۲-۲-۸-۴ ) موانع فرهنگی – آموزشی :
یکی از بسترهای اساسی و بنیادین جهت هر گونه تغییر و تحول و استفاده از فناوری جدید در یک کشور ، بستر سازی فرهنگی در آن کشور است ؛ زیرا این امر ، بدون توجه به فرهنگ و زیر ساختارهای فرهنگی و اجتماعی کشور اگر غیر ممکن نباشد ، کاری بسیار سخت است و با مشکلات زیادی مواجه خواهد شد ؛ لذا برای انجام هرگونه تحولی که جنبه بنیادی داشته باشد ، توجه به فرهنگ آن جامعه ضروری است . با شناخت عناصر فرهنگی و تدوین برنامه مناسب ، می توان زمینه لازم برای این تغییرات را به وجود آورد ( آتشک ، ۱۳۸۶ ؛ آتشک ، ۱۳۸۷ ) . از این رو یکی از محدودیت های گسترش فاوا در نظام های آموزشی ، به ویژه در کشورهای در حال توسعه ، موانع فرهنگی می باشد . به اعتقاد برخی از صاحب نظران با توجه به این که در اینترنت همه چیز یافت می شود و محدودیت های فرهنگی و اخلاقی لحاظ نمی گردد . از یک دیدگاه گسترش اینترنت باعث اضمحلال اصول فرهنگی ، اعتقادی و اخلاقی در بین جوامع می شود . با این استدلال ، جلو گسترش آن گرفته شده و یا حداقل محدودیت هایی بر آن اعمال می گردد . این محدودیت ها باعث کاهش نرخ رشد استفاده از اینترنت و به طور کلی فاوا در نظام آموزشی و در نتیجه فرایند یاد دهی – یادگیری خواهد شد ( صالح صدق پور و میرزایی ، ۱۳۸۷ ) .
( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )
از طرفی ، همراه شدن پدیده مدرک گرایی که از فرهنگ دولتی بودن بازار کار ایران و استفاده ی ممتد از درآمد ناشی از فروش نفت خام حاصل شده است ، با مساله غامض آزمون سراسری دانشگاه ( اعم از دولتی و غیر دولتی ) سبب شده است در آموزش و پرورش ایران چهار اصل یادگیری : یادگیری چگونه آموختن ، یادگیری با دیگران زیستن ، یادگیری برای به کاربردن و یادگیری برای بهتر زیستن تبدیل به یک اصل مادر شود : یادگیری برای کسب نمره ی مناسب جهت بدست آوردن مدرک تحصیلی بالاتر . تحمیل شدن این فرهنگ به مدارس سبب شده است که فقط جنبه هایی از یادگیری که فرد را به این هدف می رساند مورد توجه قرار گیرد و دانش آموز ، معلم ، مدیریت مدرسه و آموزش و پرورش ، والدین و بطور کلی جامعه از توجه به انواع دیگر یادگیری که به کار زندگی شاد و مفید در جامعه ی مدنی پویا و دائما در حال تغییر خواهد آمد ، با آگاهی غفلت کنند . برای چنین نوع یادگیری ، چندان نیازی به کاربرد فاوا نخواهد بود ( آیتی و دیگران ، ۱۳۸۶ : ۵۴-۵۲ ) .
در کل مهم ترین موانع آموزشی عدم استفاده از فاوا را می توان کمبود آموزش ها ، کاربردی نبودن آموزش ها ، کمبود سمینارها و همایش های مرتبط و تخصصی و صلاحیت پایین ارائه کنندگان آموزش ها برشمرد ( آتشک ، ۱۳۸۶ ؛ ثمری و آتشک ، ۱۳۸۸ ) .
۲-۲-۹ ) یادگیری الکترونیکی یا آموزش الکترونیکی
نظام های تربیتی در پذیرش مفهومی به نام یادگیری یا آموزش الکترونیکی ، به عنوان رویکردی جایگزین برای انتقال دانش ، مهارت و ارزش به طالبان آن هنوز در تردید و دودلی هستند . زیرا این نظام ها متکی به منابع مالی و انسانی سنتی خود هستند که تا حدودی تضمین شده در اختیارشان قرار می گیرد. اما اگر آنها نیز، مانند نظام های اقتصادی، دچار نوسانات رکود و کاهش منابع و رقابت سخت بودند، شاید خیلی زودتر به استفاده از رویکردهای جدیدی مانند فناوری اطلاعات راغب می شدند. امروزه تجارت، که در دنیای بر تحول کنونی به سرعت به سمت جهانی شان پیش می رود ، برای تامین و تربیت نیروی انسانی ماهر و آموزش دیده مورد نیاز خود، ترک رویکردهای سنتی گفته و به سوی رویکردهای جدید میل کرده اند . از آغاز دهه ی پایانی قرن بیستم، میلیاردها دلار برای تحقیقات و گسترش آموزش الکترونیکی ، به صورت همزمان یا ناهمزمان ، سرمایه گذاری شده تا بتواند دانش و مهارت مورد نیاز دنیای تحول یابندهی تجارت را در سریعترین زمان ممکن، با کیفیت مطلوب و قیمت های قابل قبول از طریق شاهراه های الکترونیکی، در دسترس جویندگان این دانش و مهارت ها، بدون توجه به موقعیت جغرافیایی آنان قرار دهد .
آموزش یا یادگیری الکترونیکی چیست که اهل تجارت - که معمولا اهل سود هم هستند - سرمایه گذاری میلیاردی برای آن می کنند؟ اگر این رویکرد چنین ارزشمند و مقرون به صرفه است چرا نهادهای آموزشی از آن بهره نگیرند ؟
به طور کلی می توان گفت که آموزش الکترونیکی عبارت است از کاربرد فناوری اطلاعات و استفاده از رایانه های چندرسانه ای ، ابزارهای الکترونیکی و دیجیتالی برای طراحی یا انتخاب مواد آموزشی و مدیریت فرایند یاددهی - یاد گیری (آموزش) که به صورت شبکه ای از یاد دهندگان ، یاد گیرندگان ، کارشناسان و طراحان آموزشی و فن سالاران رایانه ( سخت افزار و نرم افزار) سازماندهی شده اند. یعنی فناوری ، در یادگیری الکترونیکی ، برخلاف آموزش از راه دور، نه به عنوان پل ارتباطی، بلکه به عنوان عامل اصلی انتقال دانش و مهارت وارد فرایند آموزش می شود. به عبارت روشنتر یادگیری الکترونیکی لزوما به معنی استفاده از منابع دیجیتالی و فناوری های مربوط به آن برای سهولت بخشیدن به فرایند تدریس نیست، بلکه به دست دادن تجربه ی یادگیری شخصی و جدیدی است تا یاد گیرنده بتواند ، با گام های آهسته ، به توانمندی های بالقوه خود پی ببرد و آنها را فعلیت ببخشد . این کار با توسعه ی انقلابی فناوری الکترونیکی و گسترش شبکه های ارتباطی و اطلاعاتی میسر شده است. ویژگی های مهم این نوع آموزش عبارت اند از:
-
- محتوای آن پویا و روزآمد است و دسترس به صورت برخط[۲۷] برای همه امکان پذیر است.
-
- دارای زمان واقعی و بدون محدودیت زمانی است.
-
- فرایند یاددهی- یادگیری در آن مشارکتی است.
-
- محیط یادگیری متعلق به همه ی مشارکت کنندن است و هر یادگیرنده فعالیت مورد نظر خود را در زمان و مکان انتخابی خودش انجام می دهد.
-
- جامع و فراگیر است ؛ زیرا منابع زیادی را فراهم می کند تا یادگیرندگان را برای انتخاب بهترین محتوا و مطلوبترین مدل آموزشی متناسب با واقعیت خود توانمند سازد.
با توجه به آنچه گفته شد این نوع آموزش نباید با آموزش باز و از راه دور، به ویژه با دانشگاه الکترونیکی یا دانشگاه مجازی اشتباه شود. در طی دو دهه گذشته جهانیان پی بردند که محور توسعه یافتگی و پیشرفت اقتصادی کشورها نه قدرت صنعتی بلکه قدرت اطلاعاتی است و قدرت اطلاعاتی نیز بستگی زیادی به ایجاد جامعه ی آگاه یا مطلع دارد ؛ از این رو ، آموزش الکترونیکی را موثرترین راه برای این کار تشخیص دادند تا با تدوین برنامه های آموزشی مناسب به ایجاد جامعه ی یادگیرنده به عنوان زیرینای جامعه ی آگاه اقدام کنند . روشن است که اقدام به چنین کاری با روش های سنتی امکان پذیر نیست. علاوه بر این ، تغذیه ی اطلاعاتی چنین جامعه ای نیاز به تولید مداوم اطلاعات و دانش و انتقال آن با توسل به رویکردهای آموزش مداوم و مادام العمر دارد. این کار مستلزم ارتباط دائمی یادگیرنده با مراکز آموزشی است ؛ در صورتی که ارتباط میان یادگیرنده با موسسه ی آموزشی یا معلم ، چه در نظام سنتی و چه در آموزش باز و از راه دور، پس از دوره آموزشی قطع می شود؛ اما در آموزش و یادگیری الکترونیکی این ارتباط ، لااقل به لحاظ نظری و در صورت تمایل یادگیرنده به تداوم یاد گیری، قطع نمی شود و با روزآمد شدن محتوای دروس و مواد آموزشی، یادگیرنده نیز می تواند آموخته های خود را روزآمد کند. یعنی آموزش الکترونیکی انتقال دانش را، در هر زمان و در هر مکانی که یادگیرنده به ابزارهای استفاده از آن دسترسی و با شیوه های کاربری آنها آشنایی دارد، صرف نظر از نوع و سطح دانش فراهم می سازد . یادگیرندگان، با بهره گرفتن از این رویکرد، دارای چنان قدرتی برای آموختن می شوند که احساس می کنند می توانند دیدگاه ها، ایده ها و افکار خود را با افراد دیگری در سراسر دنیا مبادله کنند و در تجارب آنان سهیم شوند. یعنی هم یاد بگیرند و هم یاد بدهند. مهمترین ویژگی آموزش و یادگیری الکترونیکی ارائه محتوای درسی از طریق شبکه ی جهانی اینترنت و تار جهان گستر[۲۸] می باشد ؛ از این رو، گاهی به آن آموزشی اینترنتی یا آموزش تحت وب هم می گویند .
البته وقتی سخن از یادگیری اکترونیکی در کشورهای در حال توسعه پیش می آید ، بحث مهمتری در ذهن شکل می گیرد : اول اینکه، چگونه زیر ساخت های فناوری آن باید فراهم شود ؛ دوم اینکه ، مخاطبان آن کدام یک از گروه های اجتماعی باشند . پاسخ این دو سوال مهم آسانی نیست. ولی دیدگاه اصلی این است که فراهم کردن زیر ساخت های فاوا ، بسیار آسانتر از ساختن فضاهای آموزشی و کلاس های درسی سنتی است. همین طور در مورد یافتن مخاطب نیز چنین می باشد ؛ زیرا اگر به نیازهای اساسی آموزشی جامعه توجه داشته باشیم، مخاطبان، از گروه های مختلف اجتماعی ، به خودی خود، سراغ این نوع آموزش خواهند آمد. به عبارت دیگر ، اگر تصدیق کنیم که گسترش ظرفیت تعلیم و تربیت در سطوح مختلف، رسمی یا غیر رسمی، از ضرورت های اولیه ی وارد شدن به عرضه های تولید دانش و اقتصاد جهانی دانش محور جدید می باشد ، آموزش الکترونیکی هم باید، به عنوان یک بخشی مهم از توسعه ی مقدماتی، یک رسانه ی جایگزین برای ساختن ظرفیت های جدید آموزشی، یک مفهوم قابل درک مردم سالارانه برای توزیع عادلانه امکانات و فرصت های آموزشی و صاحب اختیار ساختن مردم در انتخاب مواد، روش، زمان و مکان یادگیری مورد توجه قرار گیرد ( ابراهیم زاده ، ۱۳۸۵ : ۶ و۷ ) .
۲-۲-۱۰ ) فاوا و ارتقاء یادگیری دانش آموزان
برخی ادعا می کنند که فاوا نه تنها از توانایی بالقوه حمایت از برنامه درسی رسمی مدارس برخوردار است ، بلکه می تواند تجربه و فهم برنامه درسی را نیز ارتقا بخشد و حتی تفکر و یادگیری به شیوه های جدید را نیز گسترش بدهد . هنگامی که تعامل پیچیده بین دانش آموزان در حین فعالیت های کلاسی منابع فاوا معلم و ماهیت وظایف محوله مورد توجه و ارزیابی قرار گیرد تاثیر مثبت فاوا بر یادگیری دانش آموزان کاملا آشکار می شود . یادگیری اثر بخشی هنگامی تحقق می یابد که موضوع درس جالب ، مرتبط و هدفمند باشد و علاقه دانش آموزان را برانگیزد . بنابراین بررسی آن دسته از ویژگی های فاوا که می تواند در ایجاد محیط های یادگیری فعال نقش داشته باشد شایان اهمیت است . یکی از ویژگی های بارزی که اساس ایجاد انگیزه در کودکان برای استفاده از فاوا است ویژگی تعاملی آن است . دانش آموزان بازخورد مستقیم پویا و به ظاهر صبورانه دریافت می کنند که فرصت لازم را در اختیار آنان می گذارد تا امکانات متعدد را امتحان کنند ، پیامدهای تصمیمات واکنش های خود را ملاحضه کنند و بر اساس آنها برای اقدامات بعدی برنامه ریزی کنند . برخورداری فاوا از قابلیت ذخیره سازی ، مرتب کردن و بازیابی مقادیر زیادی از اطلاعات منابع از پایگاه های اطلاعات را در اختیار دانش آموزان قرار می دهد . با بهره گرفتن از اینترنت و دیسک های فشرده دانش آموزان می توانند به منابعی نظیر ( تصاویر آثار هنری موجود در موزه های سراسر دنیا ، آرشیو روزنامه ها ، سخنرانی ها یا فیلم های متحرک ضبط شده ) دسترسی داشته باشند که ضرورتا در کلاس های معمولی و یا کتابخانه مدرسه موجود نیستند .
یکی از نقش های مهیج فاوا در محیط های یادگیری کودکان ، برخورداری از قابلیت ارائه اطلاعات به شیوه های متفاوت و پویا شامل استفاده از تصاویر ، صدا و حرکت است . ارائه داده و روابط بین آن ها بصورت تصاویر و نمودار ها نمونه ای بارز از تسهیل درک و فهم تفسیر و تجزیه و تحلیل اطلاعات است. با بهره گرفتن از تصاویر متحرک می توان تاثیر کودهای متفاوت را بر روی رشد گلها و سایر گیاهان در شرایط متفاوت نشان داد . یکی دیگر از ویژگی های مهم فاوا موقتی بودن آن است بدین معنی که کاربران می توانند در کارهایی که انجام داده اند تغییراتی را اعمال کنند . از موقتی بودن منابع فاوا می توان در اصلاح متون با بهره گرفتن از واژه پرداز ، دستکاری تصاویر گرافیک دیجیتالی ، طراحی و ترکیب بازنمایی های چند رسانه ای و تدوین صدا و … استفاده کرد ( نجفی و محمدی ، ۱۳۸۰ : ۱۷ ) . از طرفی ناگفته نماند که ، اثر بکارگیری فاوا بر دانش آموزان بسیار زیاد به شیوه های یاددهی ، و مهارت کاملتر یاددهنده هنگامی که آموزش ، دانش آموز محور ، کار گروهی همراه با پرسش و پاسخو باشد ، وابسته می باشد ( لاو و همکاران[۲۹] ، ۲۰۰۸ ) .
۲-۲-۱۱ ) نقش های یاددهی - یادگیری فاوا
استفاده و بهره گیری از فاوا و فرایند یاددهی و یادگیری در زمینه های تسهیل فرایند یاددهی - یادگیری، انگیزش یادگیری، یادگیری شاگرد محور، ارزیابی یادگیری و ارتقای مهارت تفکر صورت می گیرد . درباره ی هر یک از این نقشها در ادامه به طور جداگانه و مشروح توضیح داده می شود .
شکل ۲-۱ ) نقش های فاو در فرایند یاددهی - یادگیری
نقش های یاددهی - یادگیری
تسهیل یادگیری
انگیزش یادگیری
یادگیری شاگرد محور
ارزیابی یادگیری
ارتقاء مهارت تفکر
۲-۲-۱۱-۱ ) نقش فاوا در تسهیل یاددهی - یادگیری
فناوری های جدید اطلاعاتی و ارتباطاتی به دلیل قابلیت ها و ویژگی هایی که دارند مهمترین نقش خود را در تسهیل و آسان سازی یادگیری ایفا می نمایند . از فاوا می توان به عنوان یک ابزار قدرتمند در فرایند تدریس و یادگیری استفاده کرد. نقش های ابزاری در تسهیل فرایند یاد دهی - یادگیری در شکل ۲-۲ نشان داده شده است .
شکل ۲-۲ ) نقش های فاوا در تسهیل یادگیری
تسهیل یادگیری
ابزار ارائه اطلاعات
ابزار موقعیت ساز
ابزار سازندگی
ابزار برقراری ارتباط
متن ، صوت ، تصویر ، فیلم و… ارائه اطلاعات
بازی آموزشی ، شبیه سازی ، واقعیت مجازی و …
نامه الکترونیکی ، گفتگوی اینترنتی ، تله کنفرانس
لایم و چای[۳۰] ( ۲۰۰۳ ) چهار نقش ابزاری فاوا و امکانات مربوط به آن را به شرح زیر متمایز کرده اند :
-
- ابزارهای اطلاعاتی : کاربردهایی از فاوا هستند که اطلاعات بسیار زیادی را در فرمت ها و شکل های مختلف از قبیل متنی، صوتی، گرافیگی یا ویدیویی ارائه می کنند. دایره المعارف های چند رسانه ای یا منابع اطلاعاتی موجود در اینترنت از این مقوله هستند.
-
- ابزارهای موقعیت ساز : ابزارهایی که دانش آموزان را در محیطی قرار می دهند که می توانند دست به تجربه ی عملی بزنند. محیط های یاد گیری شبیه سازی شده ، بازیهای آموزشی و واقعیت مجازی مثال هایی از این مورد است. فاوا قابلیتی دارد که می تواند موارد غیرقابل مشاهده را مشاهده پذیر سازد ، برای مثال انجام واکنش های شیمیایی غیرممکن در آزمایشگاه مدرسه را برای دانش آموزان امکان پذیر می سازد ( ممتاز[۳۱] ، ۲۰۰۰ ) .
-
- ابزارهای سازندگی : ابزارهایی هستند که به منطوز پردازش اطلاعات ، ساختن دانش یا برای عینیت دادن به ادراک فرد مورد استفاده قرار می گیرد . برای مثال نرم افزار وب سازی به دانش آموزان این امکان را می دهد که صفحات وب مخموص خودشان ایجاد کنند و ایده های خود را به جهان عرضه نمایند.
-
- ابزارهای ارتباطی : ابزارهای ارتباطی سیستم هایی هستند که برقراری ارتباط آسان بین معلم و دانش آموزان ، یا دانش آموزان با یکدیگر ورای موانع فیزیکی ( موانع مربوط به فضا و مکان ، موانع مربوط به زمان ) که به طور معمول در کلاس وجود دارد ، میسر می سازند . نمونه هایی از ابزارهای ارتباطی عبارت اند از: پست الکترویکی، بولتن ها و وایت بردهای الکترویکی، چت یا گفت وگوی زنده ی اینترنتی و کنفرانس از راه دور که به کمک آنها یادگیرندگان می توانند با منابع مختلفی از قبیل متخصصان، صاحبنظران ، معلمان و سایر دانش آموزان ارتباط برقرار نمایند.
۲-۲-۱۱-۲ ) نقش فاوا در انگیزش یادگیری
ابزارهای فاوا و به کارگیری آن توسط دانش آموزان نقش مهمی در افزایش انگیزه آنان برای یادگیری و فعالیت های مربوط به آن دارد . فاوا از قابلیت انعطاف بالایی در برآورده ساختن نیازهای مختلف دانش آموزان برخوردار است. فاوا برای ارائه و یا نمایش اطلاعات به روش های جدیدی که به درک سریعتر دانش آموزان منجر می گردد ، استفاده می شود . همچنین به دانش آموزان اعتماد به نفس بیشتری می دهد تا بتوانند خود را در فرایند یادگیری درگیر سازند ( مورفی و گرین وود[۳۲] ، ۱۹۹۸ ) . نقش فاوا در ایجاد انگیزه یادگیری در دانش آموزان در شکل ۲-۳ نشان داده شده است .
شکل ۲-۳ ) نقش های انگیزشی فاوا در فرایند یاددهی - یادگیری
نقشهای انگیزشی فاوا
تنوع
یاددهی- یادگیری اطلاعات
