در خصوص وصف تجارتی مندرج در بند فوق الذکر باید گفت که قانون تجارت[۶] قانون انحصار تجارت خارجی[۷] قانون و مقررات صادرات و واردات و آیین نامه اجرایی آن [۸]ماده و واحده ممنوعیت ورود برخی از کالاهای غیر ضروری، تعریف یا مصداق اجمالی از آن آورده، که بیشتر با تعریف قدیمی تجارت «معامله به قصد استرباح یا سود جویی» انطباق دارد.
تعریف یا مصداق قانونی مؤید این است که در رویه های گمرکی معیار های ارزشی و یا مقداری (حسب مورد) هر یک میتواند بیانگر وصف تجارتی کالا باشد، مثلاً بیرون بردن یک داستگاه تلویزیون رنگی ۲۰ اینچ از گمرک مطابق شروط بند مذکور به طور متعارف قاچاق محسوب نمی شود (تخلف گمرکی) اما بیرون بردن یک دستگاه فریزر تخت صنعتی تجاری پنجاه فوت، ده طاقه پارچه تترن، به دلیل نداشتن مصارف خانوادگی (اختصاص برای فروش و سودجویی) از وصف تجارتی برخوردار هستند. [۹]
چهارم: تعویض کالای ترانزیت خارجی یا برداشتن از آن
به طور کلی کالای جایگزین کالای ترانزیت خارجی قاچاق محسوب میگردد و هر گاه از کالای ترانزیت خارجی قسمتی برداشته شود و کالای دیگر به جای آن قرار داده شود،کالایی که برداشته شده و دیگر وجود ندارد به استناد بند چهارم مذکور قاچاق خواهد بود.
تعویض کالای ترانزیت با برداشتن از آن، مستلزم شکستن پلمپ ترانزیتی است که گمرک در درب ورودی آن پس از طناب کشی یا سیم کشی می زند مگر اینکه چادر ترانزیت پاره شود یا اتاق ترانزیت سوراخ شود. گاهی اوقات رانندگان خارجی یا ایرانی پس از باز کردن و تعویض کالای ترانزیتی در صدد اغفال مأمورین مبارزه با قاچاق بر میآیند و چادر را باز میکنند و بعد به پاسگاه محل شکایت میکنند که کالای آنان سرقت شده است.
حال اگرکالای تعویض شده و جایگزین کالای ترانزیتی که بخواهد از مرز خارج شود، کالای ایرانی باشد قاچاق صادرات هم به قاچاق ترانزیت اضافه می شود که اگر سیگار ایرانی و اشیاء عتیقه باشد قاچاق سیگار یا اشیاء عتیقه به آن اضافه می شود و بحث تعدد جرم پیش میآید ولی معمولاً کالا فاقد ارزش جایگزین می شود که به هر حال با کالای جایگزین، برابر مقررات مربوطه رفتار خواهد شود[۱۰].
پنجم: اظهار کردن کالای ممنوع یا غیر مجاز تحت عنوان کالای مجاز یا غیر مجاز مشروط با نام دیگر
بند فوق فنی ترین قسمت کار گمرک یعنی تقدیم اظهار نامه به گمرک برای ترخیص است و مخصوص واردات کالا است منظور از اظهار مندرج در این قانون، ذکر اوصاف و مشخصات کالا در اظهار نامه تسلیمی به گمرک است به شکلی که با توجه به آن اوصاف و مشخصات کالای اظهار شده مشخص و از غیر آن نحو روشن متمایز گردد.
اصولاً قاچاقچیان کالایی را که دولت، ورود آن را ممنوع یا غیر مجاز اعلام نماید وارد میکنند چون تقاضای این قبیل از کالاها زیاد و سود حاصله از آن نیز بیشتر است مثل ماهواره، ورق بازی و… .
اگر نام کالای ممنوع الورود یا غیر مجاز تغییر و کالا تحت عنوان کالای مجاز یا مجاز مشروط اظهار شود و این تغییر نام کالا توأم با تغییر تعرفه نباشد، یا کالای ممنوع یا همان غیر مجاز با همان نام متعارفی خود اظهار ولی ذیل تعرفه ای اظهار گردد که این تعرفه برای طبقه بندی کالای مجاز یا مجازمشروط اختصاص داده شده است، در هر دو حالت تغییر نام کالا محقق است، اما در حالت اولی تغییر نام متعارفی کالا تحقق پذیرفته و در صورت بعدی تغییر نام ناشی از تغییر تعرفه است که طبق قواعد عمومی طبقه بندی، اظهار صورت نگرفته و در هر دو حالت موضوع قاچاق با بند فوق انطباق دارد.
مثلاً اظهار کردن اسلحه کمری ممنوع الورود با همین نام متعارف ذیل تعرفه اسباب بازی از نوع مجاز مشروط مصداق بند ۵ قاچاق تلقی می شود اما اظهار کردن کالای مجاز یا مجاز مشروط تحت عنوان «تعرفه» کالای مجاز یا مجاز مشروط با نام دیگر از شمول مقررات قاچاق و بند فوق خارج است. نظیر اظهار کردن پارچه ی پشمی مجاز مشروط تعرفه ۱۲/۵۱ تحت تعرفه پارچه نخی تعرفه ۰۸/۵۲ علی رغم تغییر نام علمی کالا، موضوع مشمول تخلفات گمرکی است»[۱۱].
طیق بند ششم ماده ۱۰۱ آئین نامه اجرایی قانون امور گمرکی مصوب ۲۰/۱/۱۳۵۱، در اظهار نامه مشخصات کامل از لحاظ نام و شماره تعرفه گمرکی و نوع و تعداد وزن و ارزش و مأخذ احتساب حقوق گمرکی و سود بازرگانی و هزینه های گمرکی و عوارض مربوط قید شده و اظهار طبق مقررات این فصل به طور صحیح به عمل آمده باشد و درج نام کشور مبدأ جزء مشخصات کامل کالا محسوب نمی شود. همچنین اظهار بر دو قسم است:
اول: اظهار خلاف، که اظهار خلاف ممکن است صرفاً مشمول پرداخت جریمه و ترخیص کالا شود و یا منجر به ضبط کالا و تلقی قاچاق گردد.
دوم: اظهار صحیح آن است که از هر لحاظ که منجر به وصول حقوق گمرکی، سود بازرگانی و عوارض و هزینه های گمرکی به میزان واقعی و یا اطمینان از انطباق کامل از هر حیث با مقررات صادرات و واردات میگردد، بدون ایراد بوده و به عبارتی اظهار نامه با کالای موجود کاملاً تطبیق داشته باشد تا منجر به ترخیص قطعی کالا از گمرک به همان نحو که اظهار شده گردد و احراز صحت اظهار کالا در گمرک یا تطبیق مندرجات اظهار نامه با کالا توسط گمرک صورت میگیرد بنابرین مادام که مغایرتی مشاهده نشود نمی توان گفت اظهار خلاف واقع ویا ناصحیح میباشد.
ششم: وجود کالای اظهار نشده ضمن کالای اظهار شده، به استثنای مواردی که کالای مذبور از نوع مجازبوده و مأخذ حقوقی گمرکی و سود بازرگانی و عوارض آن بیشتر از مأخذ حقوقی گمرکی و عوارض کالای اظهار شده نباشد.
کالای اظهار نشده ضمن کالای ترانزیتی، اعم از اینک کالای مذبور مجاز یا مشروط و یا ممنوع باشد مشمول این بند خواهد بود.
منظور از عبارت «وجود کالای اظهار نشده ضمن کالای اظهار شده» مندرج در بند ششم فوق الذکر این است که کالایی در داخل یا درون بسته ها وجود داشته باشد که در اظهار نامه به آن اشاره نشده و یا به عبارت دیگر اظهار نشده باشد. البته این مورد به هیچ وجه با مواردی که به عنوان «ترتیب غیر مجاز» موضوع بند یکم ماده۲۹ این قانون بدان اشاره شد تطبیق نمی کند. برای اینکه در حالت اخیر، کالای قاچاق جاسازی شده یا از دید مأمورین مخفی نگاه داشته شده و یا اصولاًاز غیر مبادی ورود مجاز اعلام شده وارد گردیده است، در حالی که کالای مورد نظر بند ششم «وجود کالای اظهار نشده ضمن کالای اظهار شده» داخل کارتن یا صندوق و یا هر نوع بسته بندی دیگر که برای کالای ورودی انتخاب شده قرار دارد و در هنگام بازدید بسته به آسانی قابل رویت و تشخیص است. به طور کلی هرگاه ضمن ارزیابی کالایی مشاهده شود که در اظهار نامه ذکری از آن به میان نیامده و در اسناد نیز اشاره ای به آن نشده است، حسب مورد بشرح ذیل با آن رفتار می شود:
-
- اگر علیرغم اینکه در اظهار نامه از آن نامی به میان نیآمده و در اسناد هم مذکور نبوده است، حقوق گمرکی، سود بازرگانی و عوارض آن پرداخت شده و در عین حال کالای مورد بحث مجاز باشد، هیچ گونه تخلفی صورت نگرفته و موردی برای تلقی قاچاق وجود ندارد.