الله خالق همه موجودات است.
قرآن کتاب نازل شده بر حضرت محمد| می‌باشد.
شرایع الهی اشتراکاتی با هم دارند.
۱ـ۸ـ اهداف تحقیق
خداوند بشریت را برای عبادت و هدایت و تکامل معنوی آفریده است و برای همه انسان‌ها جهت رسیدن به قرب خود صراطی مستقیم معین فرموده و برای تکمیل این برنامه رسولان خود را از میان انسان‌های برگزیده ارسال داشته است تا این سفیران الهی رسولان خدا، بشریت را به خداوند و یکتا پرستی فراخوانند و آنان را از بت و بت‌پرستی بازدارند و این چنین در پیمودن طریق حق از وحدت و اتحاد کامل برخوردار باشند. در این تحقیق تلاش شده تا با نشان دادن اشتراکات شرایع الهی همگان را آن گونه که قرآن هم فرموده: {کَانَ النَّاسُ أُمَّهً وَاحِدَهً فَبَعَثَ اللّهُ النَّبِیِّینَ مُبَشِّرِینَ وَمُنذِرِینَ وَأَنزَلَ مَعَهُمُ الْکِتَابَ بِالْحَقِّ لِیَحْکُمَ بَیْنَ النَّاسِ فِیمَا اخْتَلَفُواْ فِیهِ} به وحدت و یکپارچگی در زیر لواء و پرچم سعادت‌بخش توحید فراخوانند و زمینه بهتر و بیشتر تفاهم دین‌داران در باورهای مشترک دینی فراهم گردد، به گونه‌ای که آنان بتوانند در زمینه احکام و قوانین خویش از یکدیگر بهره گیرند.

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

۱ـ۹ـ روش تحقیق
تحقیق حاضر از نوع تحقیقات توصیفی ـ اسنادی می‌باشد که اطلاعات مورد نیاز آن به شیوه کتابخانه‌ای تهیه شده است. اهمیت موضوع ایجاب می‌کند که به منابع متعدد دست اول و تفاسیر معتبر شیعه و سنی مراجعه گردد. ابزار جمع آوری اطلاعات فیش می‌باشد.
۱ـ۱۰ـ سازماندهی تحقیق
در نوشتار حاضر مطالب در قالب سه فصل کلی بیان شده است: فصل اول با عنوان اصطلاحات و مفاهیم، به مفهوم شناسی واژه‌های دین، شریعت، منهاج، ملت، اصول دین و فروع دین می‌پردازد. فصل دوم با عنوان تعدد شرایع الهی و دیدگاه‌های عالمان دراین باره، به دو بخش تقسیم می‌شود که در بخش اول با بیان مقدمه‌ای ابتدا درباره تعداد شرایع الهی بحث می‌کنیم و سپس تک تک شرایع الهی را با شواهدی از آیات قرآن و روایات اهلبیت معرفی می‌کنیم. در بخش دوم همین فصل اقوال عالمان اسلامی را درباره نسخ شرایع گذشته یا وحدت آن بیان می‌کنیم. اما فصل سوم که بخش اصلی این نوشتار است با موضوع اشتراکات شرایع الهی در اصول و فروع به دو بخش تقسیم می‌شود که ابتدا با ورود به مقدمه‌ای بیان می‌کنیم که شرایع الهی در چه اموری با هم اشتراک دارند و سپس در بخش اول دلایلی از قرآن و سنت اهل بیت و عقل انسان بر اشتراک آموزه‌های شرایع الهی می‌آوریم و در بخش دوم، مصادیق این اشتراک آموزه‌های شرایع الهی را در اصول دین یعنی توحید و نبوت و معاد و برخی از فروع دین یعنی نماز، روزه، زکات، حج، جهاد و مواردی دیگر را بررسی می‌کنیم.
فصل اول:
اصطلاحات و مفاهیم
دین از جهت لغت و اصطلاح
شریعت
ملت
منهاج
اصول دین
فروع دین
از آن جایی که در هر بحثی ابتدا باید به روشن کردن مفاهیم و اصطلاحات آن موضوع پرداخت تا چارچوب بحث برای خوانندگان بهتر مشخص شود. از این رو ما در این پروژه هم، فصل اول را اختصاص به مفاهیم و اصطلاحات دادیم تا با ارائه‌ معنای لغوی و اصطلاحی از این مفاهیم که عبارتند از: دین، شریعت، ملت، منهاج، اصول و فروع، تصویری بهتر از موضوع خود در برابر دیدگان خوانندگان بگشاییم.
۱-۱- دین
دین در لغت به معنای جزا، حساب، طاعت، رسم و قانون و نیز به معنای شریعت و آیین است. کتب لغوی مختلف، هر کدام دین را در معانی گوناگونی معنی کرده‌اند. از جمله :راغب اصفهانی در تعریف لغوی دین آورده است: «و الدین یقال للطاعه و الجزاء و استعیر للشریعه، قیل :یعنی الطاعه، فان ذلک لا یکون فی الحقیقه الا بالاخلاص و الاخلاص لا یتاتی فیه الاکراه و قیل :ان ذلک مختص باهل الکتاب الباذلین للجزیه» دین به طاعت و جزاءگفته می‌شود و برای شریعت هم به صورت استعاره آورده می‌شود، البته برخی گفته‌اند: دین طاعت گفته شده زیرا طاعت تنها با اخلاص موجود می‌باشد و این اخلاص هم با اجبار و اکراه در طاعت آورده نمی‌شود و نیز گفته‌اند: که دین مختص به اهل کتابی است که جزیه می‌پردازند.^[۱]
اما در کتاب العین، دین چنین تعریف شده است: «الدین الجزا، کقولک: دان الله العباد یدینهم یوم القیامه ای یجزیهم وهو دیان العباد. و الدین: الطاعه و دانوا الفلان ای اطاعوا. و الدین: العاده» دین به معنای جزا است. هم چون این سخن که خداوند بندگان را روز قیامت جزا می‌دهد و او جزا دهنده بندگان است. همچنین دین به معنای طاعت است مثل اطاعت کردند از فلانی، و دین به معنای رسم و عادت است.^[۲]
در واقع دین، تصدیق به قلب و انقیاد به جوارح و پایبند بودن به اصول وحی می‌باشد. این کلمه مکرر در قرآن آمده است و در معانی گوناگونی که ذکر شد در آیات مختلف به کار رفته است.^[۳] مثلا در آیه ۴ سوره فاتحه الکتاب {مالِکِ یَوْمِ الدِّین} مراد از یوم دین را در این آیه روز قیامت دانسته‌اند. زیرا دین در این آیه به معنای حساب و جزا است.^[۴] یا در آیه ۱۹ سوره آل عمران {إِنَّ الدِّینَ عِنْدَ اللَّهِ الْإِسْلام} مراد از دین طاعت و فرمان‌برداری است. چرا که اصلش از پاداش است و دین نیز به همین معناست، زیرا پاداش است که باید ادا نمود. در واقع دین در این آیه به معنای خود فرمان‌برداری و تسلیم شدن در مقابل برنامه معین و مقررات مخصوص است.^[۵]
اما واژه دین درآیه ۷۶ سوره یوسف
{کَذلِکَ کِدْنا لِیُوسُفَ ما کانَ لِیَأْخُذَ أَخاهُ فی‏ دینِ الْمَلِک}
«این گونه به یوسف شیوه آموختیم. [چرا که‏] او در آیین پادشاه نمى‏توانست برادرش را بازداشت کند.»
به معنای رسم و قانون است. در واقع ترجمه آیه بدین شرح است:آری یوسف طبق قانون پادشاهی مصر نمی‌توانست برادر خود را بازداشت نماید، مگر این که خدا بخواهد و خواست و مشیت خدا این بود که چنین تدبیر و چاره‌جویی را به یوسف وحی کرد. درباره این قسمت آیه قتاده می‌گوید: در قانون پادشاه مصر این حکم نبود که سارق را نزد خود نگه ‌دارند. در واقع او دین را به معنای قانون می‌گیرد. البته اقوال دیگری درباره {فی‏ دینِ الْمَلِک} ذکر شده از جمله، در سلطنت و قدرت شاه یا در رسم و عادت او.^[۶]
اما دین در اصطلاح به مجموعه معتقدات و آداب و احکام و اورادی گفته می‌شود که از طرف ذاتی فوق طبیعت به وسیله یک پیامبر برای مردم بیان می‌گردد و مفاهیم و مسائلی چون خدا، روح، زندگی، مرگ و غیبت، بهشت و جهنم، اخلاق و اجتماع در قلمرو آن قرار دارد.^[۷] البته برخی دین را به چیزی که معبود به‌ واسطه آن اطاعت می‌شود، معنا کرده‌اند. برخی نیز دین را وصفی می‌دانند الهی که صاحبان خرد را با اختیار خود به سوی رستگاری در این دنیا و حسن عاقبت در آخرت می‌کشاند و بدین معنا شامل عقاید و اعمال نیز می‌گردد.^[۸]
اما یکی از جاهایی که واژه دین به معنای آیین و شریعت است و از آن معنای اصطلاحی دین برداشت می‌شود. آیه ۳۳ از سوره مبارکه توبه است:
{هُوَ الَّذی أَرْسَلَ رَسُولَهُ بِالْهُدى‏ وَ دینِ الْحَقِّ}
«او کسى است که پیامبرش را با هدایت و دین درست، فرستاد.»
معنای آیه این است که خدا آن کسی است که رسول خود، محمد| را با هدایت و با دینی فرستاد که با فطرت و حقیقت آفرینش منطبق است تا آن را بر سایر ادیان غلبه دهد. هر چند مشرکان نخواهند و ناراحت شوند. به عبارت دیگر منظور از {دین الحق} همین آیینی است که اصولش حق و فروعش نیز حق و بالاخره تاریخ و مدارک و اسناد و نتیجه و برداشت آن نیز حق است.^[۹]
۱-۲- شریعت
شریعت از ماده شرع گرفته شده و در لغت به معنای راه راست، راه روشن و آشکار و راه ورود حیوانات به آب است. در کتاب لسان العرب شریعت را همانند شرعه می‌داند و این‌ چنین معنا می‌کند: «الشرعه بالکسر الدین و الشرع و الشریعه مثله، مأخوذ من الشریعه و هو مورد الناس للاستسقاء سمیت بذلک لوضوحها و ظهورها و جمعها شرایع» شرع و شریعت مثل شرعه است و آن محل ورود مردم برای سیراب شدن نامیده شده، به خاطر آن که برای واضح شدن و آشکار شدن به کار می‌رود و جمع آن شرایع می‌باشد.^[۱۰]
اما در کتاب العین شریعت این‌ چنین تعریف شده است: «موضع علی شاطئ البحر او فی البحر یهیأ للشرب الدواب و الجمع الشرایع» شریعه جایی است بر ساحل دریا که آماده می‌شود برای نوشیدن حیوانات و جمع آن شرایع است.^[۱۱]
در مورد معنای اصطلاحی شریعت توضیحات مختلفی بیان شده، از آن جمله: شریعت خاص فقه و احکام است و دین خاص اصول و اخلاق و بسیاری هر یک را بر دیگری اطلاق کرده‌اند. به عبارت دیگر، شرع در اصطلاح صحیح همان فقه و احکام است، که باید تعبدا از پیغمبر و امام گرفت و انسان خود در آن تصرف نکند.^[۱۲] برخی دیگر می‌گویند: شریعت که جمع آن شرائع می‌باشد آن چیزی است که خداوند از امر دین برای بندگان تشریع نموده است و آن‌ها را به نماز، روزه و حج و مانند آن امر کرده است. ^[۱۳]
بعضی شریعت را همان شرعه می‌دانند. یعنی راهی که انسان را به آب که وسیله‌ی زندگی است می‌رساند و این که دین را شریعت می‌گویند از آن نظر است که به حقایق و تعلیماتی منتهی می‌گردد که مایه‌ی پاکیزگی و طهارت و حیات انسانی است. در واقع منظور از شریعت، اموری است که به وسیله‌ی آن‌ها خداوند پرستیده می‌شود. از بررسی مجموع تعریف‌های ذکر شده و آیات قرآن می‌توان فهمید، که شریعت با دین تفاوت‌هایی دارد از آن جمله این که دین عام است و به آنچه بر همه پیامبران الهی نازل شده اطلاق می‌گردد ولی شریعت خاص است و تنها بر آنچه بر یک پیامبر یا برای یک امت تشریع شده گفته می‌شود. همچنان که اگر آیات ۱۹ و ۸۵ آل‌عمران را با آیات ۴۸ مائده و ۱۸ جاثیه مقایسه کنیم، اعم بودن دین مشخص خواهد شد که دین شامل شریعت‌های تمام انبیاء است ولی شریعت‌ها اختصاص به برخی پیامبران دارد و برای هر پیامبر به طور جداگانه مطرح شده است. زیرا در هر دو آیه‌ی ۱۹ و ۸۵ آل‌‌عمران که واژه‌ی دین بکار رفته است مطلق دین مد‌نظر است. به عنوان نمونه در آیه‌ی ۱۹ آل‌عمران می‌فرماید:
{إِنَّ الدِّینَ عِنْدَ اللَّهِ الْإِسْلام‏}
«دین پسندیده نزد خداوند اسلام است.»
یعنی از میان همه‌ی ادیان، اسلام دین پسندیده است. اما در دو آیه‌ی دیگر که شریعت بکار رفته این شریعت نسبت به هر آئینی جداست. مثلا در آیه‌ی ۱۸ جاثیه
{لِکُلٍّ جَعَلْنا مِنْکُمْ شِرْعَهً وَ مِنْهاجا}
«براى هر یک از شما [امّت‌ها] شریعت و راه روشنى قرار داده‏ایم.»
که خطاب به سه امت یهود، نصاری و مسلمان است. خداوند می‌فرماید: ما برای هر یک از یهودیان، مسیحیان و مسلمانان شریعت و راه و رسمی قرار داده‌ایم.
علاوه بر این از آیه‌ی ۱۳ سوره‌ی مبارکه‌ی شوری که می‌‌‌فرماید:
{شَرَعَ لَکُمْ مِنَ الدِّینِ ما وَصَّى بِهِ نُوحاً وَ الَّذی أَوْحَیْنا إِلَیْک‏َ وَ ما وَصَّیْنا بِهِ إِبْراهیمَ وَ مُوسى‏ وَ عیسى‏ أَنْ أَقیمُوا الدِّینَ وَ لا تَتَفَرَّقُوا}
«از [احکامِ‏] دین، آنچه را که به نوح در باره آن سفارش کرد، براى شما تشریع کرد و آنچه را به تو وحى کردیم و آنچه را که درباره آن به ابراهیم و موسى و عیسى سفارش نمودیم که: دین را برپا دارید و در آن تفرقه‏اندازى مکنید.»
به دست می‌آید، که دین شامل ادیان همه‌ی انبیاء است و اسلام به وسیله‌ی {أَوْحَیْنا إِلَیْک} شریعت خاصی گردیده و در عین حال شامل همه‌ی آن‌هاست.^[۱۴]
علاوه بر این فرق دیگری نیز بین شریعت و دین هست و آن این که، کلمه دین را می‌توان هم به یک نفر نسبت داد و هم به جماعتی، حال هر فرد و جماعتی که می‌خواهد باشد ولی کلمه شریعت را نمی‌شود به یک نفر نسبت داد مگر آن که، یک نفر آورنده‌ی آن شریعت باشد.^[۱۵]
۱-۳- ملت
ملت از ریشه «ملل» و در لغت به معنی املا کردن، ملول گردیدن، آیین و طریقت می‌باشد. در معنای لغوی ملت آمده است: «المله: الشریعه و الدین کملت الاسلام و النصرانیه و الیهودیه و قیل: هی معظم الدین و جمله مایجئ به الرسل و فی تنزیل العزیز: «حتی تتبع ملتهم» قال ابو اسحاق المله فی اللغه سنتهم و طریقهم.» ملت همان شریعت و آیین است. هم‌چون ملت اسلام، ملت نصرانی، یا ملت یهودی و گفته شده ملت بزرگ‌تر از دین است و همه آن‌چه که پیامبران آورده‌اند را شامل می‌شود و با توجه به این آیه شریفه {حَتَّى تَتَّبِعَ مِلَّتَهُم} ابو اسحاق گفته: ملت در لغت به معنای سنت و روش و طریقت است.^[۱۶]