فرض کنید دو سیال متفاوت یکی در داخل و دیگری در خارج لوله و در یک جهت در طول لوله جریان دارند و سیال داخلی گرمتر از سیال خارجی است. بنابراین گرما از سیال داخلی به سیال خارجی منتقل می‌شود و درنتیجه دمای سیال گرمتر کاهش و دمای سیال سردتر افزایش می‌یابد. با توجه به شکل (۴-۳) سیال داخلی (گرمتر) در نقطه‌ی A بیشترین و در نقطه‌ی C کمترین دما را دارد. همچنین سیال خارجی(سردتر) در نقطه‌ی A کمترین و در نقطه‌ی C بیشترین دما را دارد.

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

شکل(۴-۳): آرایش موازی در مبدل‌های حرارتی[۴۰]
شکل (۴-۴) چگونگی تغییر دمای دو سیال را در طول لوله نمایش می دهد.
شکل(۴-۴): چگونگی تغییر دمای دو سیال را در طول لوله[۴۰]
همانطور که در شکل نشان داده شده‌ است، در نقطه‌ی A بیشترین اختلاف دما و در نتیجه بیشترین نرخ انتقال حرارت را داریم ولی در نقطه‌ی C کمترین اختلاف دما و در نتیجه کمترین انتقال حرارت را داریم. در جریان موازی دمای خروجی سیال سردتر نمی تواند از دمای خروجی سیال گرمتر بیشتر باشد.

• • مبدل‌های حرارتی با جریان مخالف(Counter-Current):

در این نوع از مبدل‌ها دو سیال همانگونه که در شکل (۴-۵) نمایش داده شده‌ است در خلاف جهت یکدیگر حرکت می‌کنند.
شکل(۴-۵): جریان مخالف در مبدل‌های حرارتی[۴۰]
فرض کنید دو سیال با جریان مخالف یکی در داخل و دیگری در خارج لوله جریان دارند و سیال داخلی گرمتر است. دمای سیال داخلی (گرمتر) در نقطه‌ی A بیشترین و در نقطه‌ی C کمترین مقدار را دارد. به عبارت دیگر دمای سیال داخلی از نقطه‌ی A به نقطه‌ی C کاهش می‌یابد. همچنین دمای سیال خارجی (سردتر) در نقطه‌ی C کمترین ودر نقطه‌ی A بیشترین مقدار را دارد. شکل (۴-۶) تغییر دمای دو سیال را در طول لوله نمایش می‌دهد.
شکل(۴-۶): چگونگی تغییر دمای دو سیال را در طول لوله در آرایش مخالف[۴۰]
در جریان مخالف، اختلاف دمای دو سیال در طول لوله تقریباً ثابت است ولی در جریان موازی اختلاف دما در ورودی بیشترین و در خروجی کمترین مقدار را دارد. در جریان مخالف، نرخ تبادل حرارت در طول لوله تغییرات اندکی دارد و دمای نهایی سیال گرمتر می‌تواند کمتر از دمای نهایی سیال سردتر است.
یکی دیگر از انواع تقسیم‌بندی‌های دیگر مبدل‌ها بر اساس نوع ساختمان و عملکرد می‌باشد که ‌این تقسیم‌بندی به شرح زیر است:

• • مبدل‌های دو لوله‌ای^[۲۲]

• • مبدل‌های حلزونی^[۲۳]

• • مبدل‌های صفحه‌ای^[۲۴]

• • مبدل‌های هوایی^[۲۵]

• • مبدل‌های پوسته و لوله^[۲۶]

در بین مبدل‌های فوق مبدل‌های پوسته و لوله تنها مبدل‌هایی هستند که توانایی تحمل فشارهای بالای bar30 و دماهای بالای  ۳۶۰ را دارند. متداولترین و پرکاربردترین نوع مبدل‌های حرارتی که در صنعت مورد استفاده قرار می‌گیرد، مبدل‌های حرارتی پوسته-لوله می‌باشد که برای کاربردهای مختلف و در اندازه‌های گوناگون طراحی و ساخته می‌شوند و از آنجا که مبدل‌های طراحی شده‌ از نوع پوسته و لوله می‌باشند لذا به بررسی این مبدل‌ها می‌پردازیم.
از مبدل‌های حرارتی پوسته-لوله به منظور تبخیر یک مایع یا کندانس کردن یک بخار و یا انتقال حرارت بین دو مایع استفاده می‌شود. اجزای تشکیل دهنده‌یک مبدل حرارتی پوسته-لوله عبارتند از: لوله^[۲۷]، صفحه لوله^[۲۸]، پوسته^[۲۹]، سر جلو^[۳۰]، سر عقب^[۳۱] ، تیغه^[۳۲] و دسته لوله^[۳۳].
این نوع از مبدل‌ها از تعداد زیادی لوله حاوی سیال که بخش خارجی آن با سیال دیگر در تماس می‌باشد تشکیل یافته و عمل انتقال حرارت از طریق سطح واسط که همان بدنه‌یا جداره لوله ‌است امکان می‌پذیرد، پس باید جنس لوله‌ها به گونه‌ای انتخاب گردد که علاوه بر استقامت، رسانای خوب گرما نیز باشند.
در مبدل‌های پوسته-لوله معمولاً دو صفحه ‌از جنس فلز در ابتدا و انتهای مبدل قرار می‌گیرد که به تعداد لوله‌های داخل مبدل، بر روی این ورقه‌ها سوراخ ایجاد شده ‌است و این لوله‌ها به صفحه‌لوله‌ از طریق جوش یا به طریقه‌ی مکانیکی متصل شده‌اند. دو سر مبدل یعنی سر جلویی و عقبی مبدل به گونه‌ای طراحی و ساخته می‌شود که سیال از یک سر مبدل وارد شده و به سمت ورودی لوله‌ها هدایت شود و پس از عبور از لوله‌ها وارد سر عقبی شده و در آنجا جمع‌ آوری گردد. سیالی که ‌از میان پوسته عبور می‌کند باید به گونه‌ای هدایت شود که در طی مسیر، بیشترین تماس را با سطح خارجی لوله‌ها برقرار نماید و فرایند انتقال حرارت به بهترین شکل صورت پذیرد. برای دستیابی به ‌این مهم از قطعه‌ای به نام بافل استفاده می‌شود. بافل‌ها به دو منظور در مبدل‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرند. هدایت سیال و نگهداشتن لوله‌ها برای جلوگیری از لرزش و جابجایی و با نصب بافل‌ها جریان عبوری سیال در پوسته تقریباً عمود بر جریان عبوری سیال داخل لوله‌ها می‌شود که ‌این امر موجب افزایش انتقال حرارت و در نتیجه ‌افزایش راندمان کار می‌گردد.

• • انواع مبدل‌های پوسته-لوله

مبدل‌های حرارتی پوسته-لوله با مقطع دایره‌ای که در پوسته‌ای استوانه‌ای شکل نصب شده‌اند ساخته می‌شوند، بطوریکه محور لوله‌ها موازی با محور پوسته است. این مبدل‌ها بصورت وسیعی بعنوان خنک‌کن‌، چگالنده و پیش‌گرمکن در نیروگاه‌ها و به عنوان مولد بخار در نیروگاه‌های هسته‌ای و در صنایع فرایندی و شیمیایی استفاده می‌شود. ساده‌ترین شکل از یک چگالنده‌ی نوع پوسته-لوله‌ی افقی به همراه اجزاء در شکل (۴-۷) نشان داده شده است.
شکل(۴-۷): چگالنده‌ی نوع پوسته-لوله‌ی افقی[۴۰]

1. 1. مبدل‌های سر ثابت(Fixed Tube Sheet Exchangers)

در مبدل‌های نوع سرثابت، صفحه لوله‌ها به پوسته جوش یا به وسیله پیچ و مهره محکم شده است، لذا با تغییرات درجه حرارت جائی برای انبساط لوله و پوسته به طور جداگانه وجود ندارد. انبساط یا انقباض هر یک از این دو جزء به تنهایی ممکن است موجب شکستن و یا خمیدگی لوله‌ها شود، لذا تغییرات درجه حرارت دو سیال که با هم تبادل حرارت می‌کنند نباید زیاد باشد. برای غلبه بر این مشکل معمولاًاز اتصالات انبساطی^[۳۴] روی پوسته‌ی مبدل استفاده می‌شود. وقتی که لوله و پوسته سرد شوند اتصال انبساطی و لوله‌ها منقبض می‌شوند و کشش وارده بر نقاط جوش‌خورده کاهش می‌یابد. به دلیل مشکلاتی که در بازرسی و تمیز کردن مبدل‌های سر‌ثابت وجود دارد عموماًدر جایی استفاده می‌شوند که احتمال کثیف شدن پوسته محدود باشد.

1. 1. مبدل‌های سر‌شناور: (Floating Head Heat Exchanger)

در این نوع مبدل‌ها، یکی از صفحه لوله‌ها بین کانال^[۳۵] و پوسته، پیچ و مهره شده و در وضعیت ثابتی قرار می‌گیرد، اما صفحه لوله‌ی دیگر در داخل پوسته به صورت شناور در آمده، امکان انبساط یا انقباض برای هر یک از دو جزء حامل سیال یعنی لوله و پوسته وجود دارد. از این رو تغییرات درجه حرارت دو سیالی که با هم تبادل حرارت می‌کنند هر چند که زیاد باشد اشکالی ایجاد نخواهد کرد.
بعد از باز کردن صفحه‌ی ثابت، دسته لوله و سر شناور را می توان مانند یک واحد یکپارچه بیرون کشید. بدین طریق امکان تمیز کردن و بازرسی قسمت خارجی لوله‌ها میسر می‌گردد. ایراد این مبدل‌ها فاصله نسبتاً زیاد بین پوسته و لوله می‌باشد. این فاصله برای تطبیق دادن صفحه شناور لوله‌ها با پوسته می‌باشد. چون در این فضا نمی‌توان لوله‌ای به کار برد، این فضا بلا‌ استفاده می‌ماند و در نتیجه در مقایسه با مبدل‌های سرثابت، به ازای یک قطر معین پوسته دارای تعداد لوله‌ی کمتری بوده و بازده این مبدل‌ها کاهش می‌یابد.

1. 1. مبدل با لوله‌های U شکل: (U–Tube Exchanger)

این نوع مبدل حرارتی فقط دارای یک کانال و یک صفحه لوله می‌باشد، از این رو در مقایسه با سایر مبدل‌ها از نظر اقتصادی مناسب‌تر می‌باشد. در این مبدل‌ها، ورودی و خروجی لوله‌ها از طریق یک کانال که به دو قسمت تقسیم شده است، صورت می‌گیرد. همانطور که از نام این مبدل حرارتی پیدا است لوله‌ها به شکل حرف لاتین U ساخته می‌شوند. با باز کردن پیچ و مهره‌ها، کانال از پوسته جدا می‌شود و صفحه لوله‌ها و دسته لوله‌ها را می توان از پوسته خارج نمود به طوری که امکان تمیز کردن و بازرسی قسمت داخلی لوله‌ها وجود دارد، از طرفی نمی‌توان جریان‌های حاوی مواد جامد و کثیف را به خاطر ایجاد ساییدگی در خم موجود در لوله‌ها استفاده کرد. این مبدل‌ها برای سیالاتی به کار می‌روند که تغییرات درجه حرارت زیادی داشته باشند، زیرا انتهای U شکل لوله‌ها، امکان انبساط و انقباض را تا حد زیادی به وجود می‌آورد. از معایب این نوع مبدل‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

1. 1. امکان تعویض و یا تعمییر لوله‌های داخلی وجود ندارد لذا در صورت خرابی، باید این لوله‌ها مصدود شوند.

1. از آنجا که لوله‌های داخلی دارای انحنای بیشتری هستند لذا باید دارای ضخامت بیشتری باشند.

واژگان کلیدی:
آیه­هایی از قرآن کریم بیان­گر توجه ویژه قرآن پیرامون دشمن­شناسی است نمونه­هایی از آن را در این­جا یادآور می­شویم:
۲-۴-۱٫کید:«الکید: صیاح الغراب بجهد. و الکید. إخراج الزند النار. و الکید: التدبیر بباطل أو حقّ. و الکید: الحرب»:^[۴۴]کید یعنی فریاد کلاغ به بلندی و یعنى چوب آتش زنه آتشش که کم و کند است. و تدبیر به باطل یا حق و کید به معنی جنگ.
کید عبارت است از حیله، نیرنگ، فریب دادن و نیز کوشش کردن است.^[۴۵]کید نوعی حیله و چاره جویی است که بر دو گونه­ نکوهیده و پسندیده می­باشد، هر چند استعمال آن در مذموم بیشتر است.^[۴۶]
صاحب مجمع البحرین در معنی کاد می­نویسد: «کاد یعنی نسبت به او نیرنگ کرد. و کائد به فردی، زمانی اطلاق می­گردد که نسبت به کسی با نیرنگ، عملی را انجام دهد و او را در ضرر و زیان قرار دهد».^[۴۷]
کید: «کاری است که فردی با رفیقش از راه حیله انجام می دهد تا او را در مکروه و ناملایمی افکند».^[۴۸]
کید:« درخواست چیزى از دیگرى با نارضایتى و کراهت او، چنان­چه زلیخا کارى را از یوسف می­خواست که حاضر بدان نبود و از آن امتناع داشت».^[۴۹] کید: «نقشه کشیدن در پنهان براى ضرر زدن به دیگرى» .^[۵۰]
و کید: عبارت است از مکر شدید و مکر با سه قید محقّق گردد: فکر و تدبیر و عمل و حرکت و برنامه إضرار بر دیگرى.^[۵۱]
۲-۴-۱-۱) بررسی آیات «کید»:
۲-۴-۱-۱-۱) إِنَّهُمْ یَکِیدُونَ کَیْداًًوَ أَکِیدُ کَیْداً، فَمَهِّلِ الْکافِرِینَ أَمْهِلْهُمْ رُوَیْداً ^[۵۲]: ضمیر «اِنَّهُم» راجع به کافران و معارضان با قرآن و حکومت آنست. کید، نقشه و ساخت و سازهاى پنهان براى غافلگیرى است. دو فعل مضارع «یکیدون. اکید» اشعار به استمرار و همیشگى بودن این دوگونه کید دارد. کیداً، دلالت بر نوعى کید می نماید که متناسب با کید کننده است: دام­ها و کیدهاى کافران و منافقان بافته رشته‏هاى اوهام و ناشى از اندیشه‏هاى شیطانى و قدرت هاى محدود و در میان کوره راه­هاى تاریک و گمراهى است: «وَ ما کَیْدُ الْکافِرِینَ إِلَّا فِی ضَلالٍ»^[۵۳]. کید خداوند حکیم و قاهر در طریق هدایت و نور و بر مبناى حکمت و ناشى از قدرت پایدار و نظام و سنن عالم و اجتماع است: «إِنَّ کَیْدِی مَتِینٌ».^[۵۴]
إِنَّهُمْ یَکِیدُونَ کَیْداً^[۵۵]: دشمنان پیوسته مکر وحیله می کنند. نکته­ی قابل توجه در این آیه، آن است که کلمه «یکیدون» به صیغه فعل مضارع بیانگر دوام و استمرار تؤطئه­های دشمنان است^[۵۶]. که باترفندها و القای شبهه­ها و ایراد افکنی، مردم را برای مبارزه کردن با قرآن فرا می­خوانند.^[۵۷]

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

خداوند در این آیه براى تسلّى خاطر پیامبر(صلّى اللّه علیه و آله) و مؤمنان از یک سو و تهدید دشمنان اسلام از سوى دیگر مى‏افزاید: «آن­ها پیوسته حیله مى‏کنند» و نقشه‏ها مى‏ریزند (انّهم یَکیدون کَیداً)^[۵۸]
صاحب تفسیر نوین در ذیل آیه­ی ۱۵، سوره­ی طارق چنین می نویسد: «کتب لغت «کید» را چنین معنى کرده‏اند: حیله و مکر- خدعه- خبث- جنگ- بدخواهى یعنى قطعاً مشرکان مکه سخت چاره جوئى- فریبکارى- نیرنگسازى- پلیدى و بدذاتى و بدخواهى و بالاخره جنگ و ستیز می­ کنند تا جلو نفوذ قرآن و تأثیر دعوت تو را بگیرند. آرى آن­ها نقشه‏ها کشیدند تدبیرها کردند، کوشش­ها نمودند تا اسلام پیشرفت نکند نسبت سحر و کهانت، شاعرى و جنون به حضرتش دادند، تطمیعش کردند که اگر زن زیبا، پول و ثروت یا ریاست و مقام می­خواهى همه را به بهترین وجه برایت فراهم می­کنیم گروندگان را آزردند، شکنجه دادند و کشتند پیمان نامه امضاء کردند که کسى با پیغمبر و کسانش، معامله و معاشرت و ازدواج و مراوده نکند. وقتى از هیچ­کدام از این کارها نتیجه نگرفتند تصمیم به کشتنش در دار الندوه گرفتند. آن­هم عملى نشد».^[۵۹]
صاحب «اطیب­البیان» در تفسیرش ذیل این آیه، چنین می­نویسد: «مفسرین نظر به این که کید و مکر از صفات خبیثه است و ساحت قدس ربوبى منزه است لذا کید و مکر را حمل بر عقوبت و عذاب کردند یعنى عذاب من سخت است، لکن کید و مکرى که از صفات رذیله شمرده شده با مؤمنین است و اما با کفار به­خصوص در مقام عقوبت از صفات بارزه است چنان­چه گفتند امیر المؤمنین (علیه السّلام) در جنگ با عمرو ابن عبدود بعد از ضربتى که بر فرق على(علیه السّلام) آمد فرمود با این شجاعتت کمک از براى تو می ­آید، برگشت ببیند کیست به کمک آن آمده حضرت ضربتى بر ران آن ملعون زد که در غلطید و روى زمین افتاد و هم­چنین حضرت قاسم (علیه السّلام) در مقابل ازرق شامى فرمود: بند رکاب اسبت را ببند خم شد ضربتى بر کمر او زد دو نیم شد بنابراین کید و مکر الهى اینست که معامله‏اى با کفار می­ کند که بر حسب ظاهر آن­ها را خوش آید مثل اقبال دنیا از سلطنت و ریاست و جاه و مقام و مکنت و دولت ولى در حقیقت عین عقوبت است لذا می­فرماید:« وَ مَکَرُوا وَ مَکَرَ اللَّهُ وَ اللَّهُ خَیْرُ الْماکِرِینَ»^[۶۰] و نیز می­فرماید:« إِنَّهُمْ یَکِیدُونَ کَیْداً وَ أَکِیدُ کَیْداً فَمَهِّلِ الْکافِرِینَ أَمْهِلْهُمْ رُوَیْداً »^[۶۱] ، که تفریع می­فرماید بر کید خود که اى پیغمبر من آن­ها را مهلت ده من آن­ها را مهلت دادم تا زمان عقوبت و البته کید خدا محکم است و مکر او شدید».^[۶۲]
۲-۴-۱-۱-۲) انَّ کَیْدَ الشَّیْطانِ کانَ ضَعِیفاً^[۶۳]: یعنى مکر و سیاست شیطان همیشه محکوم به شکست و خذلان است^[۶۴]. نیرنگ شیطان در همه حال و در همه وقت، ضعیف است و چنین نیست که گاهى ضعیف باشد و گاهى ضعیف نباشد. آوردن «کان» در جمله نیز براى تاکید همین معنى است.^[۶۵] اما کید خداوند حکیم و قاهر در طریق هدایت و نور و بر مبناى حکمت و ناشى از قدرت پایدار و نظام و سنن عالم و اجتماع است: «إِنَّ کَیْدِی مَتِینٌ» قرآن که خود قول حق و فصل است، مظهرى از نقشه حقّ و کید حکیمانه خداوند مى‏باشد که مانند اژدهاى موسى کیدهاى ساحران و افسونگران را باطل مى‏نماید و بر طبق نظام و سنن خداوند پیش مى‏رود.^[۶۶]
قتاده و مجاهد گویند: یعنى نیروى خداوند سخت است. حسن گوید: یعنى غضب خداوند سخت است. زجاج گوید: یعنى قدرت و عذاب خداوند سخت است. جبائى گوید: یعنى کید و مکر خداوند نسبت به­کفار شدید است.^[۶۷]
نکته جالب: اگر گفته شود: چگونه خدا در این آیه می فرماید: (إِنَّ کَیْدَ الشَّیْطانِ کانَ ضَعِیفاً)و در آیه ۲۸ سوره یوسف، درباره کید و مکر زنان می­فرماید: (إِنَّ کَیْدَکُنَّ عَظِیمٌ) یعنى حتماً کید و مکر شما زنان بزرگ است. در صورتى که کید و مکر شیطان از مکر زنان بزرگتر است؟جواب می­گوئیم: کید و مکرى که آیه مورد بحث می­گوید: در مقابل کید و قدرت خدا است. و تردیدى نیست که قدرت خدا مافوق هر قدرت و مکرى است. ولى کید و مکرى که در آیه ۲۸ سوره یوسف راجع به زنان می­گوید در مقابل کید و مکر مردان می­باشد.^[۶۸]
۲-۴-۲) مکر:
واژه­ی«مکر» که در قرآن با مشتقاتش ۴۳ بار به کار رفته به معنی خدعه و نیرنگ در خفا و نیرنگ پنهانی است. هرگاه کسی را با حیله بازی از هدفش باز دارند، مکر گفته می­ شود.^[۶۹]
راغب اصفهانی در معنی مکر می­نویسد:«المَکْرُ: صرف الغیر عمّا یقصده بحیله و ذلک ضربان: مکر محمود، و ذلک أن یتحرّى بذلک فعل جمیل و على ذلک قال: وَ اللَّهُ خَیْرُ الْماکِرِینَ‏* [آل عمران/ ۵۴]. و مذموم و هو أن یتحرّى به فعل قبیح، قال تعالى: وَ لا یَحِیقُ الْمَکْرُ السَّیِّئُ إِلَّا بِأَهْلِهِ‏ [فاطر/ ۴۳]، وَ إِذْ یَمْکُرُ بِکَ الَّذِینَ کَفَرُوا [الأنفال/ ۳۰]، فَانْظُرْ کَیْفَ کانَ عاقِبَهُ مَکْرِهِمْ‏ [النمل/ ۵۱]. و قال فی الأمرین: وَ مَکَرُوا مَکْراً وَ مَکَرْنا مَکْراً [النمل/ ۵۰] و قال بعضهم: من مکر اللّه إمهال العبد و تمکینه من أعراض الدّنیا، و لذلک قال أمیر المؤمنین رضی اللّه عنه: من وسّع علیه دنیاه و لم یعلم أنّه‏ مُکِرَ به فهو مخدوع عن عقله»‏.^[۷۰]
یعنی: مَکْر یعنى با حیله و نیرنگ کسى را از مقصدش دور کنند و برگردانند که دو گونه است: مکر پسندیده که به وسیله آن قصد کار خوبى بشود در این معنى گفت: وَ اللَّهُ خَیْرُ الْماکِرِینَ‏^[۷۱].
و مکر و حیله مذموم و ناپسند که کسى کار زشتى را قصد کند.«وَ لا یَحِیقُ‏ الْمَکْرُ السَّیِّئُ إِلَّا بِأَهْلِهِ»^[۷۲] و «وَ إِذْ یَمْکُرُ بِکَ الَّذِینَ کَفَرُوا»^[۷۳] و «فَانْظُرْ کَیْفَ کانَ عاقِبَهُ مَکْرِهِمْ‏».^[۷۴]اما در مورد حیله خوب و بد آیه: وَ مَکَرُوا مَکْراً وَ مَکَرْنا مَکْراً.^[۷۵] بعضى گفته‏اند، مکرى که از سوى خدا براى کار نیک است همان مهلت دادن به بنده است تا از امور دنیائى و متاع دنیوى بهره‏مند شده و تمکین یابد و جزایش را ببیند. از این جهت على (علیه السّلام) فرمود: «من وسع علیه دنیاه و لم یعلم انّه مکر به فهو مخدوع عن عقله» :یعنى کسى که دنیا برایش توسعه داشت و نفهمید که بدست آوردن افزون بر نیاز از متاع دنیا براى او فریبى است که گرفتار نیرنگش شد و براى کار نیک‏ چنین وضعى دارد نه پرداختن به اعمال قبیح چنین کسى عقلش او را فریب داده کم خرد است.^[۷۶]
صاحب قاموس ذیل واژه­ی «مکر» چنین می­نویسد: «مکر: تدبیر. اعمّ از آن که در کار بد باشد و یا در کار خوب. در مفردات و اقرب الموارد می­گوید: مکر آنست که شخص را به حیله‏اى از مقصودش منصرف کنى و آن دو نوع است محمود و مذموم. محمود آنست که از آن کار خوبى مراد باشد و مذموم به عکس است. در المنار گفته: مکر در اصل تدبیر مخفى است که مکر شده را به آن­چه گمان نمی­کرد، می­کشد و اغلب در تدبیر بدکار می­رود».^[۷۷] این­که در قاموس گفته: المکر: الخدیعه و در صحاح آمده: المکر: الاحتیال و الخدیعه. هر دو معنى غالب را در نظر گرفته‏اند. بنابر قول اقرب، مفردات، مجمع و المنار مکر اعمّ و شامل تدبیر خوب و بد هر دو است. مؤیّد این سخن قول خداوند است که فرموده: اسْتِکْباراً فِی الْأَرْضِ وَ مَکْرَ السَّیِّئِ وَ لا یَحِیقُ الْمَکْرُ السَّیِّئُ إِلَّا بِأَهْلِهِ‏.^[۷۸] وصف «السّیّئ» می­رساند که مکر فى نفسه گاهى سیّئ است و گاهى حسن ایضاً آیات‏: فَوَقاهُ اللَّهُ سَیِّئاتِ ما مَکَرُوا.^[۷۹] و هم چنین آیه ی :أَ فَأَمِنَ الَّذِینَ مَکَرُوا السَّیِّئاتِ أَنْ یَخْسِفَ اللَّهُ بِهِمُ الْأَرْضَ‏^[۸۰].^[۸۱]
احمد مصطفی مراغی در تفسیرش مکر را این­گونه معنی کرده است: «مکر در اصل، تدبیر مخفی است که مکر شده را نسبت به آن­چه که گمان نمی­کرد می کشاند و غالباً در تدبیر بد و ناپسند به کار می­رود».^[۸۲]
۲-۴-۲-۱) نکاتی در مورد واژه مکر:
۲-۴-۲-۱-۱) در بسیارى از آیات آن­گاه که نسبت مکر به خدا داده شده مکر در مرتبه ثانى است یعنى اوّل مکر بدکاران در مقابل دین حق و دستور خداوند است سپس مکر خدا و آن دو جور است مجازات و غیر آن مثلاً در آیه:‏ وَ یَمْکُرُونَ وَ یَمْکُرُ اللَّهُ وَ اللَّهُ خَیْرُ الْماکِرِینَ‏^[۸۳]. مراد از «یَمْکُرُونَ» حیله و تدبیر مشرکین است که می­خواستند حضرت رسول (صلّى اللّه علیه و آله) را بکشند یا زندانى کنند و یا تبعید نمایند و مراد از «یَمْکُرُ اللَّهُ» همان تدبیر خداوند است که آن حضرت را مأمور به هجرت نمود.
ایضاً در آیه‏: وَ مَکَرُوا وَ مَکَرَ اللَّهُ وَ اللَّهُ خَیْرُ الْماکِرِینَ‏^[۸۴]. که مراد از مکر اول حیله یهود است درباره کشتن عیسى (علیه السّلام ) و منظور از مکر اللّه نجات دادن عیسى (علیه السّلام ) از دست آن­ها است. ولى در آیاتى نظیر: وَ مَکَرُوا مَکْراً وَ مَکَرْنا مَکْراً وَ هُمْ لا یَشْعُرُونَ. فَانْظُرْ کَیْفَ کانَ عاقِبَهُ مَکْرِهِمْ أَنَّا دَمَّرْناهُمْ وَ قَوْمَهُمْ أَجْمَعِینَ‏^[۸۵]. منظور از مکر اوّل طفره زدن و انحراف کفّار است از پیروى حضرت صالح (علیه السّلام) و غرض از مکر دوّم هلاکت و عذاب آنهاست که همگى از بین رفتند و مکر خدا نتیجه طبیعى مکر آن­ها بود چنان­که فرموده: «فَانْظُرْ کَیْفَ کانَ عاقِبَهُ مَکْرِهِمْ أَنَّا دَمَّرْناهُمْ وَ قَوْمَهُمْ» و نیز روشن می­ کند که مکر خدا همان «دمرنا» است. ایضاً: إِذا لَهُمْ مَکْرٌ فِی آیاتِنا قُلِ اللَّهُ أَسْرَعُ مَکْراً ^[۸۶].
۲-۴-۲-۱-۲) در این­گونه آیات نسبت مکر به­خدا اشکالى ندارد که مکر خدا همان تدبیر خدا و تقدیراتى است که به حرمان و عذاب بدکاران می­ شود و آن در مرتبه ثانى از خدا ممدوح است که مقتضاى عدالت جز آن نیست وگرنه بد کار و نیکو کار از هم شناخته نمی­شوند پس آن مکر ممدوح است زیرا که عدالت است‏: «أَمْ حَسِبَ الَّذِینَ اجْتَرَحُوا السَّیِّئاتِ أَنْ نَجْعَلَهُمْ کَالَّذِینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ».‏^[۸۷]
۲-۴-۲-۱-۳) گاهى مکر منسوب به خدا مکر ابتدائى است مثل‏: أَ فَأَمِنُوا مَکْرَ اللَّهِ فَلا یَأْمَنُ مَکْرَ اللَّهِ إِلَّا الْقَوْمُ الْخاسِرُونَ‏^[۸۸]. معلوم است که مراد از مکر، عذاب خداست در مقابل نافرمانى مردم. بنابراین مکر خدا به عنوان مجازات صحیح و مکر ابتدایى از خداوند ممتنع است .یعنی: کلمه” مکر” به معناى این است که شخصى دیگرى را غافل‏گیر کرده و به او آسیبى برساند، این عمل از خداى تعالى وقتى صحیح است که به عنوان مجازات صورت بگیرد، انسان معصیتى کند که مستحق عذاب شود و خداوند او را از آن­جایى که خودش نفهمد معذب نماید و یا سرنوشتى براى او تنظیم کند که او خودش با پاى خود و غافل از سرنوشت خود به سوى عذاب برود و اما مکر ابتدایى و بدون این­که بنده معصیتى کرده باشد، البته صدورش از خداوند ممتنع است.^[۸۹]به طور کلّی می­توان چنین نتیجه ­گیری گرفت که: « وَ قَدْ مَکَرَ الَّذِینَ مِنْ قَبْلِهِمْ فَلِلَّهِ الْمَکْرُ جَمِیعاً یَعْلَمُ ما تَکْسِبُ کُلُّ نَفْسٍ …»^[۹۰]. این آیه صریح است در این­که تدبیر کلّى مال خداست و تدبیر دیگران در مقابل تدبیر خدا هیچ است و کارى از پیش نمی ­توانند برد.^[۹۱]
۲-۴-۲-۱-۴) مکر در لغت عرب با آن­چه در فارسی امروز از آن می­فهمیم، تفاوت بسیار دارد در فارسی امروز مکر به نقشه­های شیطانی و زیان­بخش گفته می­ شود درحالی­که در ریشه ­های لغت عرب «مکر» هر نوع چاره اندیشی را می­گویند که گاهی خوب و گاهی زیان­آوراست.^[۹۲]
۲-۴-۲-۱-۵) کیفر مکر و فریب‏: محمّد بن حسن بن على (ع) از پدرش از جدّش امیر مؤمنان (ع) نقل کرده است که آن حضرت مکرّر مى‏فرمود: مکر و فریب در آتش جاى دارد.^[۹۳]
هشام بن سالم در حدیثى مرفوع از امیر المؤمنین (علیه السلام) حدیث کند که فرمود: اگر نبود که مکر و فریب کارى در آتشند من مکر اندیش­ترین مردمان بودم. گویا جهت این­که حضرت این سخن را فرموده این بود که مردم معاویه را مردى سیاستمدار و عاقل می­دانستند، و آن حضرت را سست رأى مى‏پنداشتند، چون می­دیدند که حیله‏هاى معاویه که بر پایه دروغ و مکر بنا نهاده شده بود پیشرفت می­کرد، پس آن حضرت بیان فرماید: که او به این نیرنگ­ها آشناتر است ولى چون آن­ها مخالفت با دستور خدا است آن­ها را به­کار نبندد چنان­چه سید رضى (ره) در نهج البلاغه از آن حضرت روایت کرده است که فرمود: «و ما در زمانى واقع ‏شده‏ایم که بیشتر مردم آن مکر را زیرکى پندارند و نادانان ایشان را زیرک خوانند، آن­ها را چه شده است؟ خدا ایشان را بکشد، مرد نیرومند و کاردان راه حیله و نیرنگ را می­داند ولى امر و نهى خدا جلوگیریش کند و با این­که به رأى العین آن را دیده و دانسته و توانائى به­کار بردن آن را دارد وامی­گذارد و کسى که در دین از هیچ گناهى باک ندارد فرصت‏جوئى می­ کند و مکر را به کار اندازد …»^[۹۴] و آشناتر بودن آن حضرت به مکر و حیله و داناتر بودنش در به کار بردن آن روشن است زیرا آن حضرت به همه چیز داناتر از دیگران بوده است.^[۹۵]
۲-۴-۲-۲) بررسی آیه «مکر»:
۲-۴-۲-۲-۱) وَ مَکَرُوا وَ مَکَرَ اللَّهُ وَ اللَّهُ خَیْرُ الْماکِرِینَ‏^[۹۶]‏: (خدا بهترین مکر کنندگان است) یعنى منصف و عادل­ترین مکرکنندگان است زیرا مکر آن­ها ظلم است و مکر او عدل و انصاف و اما این­که خداوند به خود نسبت مکر داده از باب مزاوجت (که یکى از وجوه بلاغت است) می­باشد چون قبلاً اسم مکر برده شده مثل آیه شریفه: «اگر کسى به شما اعتداء و تجاوز کرد شما مانند آن بوى اعتداء و تجاوز کنید» با این­که دومى اعتداء نیست بلکه مجازات است به لفظ اعتداء ذکر کرده‏اند و این یکى از وجوه بلاغت است. مثلاً مجانست و مقابله که اولى مثل «تَتَقَلَّبُ فِیهِ الْقُلُوبُ وَ الْأَبْصارُ»^[۹۷] و دومى مثل آیه شریفه «ماذا أَنْزَلَ رَبُّکُمْ قالُوا خَیْراً»^[۹۸] به نصب خیراً که با سؤال مطابقه کند و مقابله مثل «وُجُوهٌ یَوْمَئِذٍ ناضِرَهٌ إِلى‏ رَبِّها ناظِرَهٌ وَ وُجُوهٌ یَوْمَئِذٍ باسِرَهٌ تَظُنُّ أَنْ یُفْعَلَ بِها فاقِرَه^[۹۹]ٌ.^[۱۰۰]
«وَ إِذْ یَمْکُرُ بِکَ الَّذِینَ کَفَرُوا لِیُثْبِتُوکَ أَوْ یَقْتُلُوکَ أَوْ یُخْرِجُوکَ وَ یَمْکُرُونَ وَ یَمْکُرُ اللَّهُ وَ اللَّهُ خَیْرُ الْماکِرِینَ»^[۱۰۱]
شأن نزول این آیه قضیّه­ی«دارالنّدوه» است خداوند در این آیه می­فرماید: ای پیامبر، به یاد آور، یا به یادشان بیاور آن وقتى را که کافران نسبت به تو مکر مى‏کنند که تورا زندان کنند، یا بکشند یا اخراج کنند. این سخن یادآورى همان نعمت نجات از مکر کفّار است و آن وقتى بود که قریش در دار النّدوه در مورد زندان یا قتل یا اخراج پیامبر(ص) جلسه مشاوره تشکیل دادند و رأى آن­ها بالاتّفاق بر قتل پیامبر (صلّى اللّه علیه و آله) قرار گرفت تا جایى که بنا گذاشته شد تا از هر قبیله‏اى مردى در قتل شریک باشد، تا خونش را بین قبیله‏ها تقسیم کنند تا بنى­هاشم نتوانند قصاص کنند.^[۱۰۲]
معناى کلمه (یَمْکُرُ) در مبحث لغت و معنى در بالا نوشته شد. منظور از الذین کفروا: کفار قریش است که در مبحث سبب نزول گفته شد. یعنى یا محمّد (صلى اللّه علیه و آله و سلّم) به خاطرآور آن هنگامى را که مشرکین می­خواستند سه نوع مکر و حیله علیه تو به­کار ببرند. ولى ما خدعه و نیرنگ ایشان را دامن گیر خودشان نمودیم و تو را بر آنان مسلّط کردیم. یکى از نیرنگ‏هاى ایشان این بود که تو را زندانى نمایند و در زندان نگاهت دارند تا بمیرى. چنان­که می­فرماید: (لِیُثْبِتُوکَ) ؛دوّم، این که تو را به قتل برسانند: (أَوْ یَقْتُلُوکَ) سوّم، این­که تو را از مکّه معظّمه اخراج نمایند: (أَوْ یُخْرِجُوکَ) مفسرین درباره جمله: (وَ یَمْکُرُونَ وَ یَمْکُرُ اللَّهُ وَ اللَّهُ خَیْرُ الْماکِرِینَ)که ترجمه شد اقوالى دارند. می­گویند: چگونه می­ شود، خداى سبحان در حق کسى مکر و حیله نماید! در مجمع البحرین می­گوید: معنى (مکر) از طرف خلق: خدعه و نیرنگ و از طرف خدا: کیفر و مجازات می­باشد و این معنا صحیح است. زیرا تا خلق دست به مکر و حیله نزنند خدا آنان را دچار کیفر و مجازات اعمال زشتشان نمی­کند. و لذا کلمه (وَ یَمْکُرُونَ) در آیه مورد بحث قبل از کلمه (یَمْکُرُ اللَّهُ) به­کار رفته است. گرچه جمله مورد بحث سخن از مشرکین می­گوید، ولى از کلمه (یَمْکُرُونَ) که مضارع و براى استمرار می­باشد استفاده می­ شود: هر کسى تا قیامت مرتکب خدعه و نیرنگ شود به جزاى اعمال زشت خود خواهد رسید، لذا قرآن مجید می­فرماید:
اسْتِکْباراً فِی الْأَرْضِ وَ مَکْرَ السَّیِّئِ وَ لا یَحِیقُ الْمَکْرُ السَّیِّئُ إِلَّا بِأَهْلِهِ‏ فَهَلْ یَنْظُرُونَ إِلَّا سُنَّتَ الْأَوَّلِینَ فَلَنْ تَجِدَ لِسُنَّتِ اللَّهِ تَبْدِیلًا وَ لَنْ تَجِدَ لِسُنَّتِ اللَّهِ تَحْوِیلًا^[۱۰۳]: این­ها همه به خاطر استکبار در زمین و نیرنگ­هاى بدشان بود امّا این نیرنگ­ها تنها دامان صاحبانش را مى‏گیرد آیا آن­ها چیزى جز سنّت پیشینیان و (عذاب­هاى دردناک آنان) را انتظار دارند! هرگز براى سنّت خدا تبدیل نخواهى یافت و هرگز براى سنّت الهى تغییرى نمى‏یابى !^[۱۰۴]
۲-۴-۲-۳) فرق بین کید و مکر: «الفرق بین الکید و المکر: أنّ المکر مثل الکید فی أنّه لا یکون إلّا مع تدبّر و فکر، إلّا أنّ الکید أقوى من المکر»:^[۱۰۵]یعنی مکر مانند کید می­باشد و هر دو همراه با تدبّر و فکر است، جز این­که کید قوی­تر از مکر است.
۲-۴-۳) ضَلال: این واژه با مشتقاتش ۱۸۹بار در قرآن کریم آمده است.^[۱۰۶]
واژه­ی ضللّ، به معنای انحراف از حق است و مقابل آن، هدایت ویافتن راه حق می­باشد؛ ضلل ضدِّ هدایت و راستی است.^[۱۰۷]
صاحب کتاب «التحقیق »، ذیل معنایِ این واژه می­نویسد:«أنّ الأصل الواحد فی هذه المادّه: هو ما یقابل الاهتداء، فالضلال هو عدم الاهتداء، و الإضلال هو فقدان الهدایه».^[۱۰۸]یعنی: اصل این واژه به معنای ِآن­چه که در مقابل هدایت است، پس ضلالت عبارت است از عدم هدایت و اضلال همان فقدان هدایت است.
ضلال و ضلالت به معنى انحراف از حق است. «إِنِّی أَراکَ وَ قَوْمَکَ فِی ضَلالٍ مُبِینٍ»^[۱۰۹] من تو را و قومت را در انحراف و گمراهى آشکار مى‏بینم. یعنى انحراف از راه حق^[۱۱۰].
الضَّلَال‏: عدول و انحراف از راه مستقیم، نقطه مقابلش هدایه است. خداى تعالى گوید: «فَمَنِ اهْتَدى‏ فَإِنَّما یَهْتَدِی لِنَفْسِهِ وَ مَنْ‏ ضَلَ‏ فَإِنَّما یَضِلُ‏ عَلَیْها».^[۱۱۱]:(پس کسی که هدایت یافت به سود خویش هدایت مى‏یابد و کسی­ که گمراه شد بر زیان خویش گمراه مى‏شود). واژه «ضَلَال‏» براى هر عدول و انحرافى از راه مستقیم خواه عمدى یا سهوى و کم یا زیاد گفته مى‏شود. پس صراط مستقیمى که مورد رضا و خشنودى است جدّاً مشکل است^[۱۱۲].
قول صحاح و قاموس و اقرب و نهایه نیز قول راغب است.
لغت «ضلل» در آیات با چهار وصف «مبین»،«بعید»،«قدیم»و«قدیم» توصیف شده است برای نمونه :
۲-۴-۳-۱) مبین : وَ إِذْ قالَ إِبْراهِیمُ لِأَبِیهِ آزَرَ أَ تَتَّخِذُ أَصْناماً آلِهَهً إِنِّی أَراکَ وَ قَوْمَکَ فِی ضَلالٍ مُبِینٍ ^[۱۱۳]: (به خاطر بیاورید) هنگامى را که ابراهیم به پدرش [عمویش‏] «آزر» گفت: «آیا بت­هایى را معبودان خود انتخاب مى‏کنى؟! من، تو و قوم تو را در گمراهى آشکارى مى‏بینم.
۲-۴-۳-۲) بعید :… ذلِکَ هُوَ الضَّلالُ الْبَعِیدُ ^[۱۱۴]: این همان گمراهى دور و دراز است.
۲-۴-۳-۳) قدیم : قالُوا تَاللَّهِ إِنَّکَ لَفِی ضَلالِکَ الْقَدِیمِ‏^[۱۱۵]: گفتند: «به خدا تو در همان گمراهى سابقت هستى!»
۲-۴-۳-۴) کبیر: وَ قُلْنا ما نَزَّلَ اللَّهُ مِنْ شَیْ‏ءٍ إِنْ أَنْتُمْ إِلَّا فِی ضَلالٍ کَبِیرٍ^[۱۱۶]: و گفتیم: خداوند هرگز چیزى نازل نکرده، و شما در گمراهى بزرگى هستید!»

- نگاه کنید به: S/RES/1503(2003) ↑
- نگاه کنید به:
IT-96-23/2-PT,Decision of 17 May 2005 ↑
- پرونده های زیر با صدور قرار مقتضی از دادگاه بین المللی رواندا به دادگاه صالح در فرانسه ارسال شد
MUNYESHYAKA Wenceslas (ICTR-05-87)
BUCYIBARUTA Laurent (ICTR-05-85)
و پرونده RUSATIRA, Léonidas (ICTR-02-80) به لحاظ عدم کفایت ادله اثبات ارتکاب جنایت بین المللی در دیوان مختومه و در اختیار مراجع داخلی گذاشته شد. ↑
- http://www.law.harvard.edu/students/orgs/hrj/iss16/katzenstein.shtml ↑
-http://www.hrcr.org/hottopics/UNKhmer.html ↑
- (Benzing 200 p 410) ↑
- UNGA/Res/44/89 ↑
- Vance ↑
- Lord Owen ↑
لازم به ذکر است که فرایند تشکیل دیوان بین المللی کیفری با آغاز جنگ سرد با قطعنامه (۹) ۸۹۷ در سال ۱۹۵۴ به حال تعلیق در آمد تا اینکه در سال ۱۹۸۹ و با صدور قطعنامه ۸۹/۴۴ این ماموریت باز به جریان افتاد. ↑
- Crime of aggression ↑
- War Crimes ↑
- Genocide ↑
- Crimes against Humanity ↑
- Preparatory committee ↑
- لازم به ذکر است که وصف تکمیلی بودن صلاحیت دیوان با رای قابل توجه اعضای کمیته تهیه و تدارک، در پیش نویس مزبور گنجانده شد. ↑
- لازم به ذکر است، برای احتراز از تحت الشعاع قرار گرفتن اجلاس با بحث های ریشه دار سیاسی، تدوین مقررات در خصوص موضوعات حساس و کلیدی همچون نقش شورای امنیت، صلاحیت دیوان نسبت به دولتهای غیر عضو، حدود صلاحیت ذاتی دیوان و مانند آن به هیچ کمیته ای ارجاع نشد و ریاست اجلاس _فیلیپ کیرش_ اقدام به تهیه آن نمود. ↑

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

- ۲۱ رای ممتنع و ۷ رای مخالف به اساسنامه داده شد. ↑
- اساسنامه مصوب متشکل از یک دیباچه، سیزده بخش و ۱۲۸ ماده می باشد و مهمترین سند دیوان بین المللی کیفری به شمار می رود که به اساسی ترین مسائل دیوان می پردازد از این رو می توان از آن به عنوان میثاق دولتهای عضو اساسنامه یاد کرد. ↑
- در ۱۱ آوریل ۲۰۰۲ ده کشور به صورت همزمان و به اتفاق سند مربوط به تصویب اساسنامه را تقدیم رییس دیوان نمودند. ↑
- خالقی، علی، مقدمه ای بر مطالعه اصول حاکم بر صلاحیت کیفری در حقوق جزای بین الملل، مجله پژوهش های حقوقی، (شهر دانش ـ تهران), شماره ۲ (۱۳۸۱) ص ۳۵ ↑
- خالقی، علی، محتوای جایگاه قاعده منع محاکمه مجدد در حقوق جزای بین الملل و ایران، علوم جنایی (مجموعه مقالات در تجلیل از استاد دکتر محمد آشوری) (تهران ـ ۱۳۸۳) ص ۴۱۴ ↑
- پیشین، ص ۴۱۵ ↑
- M. Cherif. Bassiuoni, Human rights in the context of criminal justice, Duke. J. Com & Int. L, Vol. 3 (1994) p. 247 ↑
- William. A. Schabas, General priciples of criminal law, op. cit, p.103 ↑
- مانند کمیسیون اروپایی عدم اعمال مرور زمان نسبت به جنایات علیه بشریت و جنایات جنگی مصوب ۲۵ ژانویه ۱۹۷۴ ↑
- Jessica. Gavron, Amnesties in the light of development in international law and establishment of icc, in. Int & Com. L. Quar, Vol. 51 (2002) No. 1, pp.92 ↑
- de jure ↑
- de facto ↑
- M. Chief. Bassiouni, Introduction to…, op. cit, pp.729 - 737 ↑
- میرمحمد صادقی، حسین، پیشین، ص ۲۳۰ به بعد ↑
- Helmut. Gropengiesser and Jorg. Meissner, Amnesties and the Rome statute of the ICC, in. Int. Cri. L. Rev, No.5 (2005) pp. 299-300 ↑
- John. Dogard, Immunity human rights and international crimes, in. J.S. Afr. L, vol. 3 (2005) pp. 484-485 ↑
- Sang. Wook. Daniel. Han, The international Criminal court and national amnesty, in. Aukw. Uni. L. Rev, No. 12 (2006) pp. 112-113 ↑
- ویلیام. ا. شبث، پیشین، ص ۱۰۸ ↑
- مفاد ماده ۶۶ اساسنامه ↑
- پاراگراف ۹ دیباچه ↑
- ماده ۱ اساسنامه ↑
- بند ۱ ماده ۹۸ اساسنامه ↑
- ماده ۱۰۰ اساسنامه ↑
- Report of the international criminal court for 2004, 1 August 2005, A/60/177, page 4 (www.icc-cpi.int/press/pressreleases/120.html) ↑
- www.icc-cpi.int/presidency/presspeeches.html (8 Novamber 2005, p.3) ↑
http://www.icc.cpi.int/menus/icc/situations%20and%20cases/situations/situation%20icc%200104/recent%20updates?lan=en-GB ↑

۴- ترغیب همه اعضای سازمان به همکاری با یکدیگر و رساندن آنان به احساس هدف مشترک، مستلزم تلاشی مستمر است؛ به ویژه حفظ تعهد به تحول، نوعی ضرورت به حساب می‌آید. (آرمسترانگ، ۱۳۸۴)
بررسی اصول یاد شده، اهمیت استراتژیک مدیریت منابع انسانی سازمان را نشان می‌دهد. در واقع انجام موفقیت‌آمیز هر کاری در سازمان، اعم از برنامه‌ریزی، اجرا و کنترل استراتژیهای کلان سازمان، پیاده‌سازی برنامه‌های تحول، و پیشبرد اهداف سازمانی بدون مدیریت و توجه جدی به منابع انسانی، امکان پذیر نخواهد بود.
۲-۳..پرورش سرمایه منابع انسانی
پرورش منابع در وسیع ترین گستره خود درباره پرورش و تغییر از طریق یادگیری، همچنین چگونگی، محتوی و مکان یادگیری بحث می کند به تعبیر لیون (۱۹۹۶ )، پرورش منابع انسانی تشویق و متقاعدسازی افراد می باشد تا رشد کرده و پرورش پیدا کنند و از وابستگی به استقلال و از استقلال به وابستگی متقابل  برسند. مفهوم نیروی کار بر چیزی غیر شخصی، بزرگ و مطیع دلالت دارد. حال آنکه پرورش منابع انسانی در طرح اولیه خود بسیار فردگرا می باشند و می تواند آرمان های افراد را شناسایی و آنها را برای رسیدن به آن یاری کند. اگر هدف پرورش منابع انسانی، یادگیری و رشد شخصــی باشد، پس لازم نیسـت که مشتریــان آن به یک کـارفرمــای خــاص وابسته شوند (والتون، ۱۳۸۸، ۳).

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

برای ارتقاء کیفیت عملکرد منابع انسانی باید فشار روانی را در حد بهینه نگاه داشت و در صورتی که میزان فشارهای روانی از این محدوده کمتر یا بیشتر باشد، عملکرد پایین تر خواهد آمد. یکی از عوامل موثر بر عملکرد افراد، انگیزش است و بخش عظیمی از نظریه های انگیزشی مبتنی بر نیاز می باشد، و در سال های میانی دهه، ۱۹۶۰ دانشمندان در مورد ویژگی های شغل، تحقیق کردند، آنان پیش بینی کردند که افراد مشاغلی را ترجیح می دهند که پیچیده تر و چالشی تر باشد. در آخرین سال های ۱۹۶۰، گروهی دیگر از روانشناسان دریافتند که باید در جهت تامین هدف خاصی اقدام نمود و چنین مسئله ای   می تواند یکی از محرک های اصلی به حساب آید. در واقع هدف مشخص می نماید که کارگر یا کارمند چه باید بکند یا چقدر تلاش کند. نتیجه تحقیقات «نظریه ارزش هدف» را تایید کرده اند و این که تامین هدف مشکل باشد، کسی که آن را می پذیرد، موجب عملکردهای عالی تر خواهد شد(رابینز، ۱۳۷۴، ۱۶۳).
مدیران و پژوهشگران منابع انسانی بر این اعتقاد خود که کارکرد منابع انسانی نقش مهمی در عملکرد سازمان ایفا می‌کند، پافشاری دارند. در واقع بیشتر گزارشهای سالانه سازمان ها بر اینکه کارکنان سازمان مهمترین دارایی آن هستند تصریح می‌کنند. باوجود این باورها و پندارهای گسترده و اظهار نظرهای متواتر، بسیاری از تصمیمات سازمانی از اولویت نسبتاً پایینی در هر دو زمینه منابع انسانی سازمان و اداره نیروی انسانی حکایت می‌کند. به عنوان مثال، زمانی که سازمانها به کاهش هزینه نیازمندند، ابتدا امور مربوط به کارکنان یعنی مواردی چون آموزش، دستمزدها و غیره را کاهش می‌دهند(سید جوادین وهمکاران،۱۳۸۸).
اگر مدیران به طور آشکار از تعهدشان در قبال منابع انسانی پشتیبانی کنند و کارکرد منابع انسانی مسئولیت بنیادی در مدیریت کردن این منبع ارزشمند سازمان داشته باشد، در این صورت چرا بسیاری از تصمیم‌های سازمانی، این باور بیان شده در مورد کارکنان و یا احترام به کارکرد منابع انسانی را نشان نمی‌دهد؟ با در نظر گرفتن این واقعیت که تعداد کمی از مدیران منابع انسانی می‌توانند با بیانی اقتصادی توضیح دهند که چگونه کارکنان سازمان می‌توانند مزیت رقابتی پایدار ایجاد کنند و کارکرد منابع انسانی چه نقشی در این فرایند ایفا می‌کند، بسیاری از مدیران منابع انسانی در هدایت فعالیتهای منابع انسانی به سوی توسعه آن دسته از ویژگیهایی سازمان که می‌توانند منشأ مزیت رقابتی پایدار باشند، ناموفق هستند.
در عصر حاضر سرعت تغییرات و تحولات از حد تصور فراتر رفته ،‌به گونه ای که خلاقیت و نوآوری به عنوان اصلی اساسی از عوامل بقای سازمانها پذیرفته شده است . بر این اساس سازمانها در انتخاب افراد خلاق ، نوآور و آینده نگر ، که رهیافتهای بدیع و خلاق برای مسایل پیچیده ارائه کنند ،‌ توجه خاصی مبذول داشته اند(سعادت،۱۳۸۶) .
۲-۴.اهداف پرورش منابع انسانی

• • ایجاد آگاهی علمی و ارتقای دانش کارکنان

• • تولید رفتارهای علمی و متعادل در کارکنان

• • ایجاد ارزش افزوده به عنوان کیفیت درکارکنان

• • ارتقای قابلیت‌های کارکنان

• • توسعه مهارتهای  انجام کار

• • به روز کردن اطلاعات در کارکنان

• • توانایی حل مسائل به شکل علمی

• • درست انجام دادن کار

• • تصمیم گیری عقلایی

• • رشد شخصیت  هماهنگ در کارکنان ( سلطانی ، ۱۳۸۲ ) .

۲-۵.ابعاد پرورش منابع انسانی
توسعه منابع انسانی دارای ابعاد متعددی است که بایستی به صورت میان رشته ای مورد توجه قرار گیرند . بطور کلی ابعاد توسعه منابع انسانی را می توان شامل موارد زیر دانست :
ـ  بعد فکری :
توسعه یافتگی انسان زمانی مصداق پیدا می کندکه فرد سازمانی دائماً افکار جدیدی را تولید وبرای سازمان واصلاح آن به سازمان فکر تزریق نماید . بعد فکری توسعه انسانی بدین معنی است که تفکر منطقی در سازمان همه گیر شده و کل سازمان فکری شود . در این صورت فرآیندهای سازمانی دائماً بهبود و اصلاح می شود.
ـ بعد نگرشی : تغییر نگرش های کارکنان منجر به شکل گیری رفتارها وعمل های منطقی می گردد. توسعه انسانی در بعد نگرشی یعنی اینکه نگرش فردی و سازمان نسبت به بهبود وتحول انعطاف پذیر شود و به محض اخذ دانش های جدید بتواند آن را تبدیل به نگرش سازمانی نماید . انسان توسعه یافته سازمانی از نگرش های اصولی و در عین حاصل عمیق برخوردار بوده واین به توسعه دانش سازمانی کمک می کند .
ـ بعد شغلی : وقتی افراد سازمان در مشاغل خود از نظر تخصصی وحرفه ای آموزش ببیند کارخود را به نحو مطلوبی انجام می دهند و این امر موفقیت فرد را به دنبال دارد . توسعه انسانی در بعد شغلی موجب می شود که افراد با علاقه بیشتر از تجهیزات و تکنولوژی پیشرفته در تولید استفاده و در کار برد آنها از خود دقت وفراست بیشتری نشان دهند واز طرف دیگر ظرفیت و بینش علمی وفنی افراد را برای انجام تحقیقات کاربردی، اختراع واکتشاف افزایش وگسترش داده موجب می گردد تا نیروهای کار خود را با تغییرات وتحولات مداومی که در تکنولوژی و فرآیندها ایجاد می شود تطبیق دهد.
- بعد ادراکی : یکی از ابعاد توسعه یافتگی انسان سازمانی این است که کارکنان دارای دیدگاه جامع وکلی نسبت به مسائل و فرآیندهای سازمانی باشند . مهارت ادراکی منجر می شود که کارکنان بهتر بتوانند فرایند ها را به همدیگر پیوند و خلاء و دوباره کاریها را تشخیص دهند . بطور کلی بعد ادراکی توسعه انسانی در سه مقوله جامعیت فکر ، تعمیق و انعطاف پذیری مصداق پیدا می کند .
- بعد رفتاری : منظور از بعد رفتاری توسعه انسانی این است که کارکنان سازمان دارای رفتاری استاندارد در سازمان باشند. زمانی که کارکنان رفتار استاندارد داشتند انطباق وسازگاری کارکنان با فرآیندهای سازمانی بهتر خواهد بود بطورکلی کارکنان سازمان بایستی دائماً رفتار معقول و استاندارد خود را اصلاح و  بهبود دهند تا از این طریق تأثیر گذاری لازم را بر فرآیندها و اصلاح سازمانی بگذارند.
- بعد خلاقیتی : یکی از مقوله های مهم توسعه یافتگی سازمانی این است که از طریق خلاقیت های فردی سازمان را به سازمانی خلاق تبدیل کنیم . سازمان از طریق خلاقیت می تواند فرایند های خود را اصلاح و به اثر بخشی و کارآیی مطلوب دسترسی پیدا کند. امروز مزیت رقابتی سازمان ها در داشتن نیروی انسانی خلاق و دارای فکر است(دعایی،۱۳۷۴) .
۲-۶.فرایند توسعه وپرورش منابع انسانی
فرایند توسعه منابع انسانی در سازمانهای مختلف می توان به شرح زیر بیان کرد:
الف: نشان دهنده  وضعیت فراگیران  چه  در حا ل و چه  در آینده باشد.
ب:  نظر به  اینکه  فراگرد  تعیین نیازها  هیچ گاه  نمی تواند  کامل, جامع, و برآورد  نهایی باشد . تعیین نیازآموزشی  نباید به  صورت  قا لبی در آید (اعرابی و اکرمی،۱۳۸۲).
۲.تدوین هدفهای آموزشی: در این  مرحله  از فرایند  توسعه  منابع انسانی هدفهای کمی و کیفی مشخص می شود .  در تدوین هدفهای  آموزشی  توسعه  منابع انسانی  بررسی  ویژگیها  و ماهیت  فراگیران اهمیت خاصی  دارد زیرا برنامه های آموزشی  «فراگیر محور»  نقش مهمی در یادگیری و  پرورش  ایفا  می کنند.
همچنین توجه و هماهنگی بین عواملی نظیر ماهیت اجرای آموزش ، نظر متخصصان امر  و مواد درسی در تدوین هدفها می تواند موفقیت  برنامه های آموزشی  را تا حدود زیادی تضمین کند ؛ برنامه آموزشی وقتی برای سازمان مفید است که نگاه آن به سوی سیاستها ،ارزشها,فرهنگ و مأموریت سازمان باشد.
۳ .تدوین برنامه و طرح های عملیاتی :  دراین مرحله ازبرنامه ریزی ،تعیین و تخصیص منابع انسانی برای اجرای برنامه و  همچنین تعیین و تخصیص منابع مالی و محل و مکان  دوره  آموزشی  مشخص می شود.
برای حصول اطمینان از اقداماتی که باید انجام شود ،  به زمان بندی فعالیت ها با استفاده ازروشهای «شبکه پرت »یا «مسیر بحرانی »و «نمودار گانت»نیاز است(تقی پور ظهیر,۱۳۷۶).
۴.اجرای برنامه آموزشی:  این  مرحله  در عین حالی  که  ساده ترین مرحله است ، از اهمیت و حسا سیت خاصی نیز برخوردار است ؛  اجرای برنامه عبارت است از پیاده کردن  آنچه  طراحی شده  است و تا  زمانی که برنامه اجرا  نشود نمی توان در  مورد آن  قضاوت کرد .  ولی همین  که  برنامه  طراحی شده به اجرا  درآمد ،  نیاز به مراقبت و ارزیا بی ها ی تکوینی دارد که  از مسیر اصلی  خارج  نشود  و اگر طراحی ها درست اجرا نشود نتایج بسیار نا مطلوبی خواهد داشت .  آنچه در مرحله اجرا مورد تأکید است ،نظارت  در زمینه های مختلف برنامه از قبیل : کارورزی ، توزیع و ارسال بسته های آموزشی ، معرفی برنامه به مراکز،واحدها ومقامات ﻤﺴﺋول سازمان است(قورچیان ،۱۳۷۴).

5. 5. ارزیابی برنامه آموزشی: آخرین مرحله  فرایند  توسعه منابع انسانی ، تهیه طرح  ارزیابی  برنامه های آموزشی است. کرونباخ  ارزیابی را گردآوری و استفاده از اطلاعات برای  تصمیم گیری درباره برنامه های آموزشی می داند.

ارزیابی برنامه های توسعه منابع انسانی موارد زیر را شامل می شود:
الف: اندازه گیری مهارتهای ایجاد شده در فراگیران ؛
ب:تعیین ارزش خود برنامه در همه ابعاد؛
ج:قضاوت در مورد ساختار آموزشی؛
د:پی بردن به نقاط ضعف و قوت برنامه توسعه منابع انسانی.
مطالب گفته شده در مورد فرایند توسعه منابع انسانی را نمی توان به طور مجزا مورد توجه و عمل قرار داد بلکه مراحل عنوان شده ازقبیل تعیین نیازهای آموزشی ،  تدوین هدفهای آموزشی،تدوین برنامه عملیاتی،اجرا وارزیابی به صورت حلقه های زنجیر به هم دیگر وابسته اند وبا همدیگر تعامل پویا دارند(خلعتبری،۱۳۹۱).
۲-۷مهمترین سیستمهای مؤثر بر توسعه منابع انسانی
ازجمله مهمترین سیستم های مؤثر بر توسعه منابع انسانی می توان به موارد زیر اشاره کرد:
۱- سیستم استخدام و نگهداری نیروی انسانی
امروزه بخشی  از تلاش  مدیران عبارت است  از یافتن  بهترین و مناسب  ترین فرد برای  یک  شغل مشخص.  برای اینکه سازمان  بعدها درگیر مشکلات ناشی از عدم تطبیق فرد و شغل در زمینه های مختلف نشود لازم است از طریق یک سیستم استخدام پویا و منعطف عمل کند انجام اقدامات ذیل می تواند درزمینه سازی سیستم فوق مؤثر باشد:
جذب  متقاضیان  واجد شرایط  و ارائه روش های  مناسب جهت  جذب این  نیرو .  بر پا کردن آزمون استخدامی به منظورشناخت قابلیت ، هوش ، نگرشهای شخصیتی وهمچنین انتخاب افراد مناسب برای ورود به سازمان(استخدام کارکنان جدید امری بسیار خطیر و مهم به حساب می آیدچرا که نیروهای جدید باید در حکم خون تازه ای دررگ های سازمان باشندو نه باری بردوش آن. به این ترتیب سازمان ازابتدا باید برروی استخدام افراد حسا سیت به خرج دهدتا افراد مناسب برگزیده شوند.  زیرا پس از ورود ، منابع زیادی  برای آموزش و تربیت  این  نیروها  صرف  می شود که اگر جواب مناسب ندهد  نه تنها منابع انسانی به هدررفته است  بلکه دفع این نیرو نیز مشکلات روانی بسیاری را در سازمان سبب می شود) ، تهیه شرح شغل و ارائه مسیر شغلی افراد در بدو استخدام و تفهیم و توجیه آنان و آشنا کردن آنها باوظایف خود ونظام های سازمان،جمع آوری و طبقه بندی اطلاعات از واحدهای  سازمان به  منظور شنا خت  نیازهای  نیروی انسانی ، تهیه آگهی های استخدام.
۲- سیستم دستمزد،مزایا و جبران خدمت
نظام جبران خدمات معمولا بخشی از نظام نگهدر منابع انسانی به حساب می اید و شاید جایگاه مناسب آن در نظام نگهداری منابع انسانی می باشد ولی از انجا که اولین پدیده ای که هر متقاضی استخدام در ورود به سازمان به ان توجه کافی دارد حقوق و مزایای دریافتی در بدو ورود و حتی در طول خدمت در سازمان می باشد.
مجموعه فعالیتهای مورد نیاز جهت اثر بخشی در سیستم فوق عبارتند از :
۱- جمع آوری و طبقه بندی اطلاعات  در مورد وضعیت کار.
۲- تهیه ضوابط ، شرایط و دستورالعملهای دستمزد و مزایا براساس قوانین دولتی، حسن شهرت سازمان ، منابع مالی سازمان ، استراتژی توسعه سازمان  ،نیازمندیهای کارکنان و نتایج بررسی وضعیت کار

• عدم کنترل و نظارت اجتماعی در هدفمند نمودن فرهنگ ها

عدم کنترل حکومت ها بر فرهنگ و آداب و رسوم اجتماعی، موجب ایجاد ناهنجاری های فرهنگی در سطح جامعه می شود. بدین روی نظارت و کنترل اجتماعی و هدفمند نمودن فرهنگ ها، مسأله ای جدی در توانمندی زنان در ایفای نقش محوریت جامعه می باشد.

• کار مضاعف در خانه

شرایط زنان هنگامی که مجبور شدند، برای کمک به تأمین نیازهای خانواده در بیرون از خانه کار کنند، سخت تر می گردد. در کشورهای صنعتی، زنان پنجاه و شش ساعت در هفته و در کشورهای غیر صنعتی بیش از این کار می کنند.^[۲۹۰]برخی از محققان بیان می دارند وضعیت اجتماعی فروتر زن، نتیجه ساخت زیست شناختی آن ها نیست، بلکه زنان فقیر با دو وظیفه متضاد مراقبت از فرزندان در خانه و همزمان با کار در بیرون خانه برای نگهداری خانواده، ناتوان می گردند.^[۲۹۱]

( اینجا فقط تکه ای از متن پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

• زندگی ملال آور

برخی معتقدند زندگی منزوی، ملال آور و وضعیت رقت انگیز، زنان را به سوی زندگی با فرزندانشان کشانده و سبب ایجاد بسیاری از بیماری های عصبی گردانده است. آنان در تلاش برای رهایی از زندگی ملال آورشان گرفتار سودجویان کالاهای مصرفی می شوند.^[۲۹۲]

• مصارف در آمد زنان

عده ای بر این عقیده اند که زنان درآمد خود را برای فرزندانشان هزینه می نمایند، در حالی که مردان به منافع شخصی خویش می اندیشند. به عنوان نمونه طبق بر آورد پژوهشگران در هند، مردان هشتاد در صد از درآمدی را که کسب می نمایند، صرف خودشان می کنند؛ خرید موتورسیکلت، رادیو، ساعت، رفتن به سینما، خرید مشروبات الکلی. . .و در مقابل زنان هندی نودوپنج در صد در آمد خود را صرف فرزندانشان می کنند.^[۲۹۳]

• کمبود فرصت های کسب دانش

زن در همه جوامع دچار ستم و کمبود هایی است که بر او تحمیل می شود، کمبود میدان ها و فرصت ها برای کسب علم و معرفت و تربیت و اخلاق و پیشرفت و شکوفایی استعدادها.^[۲۹۴]

• نابرابر بودن شرایط جزائی بین زنان و مردان

در قوانین قضایی، بدون رعایت عدالت بین زنان و مردان در اجراء حکم، تفاوت هایی وجود دارد. بررسی سیستم قضایی ماساچوست نشان داد که قضات، زنان را به محکومیت های بیشتر و دوران آزمایشی طولانی تری از مردهایی که همان جرم را مرتکب شده اند، محکوم می کنند. در ماساچوست مردان در زندان های بخش و زن ها در زندان مرکزی که غیر قابل دسترسی است، قرار داده می شوند.