی در بین طبقات نسبت به نوع سه طبقه ای مرسوم در استانداردهای بین‌المللی می شود، لذا میزان اقلام تعهدی با توجه ‌به این تفاوت‌ها (در ایران) از طریق فرمول زیر محاسبه می­ شود(خلیفه سلطانی و همکاران ۱۳۸۹: ۶۶)؛

مجموع اقلام تعهدی= سود قبل از اقلام غیر مترقبه و عملیات مستمر( جریان­های نقدی عملیاتی طبق صورت جریان وجوه نقد+سود سهام پرداخت شده+جریان­های نقدی مرتبط با بازده سرمایه­گذاریها و سود پرداختنی بابت تامین مالی_جریان­های نقدی مرتبط به مالیات).

ب. تفکیک مجموع اقلام تعهدی:

Total Accruals (TA) =Non-Discretionary Accruals (NDA) +Discretionary Accruals (DA)

TA=NDA+DA

مجموع اقلام تعهدی: اقلام تعهدی غیر اختیاری+ اقلام تعهدی اختیاری(غیر عادی)

در رابطه فوق، بخش غیر اختیاری اقلام تعهدی از طریق مدل رگرسیونی خطی پیرسون زیر(مدل کشف مدیریت سود ، جونز تعدیل شده ۱۹۹۵”(دیچاو و اِسلُون[۲۷] ۱۹۹۵)( برآورد می شود؛

:REVدرآمد سال منهای درآمد سال-۱ هم مقیاس شده توسط کل دارایی ها در سال-۱

REC تغییر در حسابهای دریافتنی از پایان دوره قبل تا و دوره جاری.

:PPEناخالص میزان اموال، ماشین آلات و تجهیزات در سال در سال-۱ هم مقیاس شده توسط کل دارایی ها در سال-۱

: A_-۱جمع کل دارایی های در سال -۱

_۱، _۲ و _۳ پارامترهای خاص شرکت هستند.